Μπορεί να είναι πλέον λίγο-πολύ γνωστά τα τρέχοντα, «επιφανειακά» οικονομικά στοιχεία τα οποία δείχνουν την κρίση την οποία περνά η γερμανική οικονομία. Υπάρχουν, όμως, και άλλα στοιχεία, τα οποία δείχνουν πως είναι μεγαλύτερο το «βάθος» αυτής της κρίσης σε σχέση με αυτό που φαίνεται διαβάζοντας κανείς π.χ. μόνο το ρυθμό ανάπτυξης.
Ένα από αυτά τα στοιχεία είναι η αξία των περιουσιακών στοιχείων. Ενώ αυτά αυξάνονται όλο και περισσότερο σε ονομαστικούς όρους, η αύξηση τους σε πραγματικούς όρους είναι όλο λιγότερη.
Πιο συγκεκριμένα, μια ανάλυση της βρετανικού ινστιτούτου Oxford Economics (την οποία αναδεικνύει η Welt), καταλήγει τώρα στο συμπέρασμα ότι η πραγματική αύξηση του πλούτου των ιδιωτικών νοικοκυριών θα είναι μικρότερη τις επόμενες δεκαετίες από ό,τι στο παρελθόν.
Ήδη τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μείωση των κερδών του πλούτου μετά την αφαίρεση του πληθωρισμού, λέει ο Ντάνιελ Χάρενμπεργκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Oxford Economics και συγγραφέας της μελέτης υπό τον τίτλο, «Γιατί η πραγματική απόδοση του ιδιωτικού πλούτου θα συνεχίσει να μειώνεται».
Σύμφωνα με τη μελέτη, υπάρχουν κυρίως δύο παράγοντες που μας οδηγούν να αναμένουμε χαμηλότερη ανάπτυξη στο μέλλον:
1. Η δημογραφική αλλαγή
Ο παγκόσμιος πληθυσμός θα γεράσει τις επόμενες δεκαετίες, γεγονός που θα συνοδεύεται από μείωση του αριθμού των ατόμων που ανήκουν στο εργατικό δυναμικό και, κατά συνέπεια, από μείωση της οικονομικής ανάπτυξης.
«Αυτό θα μειώσει τη ζήτηση για επενδυτικά αγαθά και συνεπώς την πραγματική απόδοση», προβλέπει ο Χάρενμπεργκ.
2. Η τεχνολογική πρόοδος
Ο ταχύς ρυθμός των αλλαγών σημαίνει ότι τα παλιά μηχανήματα και ο εξοπλισμός απαξιώνονται ταχύτερα από ό,τι παλαιότερα.
Οι καινοτόμες τεχνολογίες αντικαθιστούν τις παλιές τεχνικές παραγωγής και επιφέρουν επιταχυνόμενη μείωση των λογιστικών αξιών, η οποία με τη σειρά της έχει αρνητικό αντίκτυπο στις αποδόσεις του κεφαλαίου. Και αυτό επηρεάζει όλες τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων.
Παρόλο που ο αρχικός υπολογισμός αναφέρεται στο παραγωγικό κεφάλαιο, η αξία του οποίου είναι πιθανότερο να αντικατοπτρίζεται στις τιμές του χρηματιστηρίου, ο ειδικός της Oxford Economics δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι τελικά επηρεάζονται όλες οι κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων, των ασφαλίσεων, των κρατικών ομολόγων και των προϊόντων επιτοκίου.
«Αν και η μεθοδολογία μας δεν μπορεί να προβλέψει τις αποδόσεις των επιμέρους κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων, φαίνεται πολύ εύλογο ότι όταν οι μέσες αποδόσεις πέφτουν, όλες οι κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων θα βρεθούν σε κάποιο βαθμό υπό πίεση», λέει ο οικονομολόγος.
Τα αποτελέσματα της προσομοίωσης της Oxford Economics δείχνουν ότι οι πραγματικές αποδόσεις που μπορούν να αναμένουν οι ιδιώτες επενδυτές από τις επενδύσεις τους θα μειωθούν σημαντικά παγκοσμίως τα επόμενα 30 χρόνια - πιο έντονα εδώ, λιγότερο έντονα εκεί, ανάλογα με την οικονομική περιοχή.
Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι πιο αισθητό στην Κίνα, όπου η δυναμική της οικονομίας - προερχόμενη από υψηλό επίπεδο - επιβραδύνεται επίσης περισσότερο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, οι Κινέζοι μπορούν να αναμένουν αποδυνάμωση των πραγματικών τους αποδόσεων κατά σημαντικές 3,1 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050. Στις ΗΠΑ, αντίθετα, η μείωση αναμένεται να είναι μόλις 1,4 ποσοστιαίες μονάδες.
Οι αποταμιευτές στη ζώνη του ευρώ θα πρέπει να προετοιμάζονται για τις χαμηλότερες πραγματικές αποδόσεις στο μέλλον. Στις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της νομισματικής ένωσης - Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία - η πιο πρόσφατη πραγματική απόδοση ήταν 3,1%.
Στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η μείωση των αποδόσεων θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο σοβαρή.
Για λόγους σύγκρισης: τη δεκαετία του 1990, οι Ευρωπαίοι ήταν ακόμη σε θέση να επιτύχουν πραγματικές αποδόσεις άνω του 6%.
Στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, της οποίας οι προοπτικές ανάπτυξης φαίνονται ιδιαίτερα εύθραυστες από τη σημερινή οπτική γωνία, η τιμή θα μπορούσε να καταλήξει να είναι ακόμη χαμηλότερη. Αυτό θα συνέχιζε μια τάση που υπάρχει εδώ και αρκετό καιρό.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Bundesbank, ο καθαρός πλούτος των Γερμανών - χρηματικά και υλικά περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων και των διαρκών καταναλωτικών αγαθών, μείον τα χρέη - έχει αυξηθεί από 7,259 δισ. ευρώ το 1999 σε 17,455 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αυτό αντιστοιχεί σε αριθμητική αύξηση της αξίας κατά 3,9% ετησίως - αλλά μόνο ονομαστικά.
Μετά την αφαίρεση της απώλειας αγοραστικής δύναμης, η αύξηση είναι πολύ χαμηλότερη και συγκεκριμένα μόλις 2,1% ετησίως, δηλαδή σχεδόν υποδιπλάσια από την ονομαστική.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου, η έκθεση Allianz Global Wealth Report επιβεβαίωσε ότι οι Γερμανοί αποταμιευτές τείνουν να επιτυγχάνουν χαμηλές πραγματικές αποδόσεις σε διεθνή σύγκριση.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι «αποταμίευση» σε αυτή τη χώρα συχνά σημαίνει να βάζετε χρήματα στην άκρη σε έναν τραπεζικό λογαριασμό. Οι χαμηλότοκες τραπεζικές καταθέσεις πλήττονται ιδιαίτερα από την απώλεια της αγοραστικής δύναμης, όπως και τα παραδοσιακά ασφαλιστήρια συμβόλαια ζωής. Η συσσώρευση πλούτου σε αυτή τη χώρα πραγματοποιείται σε μεγάλο βαθμό μέσω της καταναλωτικής συγκράτησης- σχετικά λίγα επενδύονται.
Αν και η πρόβλεψη του Χάρενμπεργκ για φθίνουσες πραγματικές αποδόσεις ισχύει και για τις μετοχές (οι οποίες τιτλοποιούν την ιδιοκτησία του παραγωγικού κεφαλαίου), αποδεικνύει ότι τελικά καμία κατηγορία περιουσιακών στοιχείων δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μεγάλη τάση: Είτε πρόκειται για επιχειρηματικά περιουσιακά στοιχεία, είτε για ομόλογα είτε ακόμη και για ακίνητα, σε μια ώριμη ή ακόμη και κουρασμένη οικονομία η δυνητική αύξηση του πλούτου γενικά εξασθενεί ή ακόμη και τείνει προς τη στασιμότητα.
Φυσικά, οι επενδυτές δεν είναι εντελώς ανυπεράσπιστοι. Μια διαπίστωση είναι ότι οι αποταμιευτές συντάξεων δεν μπορούν να αποφύγουν την ανάληψη υψηλότερων κινδύνων εάν θέλουν να επιτύχουν αξιοσημείωτες αποδόσεις πάνω από το ποσοστό πληθωρισμού. Ειδικά στη Γερμανία, με το χαμηλό μερίδιο μετοχών στα χαρτοφυλάκια, υπάρχουν ακόμη πολλά περιθώρια βελτίωσης.
Επιπλέον, οι επενδυτές καλό είναι να διαφοροποιούν τα περιουσιακά τους στοιχεία διεθνώς - και να μην εμμένουν αποκλειστικά σε τίτλους ή υλικά περιουσιακά στοιχεία από τη χώρα τους, σημειώνεται.
Για παράδειγμα, οι προσομοιώσεις του Χάρενμπεργκ δείχνουν ότι τα αμερικανικά ή ακόμη και τα ιαπωνικά περιουσιακά στοιχεία υπόσχονται υψηλότερες πραγματικές αποδόσεις από τα ευρωπαϊκά μέχρι το 2050. Ευτυχώς, είναι πλέον ευκολότερο και φθηνότερο από ποτέ για τους επενδυτές να αποκτήσουν μετοχές, ομόλογα ή ακόμη και ακίνητα εκτός της εγχώριας αγοράς τους.
Χάρη στα αμοιβαία κεφάλαια δείκτη (ETF) και τα αποταμιευτικά προγράμματα, τα θεμέλια για ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο μπορούν να τεθούν με μικρά μηνιαία ποσά. Ο συγχρονισμός, δηλαδή η αναμονή ευκαιριών αγοράς στο χρηματιστήριο, παίζει δευτερεύοντα ρόλο σε τέτοια σχέδια που αποσκοπούν στη συσσώρευση πλούτου.
«Για τους μακροπρόθεσμα προσανατολισμένους επενδυτές με διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο, ο συγχρονισμός της αγοράς μπορεί να είναι λιγότερο σημαντικός από την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων», σημειώνει επίσης ο Χάρενμπεργκ ενόψει των δεδομένων του.
Ο εμπειρογνώμονας της Oxford Economics διατυπώνει επίσης μια σημαντική προειδοποίηση: Για παράδειγμα, εάν η αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία πρόσφατα είχε σταματήσει, επιταχυνθεί και πάλι.
Το πώς θα εξελιχθεί η παραγωγή ανά εργαζόμενο ή ανά ώρα εργασίας είναι πολύ αβέβαιο, αλλά οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τη σημερινή στασιμότητα και να επιφέρουν μια νέα, απροσδόκητη αύξηση της παραγωγικότητας. Στην περίπτωση αυτή, υψηλότερες πραγματικές αποδόσεις θα ήταν επίσης δυνατές σε όλες τις οικονομίες που χρησιμοποιούν αυτή την τεχνολογία.
Επειδή όμως αυτό το σενάριο είναι δύσκολο να κατανοηθεί επιστημονικά, ο Χάρενμπεργκ αποφεύγει να το συμπεριλάβει στον τύπο του. «Η μελλοντική αύξηση της παραγωγικότητας είναι εξαιρετικά αβέβαιη και αμφιλεγόμενη, ενώ οι δημογραφικές προβλέψεις έως το 2050 είναι σχετικά σαφείς», διατυπώνει.
