Παρά τις προεκλογικές δεσμεύσεις τους, οι διαμορφωτές πολιτικής αλλά και οι εκπρόσωποι του χρηματοοικονομικού κλάδου δεν μπορούν να αποφασίσουν πώς θα κάνουν ξανά μεγάλη την ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίου. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που βάζει ξανά υποψηφιότητα, δεσμεύθηκε να προχωρήσει στην υλοποίηση της ένωσης των χρηματοοικονομικών αγορών της ΕΕ, όμως παρά τις προσπάθειες μίας περίπου δεκαετίας, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και ειδικά ανάμεσα στο Παρίσι και στο Βερολίνο, για το πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό το εγχείρημα.
Οι ψηφοφόροι, οι οποίοι καλούνται να πάνε να ψηφίσουν στις Ευρωεκλογές σε δύο μόλις εβδομάδες, εμφανίζονται περισσότερο ανήσυχοι για τον πληθωρισμό, το μεταναστευτικό και τους πολέμους παρά για το πώς θα ενισχυθούν οι αγορές μετοχών και ομολόγων. Ωστόσο, μία ισχυρότερη αγορά κεφαλαίου είναι το σημείο κλειδί για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της αυτονομίας της Ευρώπης, απελευθερώντας κεφάλαια και επενδύσεις και βοηθώντας και στη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης.
Το ιστορικό της ΕΕ στο συγκεκριμένο θέμα είναι πολύ αδύναμο. Στα τέλη του 2023, οι αμερικανικές μετοχές εκπροσωπούσαν το 45% της παγκόσμιας κεφαλαιοποίησης, ενώ οι μετοχές της ΕΕ μόλις ένα 11%, σύμφωνα με την αμερικανική SIFMA, την ένωση κινητών αξιών στις ΗΠΑ. Η ΕΕ διοχετεύει περίπου 300 δισ. ευρώ σε επενδυτικά κεφάλαια που εδρεύουν στις ΗΠΑ, επεσήμανε η φον ντερ Λάιεν. Η αλλαγή του σημερινού πλαισίου - και η δημιουργία περισσότερων επιλογών για τους επενδυτές και τις επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε μετρητά - φαίνεται να είναι το βασικό ζητούμενο και των βασικών αντιπάλων της φον ντερ Λάιεν για το κορυφαίο αξίωμα της Κομισιόν. Ωστόσο, η ένωση κεφαλαιαγορών που προτάθηκε για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2014 δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί και όπως φαίνεται έχει πολύ δρόμο μπροστά της. Σε σύγκριση με άλλα μέρη του πλανήτη, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις τράπεζες για χρηματοδότηση και σχετικά λιγότερο από τις κεφαλαιαγορές.
Πολιτική βούληση
Το εγχείρημα δέχθηκε καίριο πλήγμα με την απώλεια της μεγαλύτερης χρηματοοικονομικής αγοράς της ΕΕ, του Λονδίνου, μετά το Brexit, δεδομένου ότι η Βρετανία εκπροσωπούσε περίπου το 32% της συνολικής δραστηριότητας στις ευρωπαϊκές αγορές κεφαλαίου, που σημαίνει ότι οι αγορές της ΕΕ έγιναν κατά ένα-τρίτο μικρότερες. Το μερίδιο της Βρετανίας ήταν διπλάσιο από αυτό της Γαλλίας ή όσο της Γαλλίας και της Γερμανίας μαζί.
Την ίδια στιγμή, πολλοί είναι αυτοί που κατηγορούν την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για έλλειψη πολιτικής βούλησης.
«Εργάζεστε για το εγχείρημα αυτό εδώ και πέντε χρόνια, όμως δεν υπάρχει σημαντική πρόοδος», ανέφερε ο Σάντρο Γκότζι από τους κεντρώους Renew Europe στην πρόσφατη τηλεμαχία των πέντε υποψηφίων για την Κομισιόν, χαρακτηρίζοντας τις τελευταίες πολιτικές διακηρύξεις των ηγετών της ΕΕ «υπερβολικά λίγες, υπερβολικά καθυστερημένες».
- Δείτε επίσης: Πώς οι μεγάλες πολυεθνικές δημιουργούν μία πολυπολική ΕΕ - Ισχυρό λόμπι «εκτός» Βρυξελλών
Οι υποστηρικτές επικαλούνται ορισμένες επιτυχίες των Βρυξελλών - όπως ενοποιημένους κανόνες για τις εισηγμένες εταιρείες στην παρουσίαση ενημερωτικού δελτίου και μια νέα πύλη για πληροφορίες σχετικά με πιθανούς επενδυτικούς στόχους. Υπήρξαν όμως και πολλές αποτυχίες, όπως το πολυαναμενόμενο σχέδιο για ένα πανευρωπαϊκό συνταξιοδοτικό προϊόν αποταμίευσης, το οποίο προσέκρουσε στη γραφειοκρατία.
Αυτό που θα πρέπει να κάνει η νέα Κομισιόν είναι να βρει τρόπους σύνδεσης των επενδυτών και των αποταμιευτών με την ανάπτυξη. Η ένωση κεφαλαιαγορών δεν θα δημιουργηθεί με ένα μόνο μέτρο, αλλά θα υπάρξει ένα σύνολο μέτρων, ορισμένα από τα οποία θα είναι καθεαυτά περιορισμένης εμβέλειας, όμως σωρευτικά θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο. Χρειάζεται θα αρθούν οι φραγμοί που ορθώνονται μεταξύ των επενδυτικών κεφαλαίων και των επενδυτικών ευκαιριών και να ξεπεραστούν τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να έρχονται σε επαφή με τους επενδυτές.
Στις ΗΠΑ, οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, οι οποίες σε πολλές χώρες της ΕΕ είναι οι μοχλοί της ανάπτυξης, λαμβάνουν πενταπλάσια χρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές από ό,τι στην ΕΕ. Εάν οι αγορές επιχειρηματικών κεφαλαίων της ΕΕ είχαν το ίδιο βάθος και εμβέλεια, θα ήταν διαθέσιμα για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων κεφάλαια ύψους έως και 90 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2008-2013. Εάν οι τιτλοποιήσεις των ΜΜΕ μπορούσαν να επιστρέψουν - με ασφάλεια - ακόμη και στο ήμισυ των επιπέδων του 2007 σε σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση, αυτό θα ισοδυναμούσε με περίπου 20 δισ. ευρώ πρόσθετης χρηματοδότησης.
Το σχέδιο αποταμίευσης των Βρυξελλών δεν λειτουργεί
Σύμφωνα με την διευθύνουσα σύμβουλο της εταιρείας χρηματοοικονομικών υποδομών Euroclear, Βαλερί Ουρμπέν, οι επιλογές θα γίνουν ακόμη πιο δύσκολες και σίγουρα θα χρειαστεί ισχυρή πολιτική βούληση. Για τους κορυφαίους του Euronext - τον πανευρωπαϊκό όμιλο που διαχειρίζεται τα χρηματιστήρια σε Παρίσι, Μιλάνο, Βρυξέλλες, Άμστερνταμ και Δουβλίνο - οι χρηματοοικονομικές αγορές της ΕΕ χρειάζονται κεντρική εποπτεία, σύμφωνα με τα πρότυπα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ.
«Όταν θα υπάρξει μία Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, θα έχουμε έναν μόνο επόπτη», δήλωσε στο Euronews ο Στεφάν Μπουζνάχ, διευθύνων σύμβουλος του Euronext, ενώ ζήτησε και χαλάρωση των προληπτικών περιορισμών των τραπεζών στις μετοχές και των ελέγχων στις συγχωνεύσεις μεταξύ των παρόχων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Ο Μπουζνάχ πιστεύει ότι ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ, που προσφέρει τεράστιες επιδοτήσεις στον κλάδο της πράσινης τεχνολογίας, θα μπορούσε να πείσει τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων της Ευρώπης να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη και το έργο της ένωσης κεφαλαιαγορών προσφέρει έναν σαφή οδικό χάρτη προς αυτή την κατεύθυνση, ξεκλειδώνοντας τις δυνατότητες της ευρωπαϊκής αποταμίευσης για εγχώριες επενδύσεις.
«Πρέπει να βρούμε μια λύση όπου η μεγαλύτερη δεξαμενή αποταμίευσης στον πλανήτη, που είναι η ευρωπαϊκή, θα είναι εν μέρει αφιερωμένη ή προσανατολισμένη στη χρηματοδότηση ευρωπαϊκών μετοχών, είπε ο Μπουζνάχ ο οποίος ονόμασε αυτήν την πρωτοβουλία MEEGA (Make European Equity Great Again). Ήδη, ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός Ενρίκο Λέτα στην πρόσφατη έκθεσή του για το πως μπορεί να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης πρότεινε τη δημιουργία έως το 2025 μίας ενιαίας αγοράς χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, που θα ονομάζεται «Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων» και θα απευθύνεται σε μικροεπενδυτές. Απώτερος στόχος είναι η αξιοποίηση των ιδιωτικών αποταμιεύσεων της ΕΕ, αξίας 33 τρισ. ευρώ, ώστε να ενισχυθούν οι αγορές κεφαλαίου και να προωθηθούν οι επενδύσεις για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ είχαν απορρίψει μέχρι τώρα τη δημιουργία μίας κεντρικά ελεγχόμενης εποπτικής αρχής η οποία θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές. Η ESMA καλεί τις χώρες μέλη να επανεξετάσουν τις θέσεις τους, τουλάχιστον όσον αφορά την εποπτεία μεγάλων, πανευρωπαϊκών χρηματοοικονομικών υποδομών, σύμφωνα με την πρόεδρο της ESMA, Βερένα Ρος. Ήδη, πληθαίνουν οι φωνές για την ανάγκη ενοποίησης των χρηματοοικονομικών υποδομών της ΕΕ, δεδομένου ότι η ΕΕ έχει 27 αποθετήρια τίτλων συγκριτικά με το μόλις ένα στην αγορά των ΗΠΑ. Αλλά αυτό μοιάζει σαν να βάζεις το κάρο μπροστά από το άλογο, σύμφωνα με την Ουρμπέν, η οποία υποστηρίζει ότι πρώτα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα ενιαίο σύστημα εποπτείας των τίτλων και μετά για τις υποδομές των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Προστατευτισμός;
Ένας ακόμη τομέας διαφωνιών είναι κατά πόσο τα νέα σχέδια θα πρέπει να εμπλέκουν ξένους παίκτες από τη Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο - ή αν η υπεράσπιση των εγχώριων εναλλακτικών θα ισοδυναμούσε με προστατευτισμό. Κατά τον Μπουζνάχ, η Ευρώπη στάθηκε αφελής, προσφέροντας στους ξένους πρόσβαση την οποία όμως οι ΗΠΑ δεν ανταπέδωσαν. Η Ουρμπέν ωστόσο έχει διαφορετική άποψη και πρεσβεύει ότι για να είναι επιτυχημένες οι ευρωπαϊκές αγορές, πρέπει να επιτρέψουν σε διεθνείς επενδυτές να έρθουν και υπό αυτή την έννοια δεν θα πρέπει η Ευρώπη να μετατραπεί σε ένα κλειστό κύκλωμα.
Είναι επίσης προβληματισμένη από μια πρόσφατη κίνηση να αναγκάσουν την Euroclear να παραδώσει περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στην ρωσική κεντρική τράπεζα και τα οποία υπόκεινται στις κυρώσεις της Δύσης, καθώς οι υπουργοί της ΕΕ προσπάθησαν να υποχρεώσουν τη Μόσχα να πληρώσει για το κόστος της ουκρανικής άμυνας. Λαμβάνοντας υπόψη όμως το συστημικό ρόλο της Euroclear, οτιδήποτε θα αποσταθεροποιούσε πλήρως την Euroclear δεν είναι καλό για αυτές τις χρηματοπιστωτικές αγορές, διότι εάν έχετε μια αγορά με νομική αβεβαιότητα, θα αρχίσετε να χάνετε πολύ περισσότερο ενδιαφέρον από τους παγκόσμιους επενδυτές", εξήγησε.
Φώτο: @associatedpress
