Ο ένας μεγάλος «βραχνάς» για το Ταμείο Ανάκαμψης των 36 δισ. ευρώ δανείων και επιδοτήσεων παραμένει, τουλάχιστον προς το παρόν: δεν τίθεται θέμα παράτασής του μετά το 2026. Υπάρχει όμως και μία δεύτερη μεγάλη δυσκολία (σε σχέση με όσα ισχύουν στα ΕΣΠΑ) που σε έναν βαθμό άλλαξε χθες: σε πακέτο συστάσεων της Κομισιόν υλοποιείται η σχετική εντολή του Ecofin) για «χειρουργική» και λελογισμένη ευελιξία. Ο λόγος για κινήσεις περιορισμένες μεν, αλλά πολύ σημαντικές για ένα σχέδιο που μέχρι τώρα είχε δικαίωμα για μία και μόνη ενδιάμεση αναθεώρηση η οποία προ μηνών ολοκληρώθηκε.
Το αναλυτικό κείμενο «Guidance on recovery and resilience plans» δίδει το πλαίσιο αλλά και 7 συγκεκριμένα παραδείγματα για τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν. Για την Ελλάδα, σύμφωνα με μία πρώτη αποτίμηση από αρμόδιες πηγές, δίνει πλέον τη δυνατότητα να υποβληθεί αίτημα για το επόμενο πακέτο δόσεων επιδοτήσεων που εκκρεμεί από τον Απρίλιο, μεταφέροντας στο μέλλον τα επίμαχα ορόσημα για τον αριθμό εντάξεων έργων στο δράσης ανακαινίσεων και την ανάπλαση στον Βοτανικό. Επίσης δίνει το δικαίωμα στο μέλλον να αφαιρεθεί (και να αντικατασταθεί από άλλο) κάποιο έργο το οποίο δεν «τρέχει» για αντικειμενικούς λόγους.
Κάθε αλλαγή συνοδεύεται με διαπραγμάτευση, η οποία για την Ελλάδα -σύμφωνα με πληροφορίες- έχει ήδη ξεκινήσει για τα «άμεσου» ενδιαφέροντος. Μετά τις Ευρωεκλογές όμως και με βάση τα νέα αυτά Guidance on recovery and resilience plans, θα γίνουν πιο αναλυτικές συζητήσεις, οι οποίες, σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένεται να συνδεθούν ακόμη και με την εξαγγελία του Πρωθυπουργού για τη διεύρυνση του προγράμματος Σπίτι μου από το Σεπτέμβριο.
Τα 7 παραδείγματα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάντως δίνει και συγκεκριμένα παραδείγματα για να βοηθήσει τα κράτη μέλη αναφορικά με τις δυνατότητες τροποποίησης που τους δίνονται.
Τα ακόλουθα σενάρια μπορούν να χρησιμεύσουν ως παραδείγματα των αλλαγών που θα μπορούσαν να γίνουν, αναφέρει η Επιτροπή:
1. Ένα κράτος μέλος προτείνει την κατάργηση μιας μεγάλης ψηφιακής επένδυσης λόγω ελλείψεων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Το αίτημα συνοδεύεται από συνοπτική επισκόπηση των προσπαθειών που έγιναν από τις αρχές να προμηθευτούν το σχετικό προϊόν και, όπου υπάρχουν, αποδεικτικά στοιχεία για την αποτυχημένη διαδικασία του διαγωνισμού.
2. Ένα κράτος μέλος προσδιορίζει έναν πιο οικονομικό τρόπο για την κατασκευή ενός κόμβου μεταφορών και θα ήθελε να αλλάξει τις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές στο αντίστοιχο ορόσημο. Αυτό το αίτημα συνοδεύεται από έγγραφο που εξηγεί το είδος της ανάλυσης που έγινε για να καθοριστεί ότι η νέα μέθοδος θα είναι πιο αποδοτική σε όρους κόστους οδηγώντας όμως στα ίδια συνολικά αποτελέσματα.
3. Ένα κράτος αλλάζει τα χαρακτηριστικά ενός υδροηλεκτρικού σταθμού, για να παρέχει σημαντικά καλύτερη παραγωγή ενέργειας, παρά το ελαφρώς υψηλότερο κόστος. Το κράτος μέλος παρέχει μια σύντομη ανάλυση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα νέα χαρακτηριστικά του υδροηλεκτρικού σταθμού θα βελτιώσουν τη συνολική του απόδοση και επικαιροποιημένη εκτίμηση του κόστους του μέτρου.
4. Ένα κράτος μέλος προτείνει να καταργηθεί η απαίτηση δημιουργίας ενός ταμείου-ομπρέλα που θα χρησιμοποιείται μόνο για τη διοχέτευση επενδύσεων σε δύο υπάρχοντα ταμεία. Το κράτος μέλος δείχνει ότι η επένδυση μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα χρησιμοποιώντας τα δύο υφιστάμενα ταμεία χωρίς τη διοικητική επιβάρυνση που σχετίζεται με τη δημιουργία του ταμείου-ομπρέλα.
5. Ένα κράτος μέλος προτείνει να αντικατασταθεί ο δείκτης για μια δεδομένη επένδυση (π.χ. αριθμός δέντρων που φυτεύτηκαν) με έναν άλλο δείκτη (π.χ. έκταση φύτευσης με συγκεκριμένη πυκνότητα) επειδή σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τις εθνικές διαδικασίες δεν ήταν δυνατό ή ήταν υπερβολικά δυσχερές να υπάρξουν άμεσες αποδείξεις για την τήρηση του αρχικού δείκτη. Χρησιμοποιώντας τον νέο δείκτη, το κράτος μέλος θα μπορούσε, με μικρότερο διοικητικό φόρτο, να δείξει ότι επιτεύχθηκε το ορόσημο/στόχος, χωρίς να αλλοιωθεί η φιλοδοξία της επένδυσης.
6. Ένα κράτος μέλος προτείνει να αφαιρεθεί μια συγκεκριμένη λεπτομέρεια που αναφέρεται σε ένα ορόσημο που δεν σχετίζεται με τον στόχο του μέτρου και με την ουσία της επένδυσης/μεταρρύθμισης. Για παράδειγμα η ονομαστική αναφορά σε ένα συγκεκριμένο διοικητικό όργανο.
7. Ένα κράτος μέλος προτείνει την άρση της υποχρέωσης χορήγησης επιχορηγήσεων για επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης με βάση ένα μεγάλο σύνολο λεπτομερών κριτηρίων. Δεδομένης της υπερβολικής πολυπλοκότητας αυτού του συστήματος κατανομής που συμβάλλει στην περιορισμένη ζήτηση από τους δικαιούχους, το κράτος μέλος αποφασίζει να απλοποιήσει τους όρους για την κατανομή των επιχορηγήσεων. Τα αναθεωρημένα κριτήρια κατατάσσουν τις προτάσεις μόνο με βάση το επίπεδο της αναμενόμενης εξοικονόμησης ενέργειας, διασφαλίζοντας παράλληλα τη συμμόρφωση με την αρχή «Μη σημαντική βλάβη» και τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. Θα πρέπει η νέα απλούστερη προσέγγιση να εξακολουθεί να διασφαλίζει ότι ο στόχος είναι να παράγει σημαντική ενεργειακή εξοικονόμηση.
Μεταφορά έργων που αργούν στο ΕΣΠΑ
Οι προτεινόμενες αλλαγές δεν θα πρέπει να μειώνουν τη συνολική φιλοδοξία των Σχεδίων, θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα σχέδια συνεχίζουν να εκπληρώνουν το σύνολο ή ένα σημαντικό υποσύνολο των σχετικών συστάσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (CSR) και να μην οδηγούν σε οπισθοβαρή υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης.
Ενδιαφέρον έχει πως όταν ένα κράτος αφαιρεί ένα μέτρο το οποίο αποδεικνύεται ότι δεν είναι πλέον εφικτό εντός του χρονοδιαγράμματος, τότε «μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο μεταφοράς των σχετικών έργων στα Ταμεία Συνοχής, εφόσον εμπίπτουν στην πολιτική στόχους των επιχειρησιακών προγραμμάτων και συμμορφώνονται με τους σχετικούς κανόνες», δηλαδή στο νέο ΕΣΠΑ.
Οι συστάσεις
Αναφέρει πως για να διασφαλιστεί η ολοκλήρωση των μέτρων που υποστηρίζονται από την RRF έως τον Αύγουστο του 2026 παρέχει μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με τη δυνατότητα τροποποίησης ενός ορόσημου ή ενός στόχου, όταν ένα κράτος μέλος προσδιορίζει μια καλύτερη εναλλακτική λύση για την εφαρμογή ενός μέτρου κατά τρόπο που να μειώνει τον διοικητικό φόρτο που συνδέεται με την εφαρμογή αυτού του μέτρου και χωρίς μείωση της φιλοδοξίας του σχεδίου. Επίσης, ορίζει με μεγαλύτερη σαφήνεια το πεδίο για άλλες αλλαγές που μπορούν να γίνουν, εξηγεί τις συνθήκες υπό τις οποίες ενδέχεται να μην χρειάζεται να αναθεωρηθούν οι επιχειρησιακές ρυθμίσεις μετά την τροποποίηση ενός Σχεδίου και απλοποιεί τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων των κρατών μελών.
Προωθούν επίσης συνέργειες μεταξύ του Ταμείου Ανάκαμψης και άλλων ταμείων της ΕΕ, αποφεύγοντας έτσι τη διπλή χρηματοδότηση. Περιγράφουν επίσης τη διαδικασία τροποποίησης για τη μεταφορά πρόσθετων κονδυλίων από στο InvestEU για τη στήριξη της πλατφόρμας στρατηγικών τεχνολογιών για την Ευρώπη (STEP), μετά την έναρξη λειτουργίας της την 1η Μαρτίου 2024. Επίσης, καθορίζουν ένα πλαίσιο για πιθανές μειώσεις και ανακτήσεις κονδυλίων σε περιπτώσεις που επηρεάζουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης και δεν έχουν διορθωθεί από το εκάστοτε κράτος μέλος.
