Υστέρηση παρουσιάζει ιστορικά η Ελλάδα σε επενδύσεις στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ, ωστόσο τα κονδύλια της ΕΕ παρέχουν σημαντική στήριξη, επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρόσφατη έκθεση στο πλαίσιο της μεταπρογραμματικής εποπτείας.
Σύμφωνα με την έκθεση, μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η Ελλάδα έχει διαθέσει συγκριτικά χαμηλό ποσοστό του ΑΕΠ στις επενδύσεις σε ακαθάριστο σχηματισμό κεφαλαίου στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ωστόσο, μέσω του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), η χώρα σχεδιάζει να επενδύσει 1 486 εκατ. ευρώ στον συγκεκριμένο τομέα.
Οι μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του ΣΑΑ επικεντρώνονται στην πρωτοβάθμια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τη χρηματοδότηση των φαρμάκων, τη δημόσια υγεία, την ψυχική υγεία και το σύστημα αποδοχών στα νοσοκομεία. Οι επενδύσεις στο πλαίσιο του ΣΑΑ στοχεύουν στην υποδομή και την ψηφιοποίηση των νοσοκομείων και αποσκοπούν στην καθιέρωση της κατ’ οίκον νοσηλείας και στη δημιουργία ενός κέντρου ακτινοθεραπείας και μιας αιματολογικής κλινικής για κυτταρική και γενετική θεραπεία. Για την περίοδο 2021-2027 προγραμματίζονται συμπληρωματικές επενδύσεις στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής. Η Ελλάδα θα επενδύσει περίπου 416 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, κυρίως σε υποδομές υγείας, υγειονομικό εξοπλισμό και υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας. Θα διαθέσει, επίσης, περίπου 323 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ για τη βελτίωση της προσβασιμότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών υγείας, με εστίαση στις περιθωριοποιημένες κοινότητες, τις ευάλωτες ομάδες και τα παιδιά.
Στήριξη στα άτομα με αναπηρία
Η δράση των μέσων της ΕΕ συμβάλλει στη στήριξη της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υγείας. Για να στηρίξει την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία, η Ελλάδα θέσπισε ένα σύγχρονο, εξατομικευμένο πρόγραμμα προσωπικού βοηθού σε πιλοτική βάση στο πλαίσιο του οικείου ΣΑΑ, ανοίγοντας τον δρόμο για την υλοποίησή του σε εθνικό επίπεδο έως τα μέσα του 2025. Βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη ένα δεύτερο πιλοτικό πρόγραμμα προσχολικής παρέμβασης για περίπου 1 400 παιδιά με αναπηρία, ηλικίας έως 6 ετών. Επίσης, για τη βελτίωση της πρόσβασης σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η Ελλάδα δημιούργησε 50 μονάδες ψυχικής υγείας και βρίσκεται σε διαδικασία ανακαίνισης 80 νοσοκομείων σ’ ολόκληρη τη χώρα. Τις προσπάθειες αυτές θα ακολουθήσουν επενδύσεις στο πλαίσιο του ΕΚΤ+ για την προώθηση της ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση για περισσότερους από 11 500 μαθητές και σπουδαστές με αναπηρία, και για τη σύσταση πάνω από 1 200 κοινωνικών δομών και δομών υγείας σ’ ολόκληρη την Ελλάδα.
Παρότι η Ελλάδα βελτιώνεται όσον αφορά τους δείκτες Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη (ΣΒΑ 1, 3, 4, 5, 7, 8, 10), πρέπει να προσεγγίσει τον μέσο όρο της ΕΕ σχεδόν σ’ όλους αυτούς τους δείκτες. Ειδικά όσον αφορά στον δείκτη 3 (Καλή υγεία και ευημερία), παρά τις κάποιες βελτιώσεις που σημείωσε η χώρα, εξακολουθεί να καταγράφει χειρότερες επιδόσεις σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ το 2022. Είναι ενδεικτικό ότι το 9 % του πληθυσμού ηλικίας 19 ετών και άνω ανέφερε ανάγκες ιατρικής περίθαλψης που δεν ικανοποιούνταν (έναντι 2,2 %).
«Ένας υγιής πληθυσμός και ένα αποτελεσματικό, προσβάσιμο και ανθεκτικό σύστημα υγείας αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για μια βιώσιμη οικονομία και κοινωνία», επισημαίνεται.
Μείωση στο προσδόκιμο ζωής
Σύμφωνα με την έκθεση, το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα υπερέβαινε συνήθως τον μέσο όρο της ΕΕ, αλλά έχει μειωθεί σημαντικά από το 2019 και είναι πλέον οριακά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζει τις επιπτώσεις της COVID-19 στη χώρα, η οποία προκάλεσε τριπλάσιους θανάτους το 2021 σε σύγκριση με το 2020. Το ποσοστό αποτρεπτής θνησιμότητας της Ελλάδας ήταν λίγο πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ το 2021. Κατά το ίδιο έτος, οι κύριες αιτίες θνησιμότητας ήταν οι ασθένειες του κυκλοφορικού συστήματος («καρδιαγγειακές παθήσεις») και ο καρκίνος, και ακολουθούσε η νόσος COVID-19. Ο καρκίνος του πνεύμονα και η ισχαιμική καρδιοπάθεια εξακολουθούν να αποτελούν τις κύριες αιτίες των θανάτων που μπορούν να προληφθούν.
Χαμηλές οι δαπάνες υγείας
Οι συνολικές δαπάνες για την υγεία σε σχέση με το ΑΕΠ στην Ελλάδα (9,2 %) ήταν χαμηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ (10,9 %) το 2021. Το ποσοστό αυτό παρουσίασε μείωση από 9,5 % το 2020, καθώς η ανάκαμψη του ΑΕΠ ήταν ταχύτερη από την αύξηση των δαπανών για την υγεία. Προσωρινά στοιχεία από τον ΟΟΣΑ υποδηλώνουν ότι το 2022 οι συνολικές δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν περαιτέρω και ανήλθαν στο 8,6 % του ΑΕΠ. Το 2021 οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία αντιπροσώπευαν το 11,6 % των συνολικών δημόσιων δαπανών, ποσοστό που είναι σχεδόν ίσο με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Οι κατά κεφαλήν δαπάνες για ενδονοσοκομειακή περίθαλψη, φάρμακα και εξωνοσοκομειακή περίθαλψη είναι όλες κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ωστόσο, ως ποσοστό των συνολικών δαπανών για την υγεία, οι δαπάνες για ενδονοσοκομειακή περίθαλψη και φάρμακα συγκαταλέγονται στις υψηλότερες δαπάνες στην ΕΕ, ενώ οι δαπάνες για εξωνοσοκομειακή περίθαλψη είναι και πάλι χαμηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Αναγκαία η μείωση της κατανάλωσης αντιμικροβιακών
Το 2021 οι δαπάνες για την πρόληψη στην Ελλάδα ανήλθαν στο 4,0 % των συνολικών δαπανών για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σε σύγκριση με το 6,0 % για το σύνολο της ΕΕ. Κατά την περίοδο μεταξύ του 2019 και του 2021, το ποσοστό των συνολικών δαπανών για προληπτική περίθαλψη υπερτριπλασιάστηκε (αύξηση κατά 106 % για την ΕΕ συνολικά). Στην Ελλάδα, οι κύριοι παράγοντες που αιτιολογούν την αύξηση των δαπανών για την προληπτική περίθαλψη το 2021 είναι οι σημαντικές αυξήσεις για την ανοσοποίηση και την επιδημιολογική επιτήρηση, καθώς και τα προγράμματα ελέγχου κινδύνων και νόσων. Ένα άλλο μέτρο για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας είναι ο εξορθολογισμός της χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών. Η κατάσταση στην Ελλάδα είχε βελτιωθεί σημαντικά, καθώς η ημερήσια κατανάλωση αντιμικροβιακών ουσιών το 2021 μειώθηκε στο 69 % της κατανάλωσης το 2019. Ωστόσο, το 2022 αυξήθηκε σημαντικά, καθώς ανήλθε στο δεύτερο υψηλότερο επίπεδο στην ΕΕ και σχεδόν στο επίπεδο του 2019. Σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την ενίσχυση των δράσεων της ΕΕ για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ενιαία υγεία», έως το 2030, η Ελλάδα θα πρέπει να μειώσει τη συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών, σε επίπεδο κοινότητας και νοσοκομείων συνδυαστικά, κατά 27 % σε σύγκριση με το επίπεδο του 2019.
Υψηλές ιδιωτικές δαπάνες υγείας
Οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία ως ποσοστό των συνολικών δαπανών για την υγεία (62,1 % το 2021) είναι οι χαμηλότερες στην ΕΕ. Το ποσοστό των άμεσων πληρωμών από τους ασθενείς για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι πολύ υψηλό (33,3 %, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ). Το 2022 η Ελλάδα ανέφερε το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό του πληθυσμού (μεταξύ των χωρών της ΕΕ) που ανέφερε μη καλυπτόμενες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης, με τις μεγαλύτερες ανισότητες στην ΕΕ μεταξύ των εισοδηματικών ομάδων. Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ των περιφερειών. Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία προβλέπεται να αυξηθούν κατά 0,8 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2070 λόγω της δημογραφικής γήρανσης (έναντι 0,6 εκατοστιαίων μονάδων για το σύνολο της ΕΕ).
«Αδιέξοδο» με την έλλειψη νοσηλευτών
Η Ελλάδα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό γιατρών με άδεια άσκησης επαγγέλματος, αλλά και τον χαμηλότερο κατά κεφαλήν αριθμό νοσηλευτικού προσωπικού μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ. Οι γενικοί γιατροί αντιπροσωπεύουν μόλις το 6 % του συνόλου των γιατρών, ποσοστό που είναι μακράν το χαμηλότερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Σύμφωνα με τον νέο ορισμό που χρησιμοποιεί η Eurostat (κατ’ εφαρμογή της οδηγίας 2005/36/ΕΚ για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων), ο αριθμός των νοσηλευτών ανά 1 000 κατοίκους (2,1 το 2020) ήταν μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ και πολύ χαμηλότερος από τον μέσο όρο της ΕΕ (7,9 το 2021). Επιπλέον, η κατάσταση αυτή δεν αναμένεται να βελτιωθεί, καθώς ο αριθμός των αποφοίτων νοσηλευτικής είναι σχετικά μικρός.
Δυσκολίες στον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης
Οι πολιτικές για να διατηρηθούν υπό έλεγχο οι δημόσιες δαπάνες για φάρμακα αντιμετωπίζουν προκλήσεις. «Οι πολιτικές αυτές περιλαμβάνουν αυτόματες επιστροφές — διαταγές επιστροφής που εκδίδονται προς τον κλάδο όταν οι δαπάνες υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό. Για το 2023, τα προσυμφωνημένα ανώτατα όρια του προϋπολογισμού πιθανότατα θα τηρηθούν, καθώς οι αρχές διαπραγματεύτηκαν υψηλότερες εκπτώσεις», αναφέρει η έκθεση. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν δυσκολίες όσον αφορά τον έλεγχο της ζήτησης μέσω υποχρεωτικών πρωτοκόλλων συνταγογράφησης και ορθολογικών πρακτικών συνταγογράφησης.
Ο στόχος για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα
Οι μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης εξαρτώνται από την επίτευξη κατάλληλου αριθμού γιατρών και νοσηλευτών. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις επικεντρώνονται στους γιατρούς. Για να διευκολυνθεί η εξοικείωση των σπουδαστών ιατρικής με τον τομέα της πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του ΣΑΑ, προστέθηκε μια ενότητα οικογενειακής ιατρικής στα προγράμματα σπουδών όλων των ιατρικών σχολών. Επιπλέον, οι 5 από τις συνολικά 7 ιατρικές σχολές διαθέτουν πλέον ενεργά ακαδημαϊκά προγράμματα σπουδών οικογενειακής ιατρικής. Προσφέρθηκε νέο πακέτο αποδοχών για τους γιατρούς και σήμερα εργάζονται πλέον 3 488 ιατροί στην πρωτοβάθμια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, γεγονός που επιτρέπει σε πάνω από το 50 % του πληθυσμού να εγγραφεί στην υπηρεσία του προσωπικού γιατρού. Στόχος είναι επιτευχθεί ο απαιτούμενος αριθμός εγγεγραμμένων γιατρών, ώστε να εξασφαλίζεται πλήρης και ισότιμη πρόσβαση στο σύστημα υγείας μέσω της πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
