Ευσεβείς πόθοι με αόριστες διατυπώσεις ήταν η κοινή διακήρυξη των υπουργών Οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών από τη συνάντηση του G20 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή. Για μία ακόμη φορά κορυφαίοι αξιωματούχοι του πλανήτη υπογράμμισαν τα αυτονόητα, μένοντας ένα βήμα πίσω από την ανάληψη δράσης, εν απουσία των δύο κορυφαίων κεντρικών τραπεζιτών, της Κριστίν Λαγκάρντ και του Τζερόμ Πάουελ.
Βεβαίως και έχει τη σημασία της η πρώτη μέχρι σήμερα διακήρυξη των υπουργών Οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών του G20 ότι συμφώνησαν να συνεργαστούν αποτελεσματικά για την φορολόγηση των μεγαλύτερων περιουσιών του πλανήτη, όμως το θέμα είναι ότι οι βαθιές διαφορές παραμένουν αμετακίνητες με αποτέλεσμα να μην μπορεί να δημιουργηθεί ενωμένο μέτωπο στο θέμα αυτό, με τις ΗΠΑ και τη Γερμανία να δηλώνουν σθεναρά αντίθετες. Ούτε και κατάφεραν να αποφασίσουν τη μεθοδολογία και τους τρόπους με τους οποίους σκοπεύουν να κινηθούν σε ένα άκρως σημαντικό ζήτημα της παγκόσμιας οικονομίας που θα μπορούσε να βοηθήσει και στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας φτώχειας και των ανισοτήτων.
Ασάφεια και ρήγματα
Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι από τις 20 κορυφαίες οικονομίες του πλανήτη συμφώνησαν να κάνουν αναφορά σε μία δίκαιη φορολογία των υπερπλουσίων τόσο στο κοινό τους ανακοινωθέν όσο και σε μια ξεχωριστή δήλωση για τη διεθνή φορολογική συνεργασία. "Θα επιδιώξουμε να συνεργαστούμε για να διασφαλίσουμε ότι τα άτομα με υπερβολικά μεγάλη περιουσία φορολογούνται αποτελεσματικά", αναφέρεται στο τελικό προσχέδιο του G20 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, λεκτική ιδιαίτερα ασαφής χωρίς να ορίζονται συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Αυτό που ουσιαστικά συμφώνησαν είναι να συνεχίσουν τις συζητήσεις.
Επιπλέον, έχουν προκύψει ρήγματα σχετικά με το εάν θα πρέπει να γίνει αυτό στις συνομιλίες στο πλαίσιο του ΟΗΕ ή μέσω του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζάνετ Γέλεν, δήλωσε στο Reuters στο περιθώριο της συνάντησης ότι πιστεύει πως ο ΟΟΣΑ, ο οποίος συνέβαλε στις διαπραγματεύσεις για μια παγκόσμια συμφωνία δύο σημείων για την εταιρική φορολόγηση τα τελευταία τρία χρόνια, είναι σε καλύτερη θέση να διαχειριστεί τέτοιες συζητήσεις.
"Δεν θέλουμε να μεταφερθεί η συζήτηση στον ΟΗΕ. Ο ΟΟΣΑ "είναι ένας οργανισμός που βασίζεται στη συναίνεση. Έχουμε κάνει τεράστια πρόοδο και τα Ηνωμένα Έθνη δεν έχουν την τεχνογνωσία για να γίνει αυτό", υπογράμμισε η Γέλεν. Οι μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν ήδη εμπλακεί σε αυτή την προσέγγιση, σύμφωνα με αξιωματούχους που θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, ο οποίος είπε ότι η Βραζιλία θα πρέπει να χρησιμοποιήσει την προεδρία της στο G20 για να προωθήσει τη συζήτηση τόσο στον ΟΗΕ όσο και στον ΟΟΣΑ.
Ποιοι θέλουν παγκόσμιο φόρο στους δισεκατομμυριούχους
Μερικοί από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου για τους δισεκατομμυριούχους, συμπεριλαμβανομένου του νομπελίστα Τζόζεφ Στίγκλιτς, επιμένουν ότι τα Ηνωμένα Έθνη ήταν το κατάλληλο φόρουμ για παγκόσμια φορολογική συνεργασία. "Καλούμε τους ηγέτες του G20 να ευθυγραμμιστούν με την πρόοδο που σημειώνεται στον ΟΗΕ και να δημιουργήσουν μια πραγματικά δημοκρατική διαδικασία για τον καθορισμό παγκόσμιων προτύπων για τη φορολόγηση των υπερπλούσιων. Η ανάθεση αυτού του καθήκοντος στον ΟΟΣΑ - τη λέσχη των κυρίως πλούσιων χωρών - απλώς δεν θα ήταν αρκετά καλό", δήλωσε η επικεφαλής της φορολογικής πολιτικής της Oxfam International, Σουζάνα Ρούιτζ.
Η Oxfam παρουσίασε στο Ρίο ντε Τζανέιρο μία έκθεση σύμφωνα με την οποία το πλουσιότερο 1% του πλανήτη είδε την περιουσία του να αυξάνεται κατά 42 τρισ. δολάρια την τελευταία 10ετία. Η ΜΚΟ προτείνει την επιβολή ενός ετήσιου φόρου 8% στον πλούτο των δισεκατομμυριούχων, καθώς τα 42 τρισ.δολάρια που αυξήθηκε ο πλούτος τους είναι 36 φορές μεγαλύτερη από αυτή του πλούτου του φτωχότερου 50% του παγκόσμιου πληθυσμού. Να σημειωθεί ότι οι δισεκατομμυριούχοι καταβάλουν αυτή τη στιγμή φόρο αντίστοιχο με το 0,5% της περιουσίας, χάρη στα νομικά παραθυράκια και στα οχήματα ειδικού σκοπού που δίδουν τη δυνατότητα μεταφοράς αυτού του τεράστιου πλούτου σε φορολογικούς παραδείσους πληρώνοντας εν τέλει πολύ λιγότερους φόρους σε σχέση με τους υπόλοιπους φορολογουμένους. Επίσης, οι τέσσερις στους πέντε δισεκατομμυριούχους του πλανήτη προέρχονται από χώρες του G20.
Ο υπουργός Οικονομικών της Βραζιλίας Γκιουλχέρμε Μέλο δήλωσε ότι το Πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη Διεθνή Φορολογική Συνεργασία αντιπροσώπευε μια νίκη για τις αναπτυσσόμενες χώρες του Παγκοσμίου Νότου οι οποίες αναζητούν έναν τόπο όπου θα εκπροσωπούνται καλύτερα, καθώς οι περισσότερες χώρες δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, ο Μέλο, σε μία διπλωματική κίνηση, καθότι η χώρα του προεδρεύει του G20, αναγνώρισε τόσο τον ΟΟΣΑ όσο και τον ΟΗΕ ως νόμιμα φόρουμ και είπε ότι μια συνεχής συζήτηση για το πώς να φορολογούνται αποτελεσματικά οι υπερπλούσιοι είναι πρόοδος, ανεξάρτητα από το φόρουμ.
Οι θέσεις ΗΠΑ, Γερμανίας
Ορισμένοι παρατηρητές πάντως παρέμειναν δύσπιστοι σχετικά με τις πιθανότητες για την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου δισεκατομμυριούχων που θα στοχεύει τις μεγαλύτερες περιουσίες του κόσμου.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επεσήμαναν ότι ούτε η ΕΕ δεν έχει εξουσία φορολογίας ως ένωση. Αν και η Γαλλία υποστήριξε από νωρίς έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο περιουσίας, οι Γερμανοί, μέσω του υπουργού Οικονομικών τους Κρίστιαν Λίντνερ, έχουν προβάλει σθεναρή αντίθεση. "Φαίνεται ότι μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να το προωθήσουμε", είπε Ευρωπαίος αξιωματούχος στις συνεδριάσεις του G20.
Αντίστοιχα, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν είπε ότι οι ΗΠΑ δεν βλέπουν την ανάγκη ή δεν πιστεύουν πραγματικά ότι είναι επιθυμητό να προσπαθήσουν να διαπραγματευτούν μια παγκόσμια συμφωνία. Σημείωσε επίσης ότι είναι δύσκολο να συντονιστεί μία φορολογική πολιτική με τόσες πολλές χώρες και γι΄αυτό κάλεσε τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν μόνες τους στην επιβολή μίας δίκαιης και προοδευτικής φορολόγησης. Οι ΗΠΑ άλλωστε είναι αυτές που εξακολουθούν να έχουν τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους του πλανήτη, παρά την αυξανόμενη δημιουργία πλούτου σε Κίνα και Ινδία. Επίσης, οι αμερικανικές πολυεθνικές είναι αυτές που ευθύνονται για το 40% της παγκόσμιας μετατόπισης των κερδών και οι χώρες της ΕΕ φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από αυτή την φοροδιαφυγή.
Η Βραζιλία είχε διατυπώσει την ιδέα ενός παγκόσμιου φόρου για τα πλουσιότερα άτομα στον πλανήτη, εμπνευσμένη από την αναθεώρηση της εταιρικής φορολογίας που συζητήθηκε στον ΟΟΣΑ. Η ιδέα, που συνέλαβε ο σύμβουλος του G20, Γκαμπριέλ Ζουκμάν, βασίζεται σε μια εισφορά τουλάχιστον 2% στους 3.000 πλουσιότερους δισεκατομμυριούχους του πλανήτη, που θα μπορούσε να ξεκλειδώσει περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως ετησίως. Ο ίδιος είχε ήδη προβλέψει ότι ήταν πολύ νωρίς για τις χώρες του G20 να συμφωνήσουν στην πρότασή του.
Τα υπόλοιπα συμπεράσματα
Οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες είπαν ακόμη ότι υπάρχει αυξανόμενη πιθανότητα για "ήπια προσγείωση" της παγκόσμιας οικονομίας, προειδοποιώντας ωστόσο ότι οι πόλεμοι και η κλιμάκωση των συγκρούσεων θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο αυτή την προοπτική, με τον ρυθμό αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ να παραμένει κάτω από τα προ πανδημικά επίπεδα έως και το 2026. Επίσης, αναγνώρισαν ότι η ανάπτυξη εξακολουθεί να είναι άνιση μεταξύ των χωρών και αυτό δημιουργεί οικονομικές αποκλίσεις.
Η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να αποδειχθεί κίνδυνος για την ανάπτυξη εάν δεν χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια, σε συνδυασμό με τον οικονομικό κατακερματισμό και τον επίμονο πληθωρισμό διατηρώντας τα επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και το υπερβολικό χρέος.
Αποφεύχθηκε δε κάθε ρητή αναφορά στις συγκρούσεις σε Ουκρανία και Γάζα, γιατί διαφορετικά δεν θα υπήρχε συναίνεση, ενώ αποφεύχθηκε και η προτροπή για αποφυγή του προστατευτισμού, καθώς χαρακτηρίστηκε ιδιαίτερα διχαστικό ζήτημα.
Αυτοί που έλειπαν
Η εν κατακλείδι απουσία ουσιαστικής προόδου συνδυάζεται και με την ηχηρή απουσία κορυφαίων αξιωματούχων από τη σύνοδο του Ρίο ντε Τζανέιρο. Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δεν παρευρέθηκε καθώς παρακολούθησε την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι, με αποτέλεσμα να εκπροσωπηθεί από τον Πιέρο Τσιπολόνε, το μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της κεντρικής τράπεζας, αρμόδιος για διεθνείς και ευρωπαϊκές σχέσεις.
Δεν συμμετείχαν ούτε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρινό Λεμέρ, ο οποίος είναι απασχολημένος με την κατάρτιση του προϋπολογισμού 2025 της Γαλλίας που πρέπει να κατατεθεί στις Βρυξέλλες το φθινόπωρο λαμβάνοντας υπόψη τη δεινή δημοσιονομική θέση της χώρας, ούτε και ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Γαλλίας, Βιλερουά ντε Γκαλό.
Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, δεν παρευρέθηκε ο πρόεδρος της Fed, Tζερόμ Πάουελ, σε μία ιδιαίτερη συγκυρία για τις ΗΠΑ εν αναμονή της συνεδρίασης της Φέντεραλ Ριζέρβ στις 30/31 Ιουλίου, του συνεδρίου του Τζάκσον Χολ στα τέλη Αυγούστου, αλλά και των εκλογών της 5ης Νοεμβρίου, με αποτέλεσμα να εκπροσωπηθεί από τον Αντιπρόεδρο Φίλιπ Τζέφερσον.
