Τεράστιες ποσότητες νέου χρήματος θα χρειαστεί η ΕΕ για να μπορέσει να βγει από το σημερινό τέλμα, μαζί με σωρεία μεταρρυθμίσεων και τακτικό κοινό δανεισμό, για να φθάσει στο σημείο να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η πολυαναμενόμενη έκθεση Ντράγκι απευθύνει έκκληση για επενδύσεις ύψους 800 δισ. ευρώ ετησίως και καλεί την ένωση να ενορχηστρώσει μία νέα βιομηχανική πολιτική, να αναπτύξει τις δικές της προηγμένες τεχνολογίες, να δημιουργήσει ένα σχέδιο για να ανταποκριθεί στους στόχους της κλιματικής αλλαγής και να ενισχύσει την άμυνα και την ασφάλεια κρίσιμων πρώτων υλών, χαρακτηρίζοντας το έργο αυτό «υπαρξιακή πρόκληση».
Προτάσεις και ερωτηματικά
Στις βασικές συστάσεις Ντράγκι περιλαμβάνεται η χαλάρωση των κανόνων ανταγωνισμού και ο τερματισμός των εθνικών βέτο, ώστε να ευνοηθεί περαιτέρω ο συγκεντρωτισμός σε αγορές όπως οι τηλεπικοινωνίες, η ενοποίηση των αγορών κεφαλαίου μέσω μίας κεντρικής εποπτικής αρχής, μεγαλύτερη χρήση κοινών προμηθειών στην άμυνα και μία νέα εμπορική ατζέντα για να γίνει η ΕΕ περισσότερο οικονομικά ανεξάρτητη. Η έκθεση χτυπά καμπανάκι ειδικά για την ενέργεια και την άμυνα, ενώ δεν έχουν γίνει ξεκάθαρα αρκετά σημεία ειδικά για τον τρόπο της ιδιωτικής χρηματοδότησης και την ένωση των αγορών κεφαλαίου που θα μπορούσε να απελευθερώσει νέο χρήμα. Βεβαίως, η έκθεση Ντράγκι θα αποτελέσει τη βάση ενός διαλόγου για το τι μέλλει γενέσθαι και για τις πολιτικές που πρέπει να ακολουθήσει η νέα Κομισιόν για την εκπλήρωση όλων αυτών των στόχων, εν μέσω αρκετών ερωτηματικών για την πολιτική βούληση για ρηξικέλευθες αλλαγές. Οι συστάσεις Ντράγκι θα απαιτήσουν το συμψηφισμό διαφορετικών συμφερόντων από τις κορυφαίες οικονομίες Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία αλλά και τη σύζευξη πολιτικών μεταξύ Βορρά και Νότου, όπως για παράδειγμα στο θέμα του κοινού δανεισμού.
Επίσης, ο ιδιωτικός τομέας δεν πρόκειται να χρηματοδοτήσει το μερίδιο του λέοντος αυτών των επενδύσεων χωρίς κρατική στήριξη, κάτι το οποίο τόνισε ο Ντράγκι, ο οποίος θεωρεί αναγκαία την κοινή χρηματοδότηση των επενδύσεων σε βασικά δημόσια αγαθά. Επανέλαβε τις εκκλήσεις του για κοινό ασφαλές ενεργητικό και κοινή χρηματοδότηση για να υποστηριχθούν τα ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά, όπως κοινές υποδομές ενέργειας και κοινό σύστημα αμυντικών προμηθειών, όπως και περισσότερες δαπάνες μέσω του κοινοτικού προϋπολογισμού. Ήδη, οι οικονομίες της ΕΕ χάνουν ολοένα και περισσότερο έδαφος, με τη Γερμανία να βρίσκεται εδώ και καιρό σε στασιμότητα, εν μέσω αμφισβήτησης του βιομηχανικού μοντέλου της, αλλά και πολιτικής κρίσης, που σημαίνει ότι μπορεί να μην είναι και τόσο πρόθυμη για αύξηση των κοινοτικών δαπανών.
Σχετικά με τα βήματα για την κινητοποίηση της ιδιωτικής χρηματοδότησης, η έκθεση συνιστά τη μετάβαση της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) από συντονιστή των εθνικών ρυθμιστικών αρχών σε μια ενιαία ρυθμιστική αρχή για όλες τις αγορές κινητών αξιών της ΕΕ, ικανή να επικεντρωθεί σε πρωταρχικούς στόχους, κάτι αντίστοιχο με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC). Και στο σημείο αυτό ωστόσο υπάρχουν αρκετές ενστάσεις, καθώς πολλές χώρες μέλη δεν είναι έτοιμες να παραχωρήσουν εθνική κυριαρχία.
Πώς θα τονωθεί η ανάπτυξη
Ο Ντράγκι είπε ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί να αυξήσει τις επενδύσεις της κατά 5% του ΑΕΠ - επίπεδο που έχει να επαναληφθεί εδώ και περισσότερα από 50 έτη - σε μία προσπάθεια να μεταμορφώσει την οικονομία της για να μπορέσει να παραμείνει ανταγωνιστική. Προειδοποίησε ότι η ανάπτυξη της οικονομίας της ΕΕ είναι «σταθερά εξασθενημένη» σε σχέση με τις ΗΠΑ, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ικανότητα της ένωσης για ψηφιοποίηση και απαλλαγή από τον άνθρακα αρκετά γρήγορα ώστε να αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές της σε Ανατολή και Δύση.
Τρία είναι τα βασικά σημεία για την τόνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας κατά την έκθεση Ντράγκι: Πρώτον, γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας με ΗΠΑ και Κίνα και ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών, κοινό σχέδιο για την απανθρακοποίηση και την ανταγωνιστικότητα και τρίτον αύξηση της ασφάλειας και μείωση των εξαρτήσεων.
Η έκθεση Ντράγκι δημοσιοποιείται τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ανησυχούν ολοένα και περισσότερο για την χαμένη ανταγωνιστικότητα της ΕΕ έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας, εν μέρει λόγω της εξάρτησης της Ευρώπης από την ενέργεια και της έλλειψης πρώτων υλών. Την ίδια στιγμή, η ΕΕ εξακολουθεί να παρεμποδίζεται από την αδυναμία των τηλεπικοινωνιακών και αμυντικών βιομηχανιών της να αξιοποιήσουν οικονομίες κλίμακας και να είναι καλύτερα προετοιμασμένη σε επίπεδο ασφαλείας.
Η ΕΕ έχει επίσης αποτύχει μέχρι στιγμής να προωθήσει έναν οδικό χάρτη για να μειώσει τα εμπόδια στις κεφαλαιαγορές της ώστε να κινητοποιήσει δισεκατομμύρια ευρώ πέρα από τα σύνορά της που απαιτούνται για την επιτάχυνση της ανάπτυξης καθαρών τεχνολογιών για την επίτευξη των φιλόδοξων πράσινων στόχων της ή για τη δημιουργία της επόμενης γενιάς τεχνολογικών κολοσσών.
Ο Ντράγκι πρότεινε μια προσαρμογή της πολιτικής ανταγωνισμού της ΕΕ έτσι ώστε "να μην γίνει εμπόδιο" στους βιομηχανικούς στόχους της, ζητώντας νέες αξιολογήσεις σε τεχνολογικές συμφωνίες που θα εξετάσουν πώς ορισμένες από αυτές θα μπορούσαν να ενισχύσουν την καινοτομία στην Ευρώπη, καθώς και περαιτέρω χαλάρωση των κανόνων της ΕΕ για κρατική βοήθεια σε στρατηγικά σημαντικούς τομείς.
Κοινός δανεισμός και ενιαία αγορά
Η δυσπραγία της ευρωπαϊκής παραγωγικότητας ενισχύεται από την αδυναμία των εθνικών κυβερνήσεων στις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ που πλήττονται από πολιτικό κατακερματισμό και την άνοδο των λαϊκιστικών δυνάμεων, παράγοντες που στέκονται εμπόδια σε ορισμένες από τις φιλόδοξες κοινές λύσεις που ζητά ο Ντράγκι, συμπεριλαμβανομένου του κοινού χρέους. Ο Ντράγκι θεωρεί ότι είναι πιεστική ανάγκη για την ΕΕ να εκδώσει νέο κοινό χρέος ώστε να χρηματοδοτήσει τις βιομηχανικές και αμυντικές της ανάγκες, κάτι στο οποίο αντιτίθεται πολλές κυβερνήσεις, κυρίως Γερμανία και Ολλανδία.
«Η ΕΕ θα πρέπει να κινηθεί προς την τακτική έκδοση κοινών ασφαλών περιουσιακών στοιχείων για να επιτρέψει κοινά επενδυτικά σχέδια μεταξύ των κρατών μελών και να βοηθήσει στην ενοποίηση των κεφαλαιαγορών», αναφέρει η έκθεση - ένα βήμα προς την αμφιλεγόμενη ιδέα των ευρωομολόγων, στα οποία τα κράτη μέλη εκδίδουν συλλογικό χρέος.
Η ΕΕ έχει ήδη κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση με το Next Generation EU, ένα επενδυτικό σχέδιο πολλών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ που ήρθε στον απόηχο του Covid-19 - αλλά η ιδέα εγείρει φόβους για επιδότηση ασθενέστερων κρατών μελών.
Οι συνέπειες της αργής ανταπόκρισης στις προκλήσεις που θέτουν τα αμερικανικά οικονομικά κίνητρα για την πράσινη μετάβαση και τα επιθετικά βιομηχανικά σχέδια της Κίνας, με επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων σε επιδοτήσεις, είναι ήδη αισθητές σε ορισμένους από τους βασικούς κλάδους.
«Οι Ευρωπαίοι πρέπει να καταλάβουν ότι η άμυνα δεν είναι απάντηση, είναι απλώς μια προσωρινή απάντηση. Πρέπει να επιτεθούμε - που σημαίνει να ανταγωνιζόμαστε με καλύτερους όρους, δηλαδή περισσότερη καινοτομία. Η ενιαία αγορά πρέπει να ενισχυθεί», ανέφερε στην τηλεόραση του Bloomberg η Αλίσια Γκαρσία Χερέρο, οικονομολόγος στο Natixis. Ο Ντράγκι κάλεσε σε ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, η οποίας περιλαμβάνει 440 εκατ. καταναλωτές και 23 εκατ. επιχειρήσεις, περιορίζοντας τις εμπορικές τριβές.
Επιπλέον, υπογράμμισε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η βιομηχανία της ΕΕ καθώς ξεκινά την αποστολή της να φτάσει σε μηδενικούς ρύπους μέχρι τα μέσα του αιώνα. Οι τιμές της ενέργειας στην περιοχή είναι πολύ υψηλές και εμποδίζουν τις επενδύσεις, ενώ οι κλιματικοί στόχοι της ένωσης επιβαρύνουν βραχυπρόθεσμα τους τομείς με τις υψηλότερες εκπομπές ρύπων. Στον πυρήνα των οικονομικών δεινών της Ευρώπης, υποστηρίζει η έκθεση, είναι το κόστος της ενέργειας για τη βιομηχανία, η οποία σήμερα αναγκάζεται να πληρώνει 158% περισσότερο για ηλεκτρική ενέργεια από ό,τι στις ΗΠΑ και 345% περισσότερο για φυσικό αέριο.
Ενεργειακά Σχέδια
Για να γίνει η ενεργειακή μετάβαση ευκαιρία, η Ευρώπη πρέπει να συγχρονίσει όλες τις πολιτικές της με τους κλιματικούς στόχους και να καταλήξει σε ένα κοινό σχέδιο για την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και την ανταγωνιστικότητα που θα καλύπτει τους παραγωγούς ενέργειας, τους τομείς καθαρής τεχνολογίας και της αυτοκινητοβιομηχανίας, καθώς και εταιρείες έντασης ενέργειας όπου οι εκπομπές είναι δύσκολο να μετριαστούν.
Οι τέσσερις μεγαλύτερες βιομηχανίες υψηλής έντασης εκπομπών στην ΕΕ, όπως τα χημικά και τα μέταλλα, θα χρειαστούν 500 δισ. ευρώ τα επόμενα 15 χρόνια προκειμένου να απελευθερωθούν από τον άνθρακα, αναφέρει η έκθεση του Ντράγκι. Επιπλέον, οι επενδύσεις στις μεταφορές θα ανέρχονται σε 100 δισ. ευρώ κάθε χρόνο μεταξύ 2031 και 2050. Αναφερόμενος στην αυτοκινητοβιομηχανία, ο Ντράγκι χαρακτήρισε τον κλάδο βασικό παράδειγμα έλλειψης σχεδιασμού της ΕΕ. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες της ΕΕ διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο να συνεχίσουν να χάνουν μερίδιο αγοράς έναντι της Κίνας, η οποία βρίσκεται μπροστά σε σχεδόν όλους τους τομείς, τη στιγμή που παράγει με χαμηλότερο κόστος. Η Volkswagen ανακοίνωσε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να κλείσει εργοστάσιο στη Γερμανία για πρώτη φορά στα 87 χρόνια ιστορίας της.
Η έκθεση προτείνει κοινή χρηματοδότηση για την έρευνα και την ανάπτυξη στην άμυνα σε μία σειρά από διαφορετικούς τομείς, όπως τα drones, οι υπερηχητικοί πύραυλοι, τα όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας, η αμυντική τεχνητή νοημοσύνη και ο διαστημικός πόλεμος, αλλά και ο διαστημικός τομέας γενικότερα. Συνιστά επίσης να αυξηθούν οι κοινές προμήθειες σε αμυντικό εξοπλισμό καθώς και να ευνοηθούν οι ευρωπαϊκές εταιρείες, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ανταγωνιστικές.
Όχι βέτο σε πολιτικές
Ο Ντράγκι έχει και μερικά σκληρά μηνύματα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία, όπως λέει, πρέπει να επιδείξει περισσότερη αυτοσυγκράτηση στο ρυθμιστικό πλαίσιο.
«Η νομοθετική δραστηριότητα της Επιτροπής αυξάνεται υπερβολικά», σημείωσε, προσθέτοντας ότι περισσότερες από τις μισές μικρομεσαίες εταιρείες παραπονέθηκαν για γραφειοκρατία και ρυθμιστικά εμπόδια.
Ο Ντράγκι, ο οποίος δεσμεύτηκε να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ, πρότεινε επίσης να περιορίσει τις δυνάμεις του Συμβουλίου, του οργάνου που εκπροσωπεί τα κράτη μέλη που συχνά έχει μπλοκάρει τις μεταρρυθμίσεις της ΕΕ.
Τα υφιστάμενα μέτρα της Συνθήκης «θα πρέπει να αξιοποιηθούν για τη γενίκευση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σε όλους τους τομείς πολιτικής στο Συμβούλιο», απομακρυνόμενοι από ένα σύστημα που επιτρέπει στις μεμονωμένες κυβερνήσεις να ασκούν βέτο σε σχέδια οικονομικής ή εξωτερικής πολιτικής, ανέφερε η έκθεση.
Τους τελευταίους μήνες η Ουγγαρία μπλόκαρε ένα πακέτο στήριξης 50 δισ. ευρώ για την Ουκρανία και η Εσθονία έβαλε φρένο στις μεταρρυθμίσεις στον φόρο προστιθέμενης αξίας.
Οι πρώτες αντιδράσεις
Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Κρίστιαν Λίντερ, ενώ χαιρέτισε τις προτάσεις της έκθεσης Ντράγκι, διαμήνυσε ότι η ΕΕ θα πρέπει να εργαστεί για την κινητοποίηση των αναπτυξιακών δυνάμεων του ιδιωτικού τομέα και όχι για περισσότερο δημόσιο δανεισμό. Ο ίδιος είπε ότι ο κοινός δανεισμός δεν θα λύσει τα διαρθρωτικά προβλήματα, εκτιμώντας ότι το κύριο πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη επιδοτήσεων, αλλά η γραφειοκρατία.
Από την άλλη πλευρά, η ολλανδική κυβέρνηση προειδοποίησε ότι οι δημόσιες επενδύσεις δεν θα πρέπει να θεωρούνται αυτοσκοπός, παρότι δηλώνει σύμφωνη με ορισμένες από τις μεταρρυθμιστικές προτάσεις.
Το υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων της χώρας ανακοίνωσε ότι η Ολλανδία μελετά ακόμη τη νέα έκθεση, αλλά συμφωνεί με την ανάγκη για μια πιο ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική και λιγότερα ρυθμιστικά βάρη.
Η συντηρητική κυβέρνηση της Ολλανδίας έχει αναφορά στο κυβερνητικό της σύμφωνο ότι δεν υποστηρίζει τη δημιουργία νέων μέσων για τον επιμερισμό του χρέους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
