Σε απραξία έχει βυθιστεί το τελευταίο έτος η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς ταλανίζεται από τα βαριά προβλήματα του «πυρήνα», την αναιμική ανάκαμψη, την προέλαση της ακροδεξιάς και τη σωρεία προκλήσεων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το επόμενο διάστημα. Οι Ευρωεκλογές του Ιουνίου «πάγωσαν» κάθε νέα απόφαση για κομβικά ζητήματα, με την ΕΕ να βρίσκεται τώρα σε κατάσταση αναμονής για την επικύρωση της νέας Κομισιόν αφού πρώτα οι Επίτροποι περάσουν τις ακροάσεις ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου από 4 έως 12 Νοεμβρίου.
Οι περιφερειακές εκλογές στα γερμανικά κρατίδια της Σαξονίας, Θουριγγίας και Βρανδεμβούργου, και εν συνεχεία οι βουλευτικές εκλογές στην Αυστρία που είχαν ως αποτέλεσμα την ενδυνάμωση των λαϊκιστικών κομμάτων, δημιούργησαν ένα κρίσιμο σκηνικό που θα μπορούσε να αλλάξει τις πολιτικές ισορροπίες, εν όψει των βουλευτικών εκλογών του επόμενου Σεπτεμβρίου στη Γερμανία.
Το μπρα ντε φερ του γαλλογερμανικού άξονα συνεχίζεται μεν σε διάφορα μέτωπα – με τελευταίο το θέμα της επιβολής δασμών στα κινεζικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα που κατασκευάζονται στην Κίνα και εισάγονται στην ΕΕ – όμως έχει σαφώς χάσει τη δυναμική του. Το αντίπαλο δέος του βόρειου άξονα, η Γαλλία, παρακαλεί τις Βρυξέλλες για πίστωση χρόνου για να σώσει ό,τι σώζεται, με μία κυβέρνηση που καλείται να περιορίσει άμεσα το τεράστιο χρέος και τα αυξανόμενα ελλείμματα με μειώσεις δαπανών και φορολογικές αυξήσεις.
Και η ισχυρότερη οικονομία, η Γερμανία, παραπαίει, διολισθαίνοντας και φέτος σε ύφεση για δεύτερη διαδοχική χρονιά και ατενίζοντας με τρόμο την άνοδο της ακροδεξιάς Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) μαζί με την απότομη πτώση της δημοτικότητας των τριών εταίρων στον κυβερνητικό συνασπισμό του Όλαφ Σολτς.
Το «πάγωμα» της ΕΕ και οι συνέπειες
Όλα αυτά σημαίνουν ότι τα φλέγοντα ζητήματα, όπως ένα νέο Ταμείο Ανάκαμψης, η ένωση αγορών κεφαλαίου, οι κοινές εκδόσεις χρέους, η αύξηση των κονδυλίων του κοινοτικού προϋπολογισμού, οι κοινές αμυντικές προμήθειες, η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση έχουν φρενάρει και ουσιαστικά μετατίθενται για το φθινόπωρο του 2025, αφού πρώτα ολοκληρωθούν οι εκλογές στη Γερμανία.
Τροχοπέδη για άμεσες αποφάσεις αποτελούν και οι εκλογές της 5ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, καθώς ανάλογα με το νέο ένοικο του Λευκού Οίκου θα διαμορφωθούν εκ νέου οι σχέσεις των ΗΠΑ με την ΕΕ.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο πιο πιθανός αντίκτυπος από τα αποτελέσματα των εκλογών, αλλά και τα προβλήματα του «πυρήνα» θα είναι περισσότερες και μεγαλύτερες διαμάχες μέσα στον ιδεολογικά ετερογενή κυβερνητικό συνασπισμό του Σολτς, κάτι που με τη σειρά του θα σημάνει μεγαλύτερη ενασχόληση με τα εσωτερικά προβλήματα και περισσότερη εσωστρέφεια, με αποτέλεσμα να περάσουν σε δεύτερη μοίρα οι μεγάλες προκλήσεις της Ευρώπης.
Η κυβέρνηση της Γαλλίας που καταθέτει σήμερα το βράδυ το προσχέδιο του προϋπολογισμού της για το 2025 θα περάσει το πρώτο crash test αναζητώντας περισσότερο δημοσιονομικό χώρο και πιο ευέλικτους δημοσιονομικούς κανόνες σε μια περίοδο που οι χώρες μέλη αναμένεται να καταθέσουν τους προϋπολογισμούς τους στις Βρυξέλλες με βάση το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο. Ακόμη ένα θέμα που μπορεί να προκύψει είναι το μέγεθος της συνεισφοράς της Γερμανίας στον κοινοτικό προϋπολογισμό, καθώς λόγω του μεγέθους του ΑΕΠ της είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης, καθώς και πιθανή σύνδεση των ταμείων συνοχής με μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, όπως φημολογείται τον τελευταίο καιρό.
Την ίδια στιγμή, η προέλαση της ακροδεξιάς σκληραίνει τη στάση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων απέναντι στη μετανάστευση και ενδεχομένως και στο θέμα της οικονομικής υποστήριξης προς την Ουκρανία. Όπως αναφέρουν πολιτικοί σχολιαστές, το θέμα θα καταστεί πιο έντονο το επόμενο διάστημα και η Γερμανία ενδεχομένως να αποστασιοποιηθεί με αποτέλεσμα άλλες χώρες, όπως η Πολωνία και η Ιταλία να χρειαστεί να καθοδηγήσουν τις πολιτικές αυτές.
Ακόμη ένας χρόνος στασιμότητας
Αυτή ακριβώς την έλλειψη του επείγοντος στις Βρυξέλλες, υπογραμμίζει ανάλυση του Politico. Η ΕΕ αναμένει τώρα άλλον ένα χρόνο στασιμότητας, καθώς οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών αναμένουν τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών το φθινόπωρο του 2025. Διπλωμάτες και αξιωματούχοι εμφανίζονται άκρως ανήσυχοι ότι οι Βρυξέλλες έχουν κολλήσει σε τέλμα εδώ και μήνες.
Οι Ευρωεκλογές για την ανάδειξη των 720 μελών του Ευρωκοινοβουλίου απέσπασαν την προσοχή των Βρυξελλών το πρώτο εξάμηνο του 2024. Τα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών «σήκωσαν φρένο», καθώς η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ξεκίνησε εκστρατεία για δεύτερη θητεία, Τώρα, περιμένει από το Ευρωκοινοβούλιο να εγκρίνει την ομάδα των 26 Επιτρόπων (ένας από κάθε χώρα μέλος, μη συμπεριλαμβανομένης της φον ντερ Λάιεν) για να αναλάβει επισήμως καθήκοντα την1η Δεκεμβρίου.
«Το λιγότερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε μια νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι τις εκλογές στις ΗΠΑ», είπε στο Politico ο διπλωμάτης της ΕΕ.
Ενώ η υποψήφια των Δημοκρατικών Καμάλα Χάρις έχει δεσμευτεί να συνεχίσει τη στρατιωτική, πολιτική και οικονομική υποστήριξη του Aμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν στην Ουκρανία, είναι λιγότερο βέβαιο ότι το ίδιο μπορεί να ειπωθεί εάν κερδίσει τις εκλογές ο Ντόναλντ Τραμπ. Σε πρόσφατες προεκλογικές εκδηλώσεις, ο Τραμπ προέτρεψε την Ουκρανία να συνάψει συμφωνία με τη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου και μάλιστα απείλησε να σταματήσει τη βοήθεια των ΗΠΑ στην Ουκρανία εάν επανεκλεγεί.
Ενώ η ΕΕ ετοιμάζει δάνειο περίπου 35 δισ. ευρώ στην Ουκρανία, το Κίεβο αναζητά ανθρώπινο δυναμικό και πυρομαχικά για να αμυνθεί, ενώ το κατεστραμμένο ηλεκτρικό του δίκτυο θα χρειαστεί να ανοικοδομηθεί πριν από το χειμώνα.
Γερμανική καθυστέρηση
Πολύ περισσότερο, η ΕΕ πρέπει να συντάξει την πρότασή της για τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό της από το 2028, που θα επηρεάσει τα πάντα, από τη γεωργία έως τη στήριξη της Ουκρανίας. Αλλά αυτό είναι πιθανό να αναβληθεί για μετά τις εκλογές της Γερμανίας το φθινόπωρο του 2025. Κατά το δόγμα της δημοσιονομικής πειθαρχίας της Γερμανίας, η επέκταση του προϋπολογισμού της ΕΕ ή η έκδοση κοινού χρέους είναι εξαιρετικά ευαίσθητα ζητήματα μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου που έκρινε ότι η χρήση κεφαλαίων από ένα ταμείο που είχε συσταθεί για την αντιμέτωπιση του Covid για άλλους σκοπούς δεν είναι νόμιμη.
Αυτό σημαίνει ότι η Γερμανία είναι πολιτικά «παράλυτη» ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2025, ειδικά όταν πρόκειται για αποφάσεις σχετικές με τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, οι Γερμανοί υποψήφιοι θα αναγκαστούν να απορρίψουν την πρόταση της Επιτροπής, η οποία είναι πιθανό να ζητήσει μεγαλύτερο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, προειδοποίησαν ανώτεροι διπλωμάτες της ΕΕ, σύμφωνα πάντα με το Politico. Και εάν οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις αποδειχθούν σωστές, η πιο δημοσιονομικά συντηρητική Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (μέλος της οποίας είναι η φον ντερ Λάιεν) θα μπορούσε να επιστρέψει στην εξουσία.
Η ΕΕ χρειάζεται ομοφωνία για να εγκρίνει τον προϋπολογισμό της και θα ήταν αδύνατο να συμφωνηθεί χωρίς τη μεγαλύτερη χώρα της ένωσης.
Αναλυτές υπογραμμίζουν ότι οι πολιτικές της ΕΕ πολιτικοποιούνται ολοένα και περισσότερο στη Γερμανία εν όψει των εκλογών, γι' αυτό οι πολιτικοί θέλουν να αποφύγουν οποιεσδήποτε αποφάσεις πριν από τις κάλπες.
«Το πιο πιθανό θύμα αυτής της κατάστασης θα είναι οι διαπραγματεύσεις του προϋπολογισμού και οι όποιες συζητήσεις για κοινό δανεισμό της ΕΕ», δήλωσε στο Politico ο Νικολάι φον Οντάρζα, πολιτικός επιστήμονας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας.
Ο πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι πρότεινε πρόσφατα την άμεση έκδοση κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση των μεγάλων μεταρρυθμίσεων έτσι ώστε η ΕΕ να καταφέρει να ανταγωνιστεί την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο, λαμβάνοντας ωστόσο ένα ηχηρό «όχι» από τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ.
Υπάρχει κάποιος καταλύτης για δράση;
Ακόμη και όταν ο φιλοευρωπαϊκός πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ αναλάβει την εξάμηνη εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ από τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν τον Ιανουάριο, διπλωματικοί κύκλοι έχουν προειδοποιήσει ότι ενδέχεται να μην είναι σε θέση να κάνει τα πράγματα να εξελιχθούν εάν το Βερολίνο βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο.
Οι ίδιοι διπλωμάτες φοβούνται ότι η Ευρώπη πρέπει να αντιδρά αντί να ενεργεί. «Αυτή τη φορά η αντίδραση μπορεί να είναι μεγάλη καθυστέρηση», είπε ένας από αυτούς επίσης στο Politico.
Το μόνο πράγμα που είναι πιθανό να ταρακουνήσει την Ευρώπη από την αδράνεια της είναι εάν ο Τραμπ αποσυρθεί από το ΝΑΤΟ, δήλωσε ο Μουτζτάμπα Ραχμάν του Eurasia Group. «Δεν νομίζω ότι ακόμη και ένα ειρηνευτικό σχέδιο από τον Τραμπ για την Ουκρανία θα ήταν αρκετό για να κινητοποιήσει τους Ευρωπαίους να αναζητήσουν κοινή χρηματοδότηση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα», είπε.
