Σημαντικό προβάδισμα έχει η χώρα μας έναντι άλλων κρατών της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου όσον αφορά τον οδικό χάρτη για την ανάπτυξη έργων δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS). Απόδειξη το γεγονός ότι έχει ήδη δρομολογηθεί η ανάπτυξη της πρώτης φάσης για το «Prinos CO2 Storage», έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση από το Ταμείο Καινοτομίας για τρία έργα αποθήκευσης άνθρακα από ελληνικές βιομηχανίες, ενώ καταγράφεται σημαντικό ενδιαφέρον για τη νέα αυτή τεχνολογία από τον επιχειρηματικό τομέα.
Το «Prinos CO2 Storage» διαχειρίζεται η EnEarth, θυγατρική της Energean. Αναμένεται να έχει αποθηκευτική ικανότητα 1 εκατομμυρίου τόνων CO2 και συνολικά μαζί με τη δεύτερη φάση της επένδυσης, η χωρητικότητα της εγκατάστασης υπολογίζεται ότι θα ανέλθει στα 3 εκατομμύρια τόνους.
Η άδεια για έρευνα εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2022, ενώ η αίτηση για άδεια αποθήκευσης υποβλήθηκε τον Ιούλιο του 2024 και αναμένεται να ληφθεί μέσα στο 1ο εξάμηνο του 2025. Η λειτουργία της πρώτης φάσης τοποθετείται έως το 2026. Το έργο είναι ενταγμένο στην 6η λίστα έργων PCI και χρηματοδοτείται μέσω RRF και REPowerEU.
Την ίδια στιγμή, τη δέσμευση CO2 συνολικού όγκου 3,5 εκατομμυρίων μετρικών τόνων το χρόνο προβλέπουν τα τρία πρότζεκτ που εντάχθηκαν το 2023 στο Ταμείο Καινοτομίας (Inovation Fund), εξασφαλίζοντας έτσι ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Πρόκειται για το «IFESTOS» του Tιτάνα, το «OLYMPUS» της ΑΓΕΤ Ηρακλής και το «IRIS» της Motor Oil.
Πρωταγωνιστής στη Μεσόγειο
Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα μόνο έργο δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 το οποίο βρίσκεται σε λειτουργία. Ωστόσο, στο συγκεκριμένο πρότζεκτ (που βρίσκεται στην Κροατία) η χρήση του CO2 είναι παράπλευρη. Κι αυτό γιατί έχει ως πρωταρχικό στόχο την παραγωγή πετρελαίου, με συνέπεια να μην εμπίπτει στην Ευρωπαϊκή Οδηγία για το CCS και να μην λαμβάνει τις σχετικές χρηματοδοτήσεις.
Εκτός του «Prinos CO2 Storage», ένα άλλο έργο που προχωρά με ταχύτητα στη περιοχή είναι αυτό στη Ραβένα της Ιταλίας, που προωθούν οι Eni και Snam. Η πρώτη φάση αναμένεται να μπει σε λειτουργία από φέτος.
Στη Μεσόγειο υπάρχει μεγάλη ζήτηση για γεωλογικές αποθήκες, οι οποίες ωστόσο σπανίζουν – σε αντίθεση με τη Βόρεια Ευρώπη όπου υπάρχουν πολλά εξαντλημένα κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Επομένως, όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι πρόκειται να υπάρχουν λιγοστά παρόμοια έργα μέχρι τα τέλη της 10ετίας.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει το ενδιαφέρον από emitters της ευρύτερης περιοχής. Το δείχνουν άλλωστε και τα μέχρι σήμερα 10 μνημόνια κατανόησης που έχει υπογράψει η Energean με emitters και από άλλες χώρες, όπως από τη Βουλγαρία, την Κροατία και την Ιταλία.
Τα πλεονεκτήματα
Υπενθυμίζεται ότι αρμόδια αρχή του αντικειμένου της αποθήκευσης CO2 έχει οριστεί από το 2022 η ΕΔΕΥΕΠ. Η ανάπτυξη εγχώριας αλυσίδας αξίας στο CCS θα επιφέρει ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής βιομηχανίας, θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, ενώ θα προσελκύσει σημαντικούς πόρους από ευρωπαϊκά ταμεία. Παράλληλα, όπως είναι φυσικό, θα βοηθήσει σημαντικούς εγχώριους βιομηχανικούς κλάδους να μειώσουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα, κάτι πρακτικά που είναι ανέφικτο να επιτύχουν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκτός από τη δέσμευση CO2.
Αυτό σημαίνει πως το CCS αποτελεί αναγκαίο «όπλο» και για την επίτευξη του στόχου που έχει θέσει η χώρα μας, για ουδέτερο εθνικών εκπομπών (net zero) μέχρι το 2050. Η Ελλάδα εκπέμπει συνολικά ετησίως 70 εκατομμύρια τόνους CO2, εκ των οποίων 33 εκατομμύρια τόνους από βιομηχανικές δραστηριότητες.
Πέντε είναι οι βασικές κατηγορίες emitters:
- Οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί που αντιπροσωπεύουν το 60% των εκπομπών.
- Τα διυλιστήρια (18%).
- Η βιομηχανία τσιμέντου και ορυκτών (16%).
- Η μεταλλουργική βιομηχανία (5%).
- Ο κλάδος της χημικής βιομηχανίας και των λιπασμάτων (19%).
Στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής οι συνολικές εκπομπές CO2 κινούνται μεταξύ 8,1 – 14,7 εκατομμυρίων τόνων (σε ακτίνα 30 έως 100 χλμ). Στα βόρεια της χώρας, οι περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης συμμετέχουν με περίπου 30% στο σύνολο των βιομηχανικών εκπομπών της χώρας (γύρω στα 5 εκατ. τόνους).
Τα επόμενα βήματα
Με παρακαταθήκη το θετικό momentum που έχει ήδη επιτευχθεί στην ανάπτυξη του CCS στη χώρα μας, στόχος είναι να «τρέξουν» με την ίδια ταχύτητα όλες οι επόμενες διαδικασίες που χρειάζονται, ώστε η Ελλάδα να αξιοποιήσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει. Σε αυτές τις διαδικασίες περιλαμβάνονται:
- Οριστικοποίηση από το ΥΠΕΝ του Ρυθμιστικού Πλαισίου για το CCS. Αυτό αναμένεται να γίνει προς τα τέλη του 2024, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για έγκριση από τη Κομισιόν. Το Πλαίσιο αναπτύσσεται από την ΕΔΕΥΕΠ, σε συνεργασία με το ΥΠΕΝ.
- Έγκριση από τη Κομισιόν του αιτήματος για χρηματοδότηση (κρατική ενίσχυση) στο «Prinos CO2 Storage», η οποία αναμένεται σύντομα. Η τελική κοινοποίηση του αιτήματος στην DG Comp έγινε την προηγούμενη χρονιά.
- Χορήγηση άδεια αποθήκευσης από την ΕΔΕΥΕΠ για το «Prinos CO2 Storage». Η ΕΔΕΥΕΠ εξετάζει το φάκελο που της υπέβαλε φέτος η EnEarth (περίπου 50 μελέτες για αναθεώρηση και αξιολόγηση).
- Συμφωνία της EnEarth με ενδιαφερόμενα μέρη (emitters).
- Μελέτες για τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του έργου, οι οποίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Είναι αυτές που θα επιβεβαιώσουν κατά πόσο το πρότζεκτ σε πλήρη ανάπτυξη μπορεί να «υποδεχθεί» 3 εκατ. τόνους CO2 ετησίως.
- Προσδιορισμός από το ΥΠΕΝ του μηχανισμού ενίσχυσης των emitters. Εξετάζεται ένα σχήμα στήριξης που θα ενεργοποιείται μόνο όταν οι τιμές των ρύπων κινούνται κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο, καθώς και όλες οι τεχνικές πτυχές. Το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς αναπτύσσει και πάλι από την ΕΔΕΥΕΠ, σε συνεργασία με το ΥΠΕΝ, με γνώμονα να ενισχυθεί η απανθρακοποίηση της βιομηχανίας.
- Ωρίμανση πρόσθετης αποθηκευτικής ικανότητας στην Ελλάδα ή/και στην ευρύτερη περιοχή. Υπενθυμίζεται ότι η ΕΔΕΥΕΠ έχει ήδη υπογράψει συμφωνία με την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), στην κατεύθυνση των προσπαθειών για ανάδειξη και αξιοποίηση και άλλων χώρων υπόγειας αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα.
- Διασυνοριακές μεταφορές CO2. Υιοθέτηση του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου και διερεύνηση πιθανών λύσεων αποθήκευσης σε γειτονικές χώρες.
Το «τοπίο» σε όλη την Ευρώπη
Σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν συνολικά 19 έργα αποθήκευσης άνθρακα (CCS), εκ των οποίων λιγοστά σε λειτουργία και τα περισσότερα σε φάση σχεδιασμού.
Εφόσον υλοποιηθεί το σύνολό τους, το 2030 υπολογίζεται ότι θα υπάρχει μια αθροιστική χωρητικότητα 42 εκατομμυρίων τόνων (Mt) CO2 το χρόνο. Συνολικά στην Ευρώπη, τα αντίστοιχα νούμερα αφορούν 43 έργα, με αθροιστική χωρητικότητα 141 Mt CO2 το χρόνο (2030).
- Βουλγαρία: Ένα έργο, το «ANRAV», έχει ενταχθεί στο Ταμείο Καινοτομίας
- Κροατία: Ένα έργο σε λειτουργία («CO2 EOR Project Croatia»), και άλλα τέσσερα στα σχέδια, εκ των οποίων το «CCGoo» έχει ενταχθεί στο Ταμείο Καινοτομίας, ενώ το «Geothermal CCS project» βρίσκεται στη λίστα των έργων PCI (Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος).
- Τσεχία: Ενα έργο, το «CO2 SPICER».
- Δανία: Πέντε έργα, εκ των οποίων το «Greensand» βρίσκεται σε λειτουργία και δύο («Bilfrost», «Norne») σε καθεστώς PCI.
- Γαλλία: Ενα έργο, το «Picasso», σε καθεστώς PCI.
- Ελλάδα: Ενα έργο, το «Prinos CO2 Storage, σε καθεστώς PCI.
- Ουγγαρία: Ενα έργο, το «MOL- Hungary CCS Project».
- Ισλανδία: Τέσσερα έργα, εκ των οποίων δύο σε λειτουργία («Orca», «Silverstone»), ενώ το «Coda Terminal» έχει ενταχθεί στο Ταμείο Καινοτομίας.
- Ιταλία: Ενα έργο, το «Ravenna CCS» (συμπεριλαμβάνεται και το «Callisto») σε καθεστώς PCI.
- Ολλανδία: Τρία έργα, εκ των οποίων τα «Porthos» και «Aramis» σε καθεστώς PCI.
- Νορβηγία: Εννέα συνολικά έργα, εκ των οποίων τα δύο σε λειτουργία («Sleipner», «Snohvit») και ένα, το «Lοngship» (μαζί με το «Northern Lights») σε καθεστώς Εργων Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος (PMI).
- Μ. Βρετανία: Συνολικά 11 έργα, μεταξύ των οποίων τα «Acorn», «Caledonia Clean Energy», «HyNet» και «South Wales Industrial Cluster».
Επίσκεψη της ΕΔΕΥΕΠ στη Γαλλία
Πρόσφατα η ΕΔΕΥΕΠ, ως αρμόδια αρχή, εκπροσώπησε για μία ακόμη φορά την Ελλάδα στο υψηλότερο θεσμικό επίπεδο συζητήσεων για το CCS, με τη συμμετοχή των κ. Α. Στεφάτου (Διευθύνοντος Συμβούλου της Διαχειριστικής Εταιρείας) και Ε. Ταρτάρα (Επικεφαλής Γεωεπιστημών) στο 4o Βιομηχανικό Φόρουμ Διαχείρισης Άνθρακα (4th Industrial Carbon Management Forum), που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία υπό την αιγίδα της Κομισιόν και του Γαλλικού υπουργείου Ενέργειας.
Η παρουσία της ελληνικής αποστολής σχολιάστηκε θετικά ως προς τα βήματα προόδου της χώρας στο σκέλος του CCS. Τόσο για την ωρίμανση του έργου αποθήκευσης στον Πρίνο, όσο και για τη συνεργασία της ΕΔΕΥΕΠ με εγχώριους και διεθνείς φορείς για εξεύρεση και άλλων κατάλληλων χώρων για αποθήκευση CO2. Επίσης, απέσπασε θετικά σχόλια αναφορικά με τη συνεργασία της με την εγχώρια βιομηχανία, στην κατεύθυνση ανάπτυξης έργων δέσμευσης άνθρακα στις εγκαταστάσεις τους.
Ταυτόχρονα, η ελληνική αποστολή είχε συναντήσεις με ομολόγους της από την Ιταλία και τη Γαλλία, με στόχο την επικαιροποίηση του Συμφώνου Συνεργασίας μεταξύ των Μεσογειακών Χωρών για το CCS. Διμερείς επαφές είχε η ΕΔΕΥΕΠ και με τη ρουμανική αποστολή, με αντικείμενο ενδεχομένη συνεργασία στον τομέα του CCS.
