Για αύριο Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου έχει προγραμματιστεί να «περάσει» από τη Βουλή των Ελλήνων το νομοσχέδιο για την αναδιάρθρωση του σιδηροδρομικού τομέα και την ενίσχυση των ρυθμιστικών φορέων μεταφορών. Στο οποίο, βέβαια, δεσπόζουσα θέση καταλαμβάνει η δημιουργία ενός νέο, ενιαίου, σύγχρονου δημόσιου φορέα, οι «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», ο οποίος, όπως ισχυρίζονται από το αρμόδιο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, «θα αναλάβει πλήρως τη συνολική ευθύνη μελέτης, ανάπτυξης, συντήρησης και ασφαλούς διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας.
Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνονται, παράλληλα, οικονομίες κλίμακας και δίνεται η δυνατότητα ριζικού εκσυγχρονισμού και βελτίωσης του τρόπου λειτουργίας του νέου διαχειριστή υποδομής». Η νέα εταιρεία προκύπτει από την απορρόφηση της ΕΡΓΟΣΕ από τον ΟΣΕ, ενώ θα ενσωματωθούν και λειτουργίες της ΓΑΙΑΟΣΕ, που αφορούν στο επιχειρησιακά κρίσιμο, για τον σιδηρόδρομο, τμήμα της διαχείρισης του τροχαίου υλικού.
Το μεταβατικό στάδιο
Όπως προκύπτει, η σύσταση του νέου αυτού σχήματος θα γίνει από την αρχή του 2025, ωστόσο, μάλλον δεν θα πρόκειται για μια διαδικασίας μίας και μόνο φάσης. Κατ’ αρχάς, σε πρώτο στάδιο θα προκύψει ένα μεταβατικό σχήμα, επί της ουσίας ο ΟΣΕ αρχικά θα απορροφήσει την ΕΡΓΟΣΕ. Μέσα σε λίγους μήνες, ίσως και έως την Άνοιξη κατά κάποιες πληροφορίες, εκτιμάται ότι μπορεί να επιλεγεί και ο διεθνούς εμβέλειας σύμβουλος για τον ρόλο του Technical Manager, ο οποίος θα υποστηρίξει, για μια 5ετία, κρίσιμες λειτουργίες της εταιρείας, όπως ρύθμιση κυκλοφορίας, συντήρηση υποδομών, διαχείριση νέων έργων κ.λπ..
Στην διάρκεια του 2025, επί της ουσίας θα προχωρά και το ξεκαθάρισμα της κατάστασης όσον αφορά στο τροχαίο υλικό της ΓΑΙΑΟΣΕ (καταγραφή, εκκαθάριση, τι θα μεταφερθεί στον νέο ΟΣΕ κ.α.), ώστε να προκύψει σε βάθος χρόνου και εντός του 2025, προφανώς με τη συνδρομή και βοήθεια ιδιωτών – ξένων συμβούλων, η τελική μορφή που θα έχει και τη ΓΑΙΑΟΣΕ (με πλήρη στοιχεία). Σχετικά με τη μελέτη σκοπιμότητας, έχουν εξεταστεί όλα τα στάδια μεταβολής στο ενδιάμεσο ώστε να έρθουν ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ-τροχαίο υλικό στην ενιαία κατάσταση.
Ιδιομορφία ότι και οι τρεις είναι ζωντανοί οργανισμοί, καθώς διαχειρίζονται μεταξύ άλλων την καθημερινότητα και έργα με μεγάλους προϋπολογισμούς και σφιχτά χρονοδιαγράμματα. Να σημειωθεί, σε σχέση με τους ξένους συμβούλους, ότι κατά πληροφορίες ακούγονται ονόματα από ΗΠΑ, ή Γαλλία, Γερμανία, όπου οι εταιρείες έχουν σημαντική εμπειρία και εξειδίκευση.
Οι εργαζόμενοι
Όπως ανέφερε ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΣΕ, Παναγιώτης Τερεζάκης, μιλώντας σε σχετική Επιτροπή της Βουλής (για ακρόαση φορέων κ.α.), και όσον αφορά στο δυναμικό του φορέα, με τις πρόσφατες καταγραφές στις οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται οι συνταξιοδοτήσεις του τελευταίου τριμήνου- άρα ως Σεπτέμβριο 2024- υπήρχαν 602 μόνιμοι υπάλληλοι, 464 με δελτία παροχής υπηρεσιών και 126 φύλακες ισόπεδων διαβάσεων που προσλήφθηκαν το 2021 με διετή σύμβαση, ενώ με ν/σ (2023) ανανεώθηκε για ακόμα δύο χρόνια η σχέση τους με τον Οργανισμό. Όσον αφορά σε κλειδούχους - σταθμάρχες και τηλεδιοικητές καταγράφηκαν 192 άτομα τακτικό προσωπικό και 106 με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών (ΔΠΥ).
Σε σχετική διαδικασία για προλήψεις μέσω ΑΣΕΠ (2022), όπως ο ίδιος ανέφερε, υπεβλήθησαν 100.000 αιτήσεις για 140 θέσεις, η αξιολόγηση πήρε μεγάλο χρονικό διάστημα, και όταν στον ΟΣΕ από τον Μάιο του 2024 καλούσαν προσωπικό βάσει σειράς κατάταξης, αρκετοί δεν ήθελαν να καταταγούν ως σταθμάρχες.
Τελικά, έχει ολοκληρωθεί ο πίνακας των 140 και αναμένεται από το ΑΣΕΠ να δώσει τους τελικούς καταλόγους, ώστε από τον ΟΣΕ να τους καλέσουν για να ενταχθούν στο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Αναφορικά με το επίπεδο των εργαζομένων, και σχετικά με 130 δελτία παροχής υπηρεσιών, κλειδούχοι και οι σταθμάρχες είναι υψηλού εκπαιδευτικού κλίματος (ΑΕΙ ή ΤΕΙ), έχουν ενταχθεί σε εκπαιδευτικά προγράμματα όπως και το μόνιμο προσωπικό, ενώ βρίσκονται στον τρίτο μήνα, από τους 8 του προγράμματος.
Η διάσπαση αρμοδιοτήτων και το μείζον θέμα της «ασφάλειας»
Προφανώς, βέβαια, θα πρέπει να λυθούν στην πορεία πολλά ζητήματα και «κακώς κείμενα» του σιδηρόδρομου, εξάλλου, να «θεραπεύσει» προβλήματα και δυσλειτουργίες δεκαετιών που κόστισαν όχι απλώς την απώλεια πολλών δις ευρώ, αλλά και δεκάδες ανθρώπινες ζωές, με αποκορύφωμα το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών. Πέραν του εξορθολογισμού… πόρων και προσωπικού, υπό έναν φορέα, είναι άκρως απαραίτητη η επαρκής στελέχωση με το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και το ξεκαθάρισμα της κατάστασης για το ποιος φορέας θα αναλάβει να ελέγχει το θέμα της «ασφάλειας» των σιδηροδρομικών μεταφορών. Από το υπουργείο προτάσσουν ότι η δημιουργία ενιαίου φορέα κρίθηκε απαραίτητη ώστε να αντιμετωπισθούν τα κενά ή/και οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ των σήμερα λειτουργούντων φορέων (ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ και ΓΑΙΑΟΣΕ), καθώς και την έλλειψη άμεσου και αποτελεσματικού συντονισμού, ειδικά στον κρίσιμο τομέα της ασφάλειας.
Η λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου είναι σήμερα κατανεμημένη μεταξύ των εταιρειών ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε. και ΟΣΕ Α.Ε., με αποτέλεσμα την ύπαρξη ενός περίπλοκου διοικητικά σχήματος που πρέπει να απλοποιηθεί για να γίνει αποδοτικότερο οικονομικά και διαχειριστικά.
Επίσης, ο νέος φορέας καθίσταται, ταυτόχρονα, και μοναδικός υπεύθυνος για το σύνολο των μελετών και έργων που εκτελούνται επί του σιδηροδρομικού δικτύου και του τροχαίου υλικού. Συνεπώς, με την ψήφιση του νόμου δημιουργείται ένας νέος, ενιαίος, σύγχρονος δημόσιος φορέας, οι «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», που θα αναλάβει πλήρως τη συνολική ευθύνη μελέτης, ανάπτυξης, συντήρησης και ασφαλούς διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνονται, παράλληλα, οικονομίες κλίμακας και δίνεται η δυνατότητα ριζικού εκσυγχρονισμού και βελτίωσης του τρόπου λειτουργίας του νέου διαχειριστή υποδομής. Πρέπει να σημειωθεί ότι η δράση της οργανωτικής μεταρρύθμισης του σιδηροδρομικού τομέα αποτελεί μέρος του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Τα βήματα
Προκειμένου να μη διαταραχθεί η λειτουργία των συγχωνευόμενων εταιρειών, το Διοικητικό Συμβούλιο της Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε., εγκρίνει το μεταβατικό οργανόγραμμα για τη λειτουργία της απορροφώσας εταιρείας έως και την κατάρτιση Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας της Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε., δηλαδή του κανονισμού που θα ορίζει την οργάνωση, τους κανόνες και τις διαδικασίες εσωτερικής λειτουργίας, ελέγχου, άσκησης της δραστηριότητας και των συναλλαγών της νέας εταιρείας. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο ενισχύεται και η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων με το αναγκαίο επιστημονικό, διοικητικό και τεχνικό προσωπικό, με σκοπό την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της.
Ο νέος φορέας θα ασκεί καθήκοντα διαχειριστή της Εθνικής Σιδηροδρομικής Υποδομής (infrastructure manager) και ορίζεται ως διαχειριστής έργων για τα έργα τα οποία εκτελούνται στο δίκτυο υπό κατασκευή (“construction manager”), - υποβάλει προτάσεις για την έγκριση της κατασκευής νέων γραμμών ή δικτύων υποδομής, της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού των υφιστάμενων καθώς και για τον καθορισμό του ύψους των επενδύσεων και της χρηματοδότησης αυτών από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Eπίσης, προβλέπεται ότι η Γενική Συνέλευση της εταιρείας ΟΣΕ Α.Ε., που θα συγκληθεί προκειμένου να εγκρίνει το σχέδιο σύμβασης συγχώνευσης, θα προβεί στην τροποποίηση του καταστατικού της εταιρείας για τη μεταβολή της εταιρικής επωνυμίας και τη διεύρυνση του σκοπού της εταιρείας καθώς και στην εκλογή νέου Διοικητικού Συμβουλίου, κατά τα προβλεπόμενα στον ν. 5062/2023 (Α’ 183). Επιπλέον, ορίζεται η 30η Σεπτεμβρίου 2024 ως ημερομηνία αναφοράς για τη λογιστική κατάσταση της απορροφώμενης εταιρείας. Με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, προβλέπεται η καθολική μεταφορά των εργασιακών τους σχέσεων στην εταιρεία Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε. Επίσης καθορίζονται οι άμεσες ενέργειες εταιρικής διακυβέρνησης για την ομαλή και αδιάλειπτη λειτουργία της απορροφώσας εταιρείας. Ειδικά για το προσωπικό που κατέχει θέσεις ευθύνης, προβλέπεται η τοποθέτησή του σε αντίστοιχες θέσεις της νέας εταιρείας, εφόσον υφίστανται
Οι ξένοι σύμβουλοι και το Στρατηγικό – Επιχειρηματικό Σχέδιο
Παράλληλα, στην «πορεία» προς τη νέα εταιρία, και για την ενδυνάμωσή της στο πλαίσιο των προβλεπόμενων δράσεων και οροσήμων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, έχουν ήδη δρομολογηθεί:
· Διεθνής διαγωνισμός για την άμεση πρόσληψη Συμβούλου Μεταρρύθμισης (Reform Consultant). Αυτός θα αναλάβει τη ριζική αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του λειτουργικού μοντέλου της «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», ώστε να μεταμορφωθεί σε σύγχρονο φορέα ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Ο διαγωνισμός βρίσκεται στη φάση αξιολόγησης των προσφορών, με προβλεπόμενη έναρξη εργασιών του συμβούλου στις αρχές του 2025.
· Προετοιμασία διαγωνισμού για την πρόσληψη διεθνώς καταξιωμένου οικονομικού φορέα στο ρόλο του Τεχνικού Συμβούλου (Technical Manager). Αυτός θα υποστηρίξει, για μια 5ετία, κρίσιμες λειτουργίες της εταιρείας, όπως ρύθμιση κυκλοφορίας, συντήρηση υποδομών, διαχείριση νέων έργων κτλ. Επίσης, προβλέπεται η συμμετοχή έμπειρων στελεχών του Τεχνικού Συμβούλου σε κρίσιμες διοικητικές θέσεις, με ανάληψη αντίστοιχης ευθύνης.
· Επισημαίνεται, παράλληλα, η συνεχής και εποικοδομητική συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA) και η πλήρης υιοθέτηση των συστάσεών του, ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην αναβάθμιση του εξοπλισμού του δικτύου με τα πλέον σύγχρονα συστήματα ασφαλείας ERTMS, τον προγραμματισμό της εγκατάστασής τους και την εκπαίδευση όλου του εμπλεκόμενου προσωπικού στην ορθή χρήση τους, για την εμπέδωση υψηλού επιπέδου ασφαλείας.
· Τέλος, αναλήφθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) η εκπόνηση Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Σχεδίου και Επενδυτικού Προγράμματος ανάπτυξης των σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα. Η σχετική σύμβαση υπογράφηκε τον περασμένο Οκτώβριο και προβλέπει την επέκταση του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου, κατά προτεραιότητα, σε λιμάνια – κόμβους συνδυασμένων μεταφορών.
