Την εκτίμηση για συνέχιση των θετικών τάσεων με ρυθμό ανάπτυξης 2,4%, αλλά με ένταση αβεβαιοτήτων και κινδύνων μεταφέρει το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών στην Τριμηνιαία Έκθεση για την Ελληνική Οικονομία.
Κλειδί θεωρούνται οι επενδύσεις με άνοδο 9,5% φέτος λόγω του Ταμείου Ανάπτυξης με παράγοντα αβεβαιότητας την πολιτική Τραμπ και ζητούμενο την αλλαγή παραγωγικού μοντέλου. Επίσης, εκφράστηκαν φόβοι για βραδύτερη μείωση επιτοκίων λόγω πληθωρισμού που θα φέρουν οι δασμοί, αλλά και για ένα μεγάλο ανοικτό στοίχημα: Το αν η ελληνική οικονομία θα διατηρηθεί στη σημερινή πορεία, αν θα πληγεί από εξωτερικές εξελίξεις ή θα μπει σε μια νέα τροχιά ισχυρής ανάπτυξης.
Κατά την παρουσίαση της Έκθεσης, ο Πρόεδρος του ΙΟΒΕ, κ. Γιάννης Ρέτσος αναφέρθηκε σε προβληματισμούς που προκύπτουν από την αλλαγή πολιτικής που αναμένεται από τη νέα αμερικανική διοίκηση, σε τομείς όπως η οικονομία, το διεθνές εμπόριο και οι δράσεις για το περιβάλλον, με επιδράσεις στη διεθνή οικονομία και ειδικότερα για την ανταγωνιστικότητα και τις προοπτικές της Ευρωπαϊκής οικονομίας.
Παράλληλα, ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Καθηγητής Νίκος Βέττας, επεσήμανε τη συνέχιση των θετικών τάσεων στην ελληνική οικονομία, αλλά με ένταση αβεβαιοτήτων και κινδύνων, ειδικά από το εξωτερικό περιβάλλον. Μεταξύ άλλων, ο κ. Βέττας σημείωσε τα εξής:
- Το αν η ελληνική οικονομία θα διατηρηθεί στη σημερινή πορεία, αν θα πληγεί από εξωτερικές εξελίξεις ή θα μπει σε μια νέα τροχιά ισχυρής ανάπτυξης, παραμένει ανοιχτό στοίχημα.
- Η Ελληνική οικονομία συγκλίνει συστηματικά πλέον, αλλά σταδιακά, με την υπόλοιπη Ευρώπη. Θετικές επιδόσεις καταγράφονται σε μακροοικονομικούς όσο και δημοσιονομικούς δείκτες, με την απόκλιση ωστόσο σε πολλούς τομείς να παραμένει σημαντική.
- Το διεθνές περιβάλλον παρουσιάζει εντεινόμενες εστίες αβεβαιότητας. Διαφαίνεται επαναφορά τάσεων εμπορικού προστατευτισμού από τη νέα αμερικανική διοίκηση, παραμένουν οι γεωπολιτικές εντάσεις, αναμένεται επιβράδυνση στις δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενώ εγκυμονεί ο κίνδυνος για μη ευθύγραμμη περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και του κόστους χρηματοδότησης.
- Οι ποιοτικές διαστάσεις της εγχώριας ανάπτυξης έχουν μεγάλη σημασία μεσοπρόθεσμα. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν η προσέλκυση νέων επενδύσεων, η ισορροπία στο εξωτερικό ισοζύγιο, η ενίσχυση της εξωστρέφειας, η δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλότερης αξίας και η συνέργεια της εκπαίδευσης με τεχνολογίες αιχμής.
- Η μετάβαση της ελληνικής οικονομίας στο νέο παραγωγικό υπόδειγμα περνάει μέσα από τρία συμπληρωματικά κανάλια. Πρώτον, μέσα από υψηλότερη συμβολή των εξαγωγών και των επενδύσεων στη διαμόρφωση του ΑΕΠ, και αντίστοιχη σχετική (αν και όχι αναγκαστικά απόλυτη) υποχώρηση του μεριδίου της κατανάλωσης και της συμμετοχής των εισαγωγών. Δεύτερον, μέσα από αύξηση της παραγωγής και στροφή πόρων σε τομείς που μπορούν να έχουν υψηλότερη παραγωγικότητα, όπως η μεταποίηση και για εταιρείες τεχνολογίας, περιοχές στις οποίες υπάρχει σχετική υστέρηση. Τρίτον, ευρύτερα σε όλους τους τομείς και κλάδους, με τη στροφή στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, που θα είναι διεθνώς εμπορεύσιμα και θα στοχεύουν την παγκόσμια αγορά με όρους καινοτομίας.
- Η φορολογική πολιτική καλείται να παίξει διευκολυντικό ρόλο στο νέο παραγωγικό υπόδειγμα. Ειδικότερα, κρίσιμος στόχος είναι η διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Η εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών έχει συμβάλει στην πρόσφατη σημαντική μείωση του «κενού» ΦΠΑ, ωστόσο η απόκλιση με την Ευρώπη παραμένει, με σημαντικό περιθώριο να επιτευχθεί δικαιότερη κατανομή του φορολογικού βάρους. Προτεραιότητα στην κατεύθυνση αυτή αναδεικνύεται η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας.
- Εξωτερικοί κίνδυνοι που ενδέχεται να αποτελέσουν τροχοπέδη στην ταχύτητα μετάβασης της ελληνικής οικονομίας στο νέο υπόδειγμα περιλαμβάνουν την αναμενόμενη επαναφορά τάσης προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο, καθώς και μια ενδεχόμενη επιβράδυνση ή αντιστροφή στην τάση μείωσης πληθωρισμού και επιτοκίων.
Το πόρισμα του ΙΟΒΕ
Το ΙΟΒΕ στην έκθεση καταγράφει θετικές επιδόσεις βραχυχρόνια με σταδιακή η οικονομική σύγκλιση με την υπόλοιπη Ευρώπη και «υπερ-απόδοση» δημοσιονομικών στόχων. Ωστόσο επισημαίνει και τη σημασία των ποιοτικών διαστάσεων της ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα με προσέλκυση επενδύσεων, ισορροπία στο εξωτερικό ισοζύγιο και στην εξωστρέφεια, με στροφή παραγωγής σε περισσότερο ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και με χρηματοδότηση και καινοτομία.
Στο βασικό Σενάριο για το 2025 αναφορικά με την πορεία της οικονομίας της Ευρωζώνης (ανάπτυξη 1,1% το 2025), αλλά και παράταση της γεωπολιτικής αστάθειας και της οικονομικής αβεβαιότητας σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο (πόλεμος στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή) με αντιστάθμισμα την υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης ταχύτερα το 2025, «με στόχο την ολοκλήρωση των προβλεπόμενων δράσεων εντός χρονοδιαγράμματος» και με την ίδια τάση για τον τουρισμό βλέπει ανάπτυξη στην Ελλάδα φέτος 2,4%, άνοδο στην ιδιωτική κατανάλωση κατά 1,6% και στη δημόσια κατανάλωση μείωση 0,4%. Στις επενδύσεις εκτιμά άνοδο 9,5%, στις εξαγωγές 2,8% και στις εισαγωγές 1,9%, ενώ εκτιμά την ανεργία στο 9,3% και τον πληθωρισμό (ΕνΔΤΚ) στο 2,4% περίπου.
Καταγράφει μία σειρά από κινδύνους:
- Η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή αποτελεί μείζων παράγοντα ανησυχίας ως προς την ενεργειακή ασφάλεια, τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις.
- Εναλλακτικό σενάριο μεγάλης αύξησης των διεθνών τιμών ενέργειας με αρνητικές επιπτώσεις στο κόστος παραγωγής και την αποκλιμάκωση των επιτοκίων.
- Υψηλό έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο, με διαρθρωτικά χαρακτηριστικά.
- Απώλεια ανταγωνιστικότητας λόγω υψηλότερου του μ.ό. της Ευρωζώνης πληθωρισμού.
- Αγορά εργασίας: βραδύτερη αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας, μεταξύ άλλων λόγω υψηλής διαρθρωτικής ανεργίας.
- Υψηλό επιτοκιακό spread δανείων-καταθέσεων και συστηματικά αρνητικός ρυθμός αποταμίευσης των νοικοκυριών.
- Καθυστερήσεις στην εξυγίανση των «κόκκινων» δανείων εκτός τραπεζικών ισολογισμών, που δρουν ως εμπόδιο στην ανακατανομή των πόρων.
Βλέπει όμως και θετικές προοπτικές:
- Η επιτάχυνση στην υλοποίηση του αναθεωρημένου Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δύναται να «ξεκλειδώσει» διεθνή κεφάλαια για παραγωγικές και περισσότερο μακροχρόνιες επενδύσεις.
- Η μείωση των επιτοκίων αποτελεί ευκαιρία για επιτάχυνση των επενδύσεων.
- Θετική η ενισχυμένη εξωστρέφεια της οικονομίας, με σταδιακή βελτίωση της προστιθέμενης αξίας των εξαγωγών.
- Θετική η συνεχιζόμενη μείωση του «κενού» ΦΠΑ και η αντίστοιχη απόκλιση με την ΕΕ.
Πιέσεις σε οικονομικό κλίμα και σε εξωτερικό έλλειμμα
Μικρή εξασθένιση οικονομικού κλίματος το δ’ τρίμηνο του 2024, σε επίπεδα όμως ήπια υψηλότερα από το αντίστοιχο τρίμηνο πέρυσι καταγράφει το ΙΟΒΕ. Επισημαίνει την αισθητή υποχώρηση της Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης εντός του 2024, ενώ ήταν σε αντίθετη πορεία η οικονομία της Ευρωζώνης, με βελτίωση κλίματος. Στους βραχυχρόνιους δείκτες δραστηριότητας καταγράφει δυναμική σε βιομηχανία και κατασκευές, αλλά μικτή εικόνα στον τουρισμό και κάμψη στο λιανεμπόριο. Επισημαίνεται πως υπήρξε μείωση του δείκτη κύκλου εργασιών στα Καταλύματα κατά 12,0% στο εννεάμηνο του 2024 αντί αύξησης κατά 10,1% το 2023, μείωση κύκλου εργασιών στην Εστίαση κατά 13,0% αντί ανόδου 7,5% το 2023, αλλά και Αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων (ΤτΕ) κατά 4,9% στο ενδεκάμηνο. Επίσης η Ελλάδα είχε μείωση 1,5% στον όγκο του Λιανικού Εμπορίου στο δεκάμηνο του 2024 αντί απωλειών 3,7% την ίδια περίοδο του 2023 και μικτή τάση στις προσδοκίες το τέταρτο τρίμηνο του 2024.
Για το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών στο ενδεκάμηνο του 2024, επισημαίνεται πως είναι αυξημένο κατά €500 εκατ. σε σύγκριση με το 2023 στα 11,5 δισ. ευρώ. Δίδεται έμφαση στην επιδείνωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο αγαθών στο πρώτο 11μηνο κατά 2,9 δισ. ευρώ, με σημαντική μείωση εξαγωγών καυσίμων και αύξηση εισαγωγών αγαθών, αλλά και στη βελτίωση στο πλεόνασμα υπηρεσιών κατά 843 εκατ. (μικρότερη από πέρυσι), με αύξηση στις τουριστικές εισπράξεις στο πρώτο 11μηνο κατά 1 δισ. ευρώ (+4,9% ετησίως). Επιδείνωση καταγράφεται και στα πρωτογενή εισοδήματα κατά 116 εκατ. ευρώ, λόγω εκροής εισοδημάτων (κέρδη, τόκοι, μερίσματα). Βελτίωση υπάρχει στο ισοζύγιο δευτερογενών εισοδημάτων κατά 1,6 δισ. ευρώ.
Τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια στους τραπεζικούς ισολογισμούς κατέγραψαν ιστορικό χαμηλό το γ’ τρίμηνο 2024, αλλά όπως αναφέρεται «παραμένουν υψηλά στο σύνολο της οικονομίας και υπό τη διαχείριση των Servicers (70 δισ. ευρώ). Στον κλάδο θετικές τάσεις είναι η ισχυρή ανάκαμψη πιστωτικής επέκτασης προς επιχειρήσεις, η βελτίωση κερδοφορίας, η υψηλή ρευστότητα και η ενίσχυση ιδιωτικών καταθέσεων. Προκλήσεις είναι η αύξηση της έκθεσης των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα, το υψηλό περιθώριο επιτοκίου, τα επιτόκια ιδιωτικού δανεισμού υψηλότερα από άλλες χώρες της ΕΕ Ευκαιρία είναι η επιτάχυνση του δανειακού σκέλους του «Ελλάδα 2.0»..
Σε ειδικό κεφάλαιο περιλαμβάνονται οι επιδράσεις από τη μείωση των εταιρειών «ζόμπι» στην ελληνική οικονομία, από την ειδική μελέτη του ΙΟΒΕ που ανακοινώθηκε το 2024. Επισημαίνει πως η ταχύτερη διευθέτηση των κόκκινων δανείων επιτρέπει την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων και δύναται να ενισχύσει τις επενδύσεις, την απασχόληση και την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Για την εκτέλεση του προϋπολογισμού σε ταμειακή βάση αναφέρει πως κινήθηκε καλύτερα από το στόχο για το πρώτο ενδεκάμηνο του 2024. Καταγράφηκε ετήσια αύξηση στα δημόσια έσοδα (+12,8%), λόγω της καλύτερης απόδοσης των φόρων εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων. Σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τον Προϋπολογισμό του 2025, εκτιμάται δημοσιονομικό έλλειμμα -0,7% και -0,6% για το 2024 και το 2025, καθώς και πρωτογενές αποτέλεσμα 2,5% και 2,4% για αμφότερα τα έτη. Το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα μειωθεί περαιτέρω φέτος ως ποσοστό του ΑΕΠ, στο 147,5%. Δεδομένης της αστάθειας στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων αλλά και του κινδύνου επιβολής μέτρων προστατευτισμού από εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, είναι κρίσιμη η αποτελεσματική δημοσιονομική διαχείριση.
