Το πρόγραμμα Νέων Αγροτών αποτελεί διαχρονικά ένα από τα πιο δημοφιλή χρηματοδοτικά εργαλεία για την ανανέωση του αγροτικού δυναμικού στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι πρώτες ενδείξεις για το επόμενο πρόγραμμα δείχνουν μειωμένο ενδιαφέρον από τους νέους που επιθυμούν να ενταχθούν στον πρωτογενή τομέα. Τι έχει αλλάξει και γιατί οι υποψήφιοι εμφανίζονται διστακτικοί;
Γενικότερη Αβεβαιότητα στον αγροτικό τομέα
Η γενικότερη οικονομική αβεβαιότητα και η ασταθής πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατ’ επέκταση και της χώρας μας, στον πρωτογενή τομέα, έχουν δημιουργήσει κλίμα ανασφάλειας. Οι διαρκείς αλλαγές στις επιδοτήσεις, βάσει της ΚΑΠ 2023 -2027, οι απαιτήσεις για την πράσινη μετάβαση που θέλουν οι ευρωπαίοι αλλά και η αύξηση του κόστους παραγωγής, αποθαρρύνουν τους νέους να επενδύσουν σε μια μακροπρόθεσμη επαγγελματική πορεία στη γεωργία αλλά και την κτηνοτροφία.
Υψηλό κόστος εγκατάστασης και καλλιέργειας
Παρά τη σημαντική οικονομική ενίσχυση που προσφέρει το πρόγραμμα (μπορεί να φτάσει έως και 44.000€ σε απομακρυσμένες περιοχές), το αρχικό κεφάλαιο που απαιτείται για την εγκατάσταση μίας βιώσιμης αγροτικής εκμετάλλευσης είναι πολύ μεγαλύτερο. Η αξίας της γης, το κόστος των γεωργικών μηχανημάτων αλλά και το αυξημένο κόστος εισροών στο γεωργικό τομέα δημιουργούν «φραγμούς» εισόδου για την ένταξη κάποιου στη γεωργία αν αυτός δεν έχει κάποια σχέση με τη γεωργία. Για το λόγο αυτό το πρόγραμμα αυτό βρίσκει συνήθως εφαρμογή σε παιδιά γεωργών ή κτηνοτρόφων και έτσι περιορίζεται ο αριθμός των εν δυνάμει ενδιαφερομένων.
Δεσμεύσεις
Από την προηγούμενη προκήρυξη του προγράμματος νέων αγροτών, έχουν αυστηροποιηθεί σημαντικά τα κριτήρια ένταξης, γεγονός που μειώνει τον αριθμό των επιλέξιμων υποψηφίων.
Για παράδειγμα, η 8ετείς δεσμεύσεις, η υποχρέωση απόδειξης τζίρου που θα προέρχεται από την γεωργική εκμετάλλευση ή την κτηνοτροφική μονάδα είναι δύο σημαντικοί ανασταλτικοί παράγοντες για του εν δυνάμει υποψηφίους.
Επίσης, στην τρέχουσα προκήρυξη οι άνδρες υποψήφιοι θα πρέπει να έχουν ολοκληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις έως τα τέλη του 2025, κάτι που πρακτικά σημαίνει πως αν κάποιος σήμερα δεν έχει κόψει την αναβολή του δεν θα μπορεί να υποβάλλει φάκελο υποψηφιότητας.
Έλλειψη κατάλληλης ενημέρωσης
Πολλοί δυνητικοί ενδιαφερόμενοι αποθαρρύνονται από την έλλειψη σαφούς πληροφόρησης για το πρόγραμμα, καθώς και από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και την πολυπλοκότητα της υποβολής φακέλων.
Επίσης, για να μπορέσει κάποιος να υποβάλλει φάκελο σήμερα, 2025, θα έπρεπε να είχε ενημερωθεί το 2024 και να είχε προβεί στις απαραίτητες ενέργειες τότε.
Πώς μπορεί να αντιστραφεί αυτή η τάση;
Για να αυξηθεί το ενδιαφέρον για το πρόγραμμα Νέων Αγροτών και να δοθούν πραγματικές ευκαιρίες σε περισσότερους νέους να ασχοληθούν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, απαιτούνται παρεμβάσεις σε διάφορους τομείς.
Μερικές από αυτές μπορεί να είναι οι παρακάτω:
-Αύξηση της επιδότησης και αναπροσαρμογή της χρηματοδότησης: Το ποσό της οικονομικής ενίσχυσης θα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες οικονομικές συνθήκες, ώστε να ανταποκρίνεται στο αυξημένο κόστος εγκατάστασης. Μπορεί οι 30.000 ή 40.000 (έως και 44.000€ σε δυσπρόσιτες περιοχές) για την κτηνοτροφία να «ακούγονται» ως μεγάλα ποσά, ωστόσο με την αύξηση των τιμών σχεδόν σε όλα χρειάζεται μια αναπροσαρμογή προς τα πάνω στα εν λόγω ποσά.
-Μείωση της διάρκειας των δεσμεύσεων: Οι 8ετείς δεσμεύσεις που απαιτούνται σήμερα καθιστούν το πρόγραμμα λιγότερο ελκυστικό, καθώς απαιτεί από τους νέους να δεσμευτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς εγγυήσεις για το μέλλον. Να σημειώσουμε εδώ, πως παλαιότερα οι δεσμεύσεις για τα προγράμματα νέων αγροτών ήταν 10ετείς και το ποσό της επιδότησης πολύ μικρότερο σε σχέση με σήμερα, ωστόσο τότε το επαγγελματικό περιβάλλον στον αγροτικό τομέα ήταν πολύ πιο σταθερό σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση.
Το χρονικό όριο αυτό θα μπορούσε να μειωθεί στα 5 έτη ή να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία σε περιπτώσεις αλλαγής επαγγελματικών σχεδίων.
-Αναθεώρηση της υποχρέωσης στρατιωτικής θητείας: Η προϋπόθεση ολοκλήρωσης της στρατιωτικής θητείας έως το 2025 που προστέθηκε στην τελευταία πρόσκληση, αποκλείει ένα σημαντικό ποσοστό νέων και σίγουρα χρήζει αναθεώρησης.
-Μείωση του απαιτούμενου τζίρου: Η υποχρέωση επίτευξης ενός συγκεκριμένου κύκλου εργασιών αποκλειστικά από τη γεωργική εκμετάλλευση μπορεί να μην είναι εφικτή για όλους τους νέους αγρότες, ειδικά στα πρώτα χρόνια δραστηριοποίησης και σε ένα τόσο ασταθές οικονομικό περιβάλλον. Η δέσμευση αυτή θα πρέπει να έχει χαμηλούς στόχους τζίρου και επιπλέον θα μπορούσε η προκήρυξη να προβλέπει η επίτευξη του εν λόγω στόχου να συμπληρώνεται με έσοδα και από εξωγεωργικές δραστηριότητες, δεδομένης της αστάθειας στο γεωργικό τομέα, χωρίς όμως να χάνεται η ιδιότητα του κατά κύριο επάγγελμα γεωργού.
-Καλύτερη Ενημέρωση και Εκπαίδευση: Ενίσχυση της ενημέρωσης και έγκαιρη προετοιμασία των ενδιαφερομένων. Οι περισσότεροι νέοι που ενδιαφέρονται για το πρόγραμμα θα έπρεπε να έχουν ενημερωθεί από το 2024 και να έχουν προετοιμαστεί εγκαίρως. Θα μπορούσαν να διοργανωθούν ενημερωτικές ημερίδες, διαδικτυακά σεμινάρια και ανοιχτές εκδηλώσεις σε συνεργασία με γεωπονικές σχολές και αγροτικούς φορείς. Αυτό σήμερα γίνεται κυρίως από τους ιδιώτες γεωπόνους – μελετητές που εφαρμόζουν τα προγράμματα νέων γεωργών ή ελάχιστα από τις κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας, οι οποίες είναι και αυτές υποστελεχωμένες.
-Επιτάχυνση των Διαδικασιών και Αποφυγή Καθυστερήσεων με πιο απλή διαδικασία υποβολής φακέλων υποψηφιότητας με το κατά το δυνατόν μικρότερη γραφειοκρατία μιας και πολλά από τα απαιτούμενα έγγραφα θα μπορούσαν θα μπορούσαν να αναζητηθούν από τις υπηρεσίες αυτοδίκαια.
Η αντιστροφή της πτωτικής τάσης στο πρόγραμμα Νέων Αγροτών απαιτεί μια συνδυαστική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει οικονομικά κίνητρα, βελτίωση των όρων συμμετοχής, καλύτερη ενημέρωση και υποστήριξη των νέων που θέλουν να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα.
Εφόσον εφαρμοστούν στοχευμένες πολιτικές που λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των υποψηφίων, το πρόγραμμα μπορεί να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη και να αποτελέσει ένα ουσιαστικό εργαλείο ανανέωσης του αγροτικού δυναμικού της χώρας μας, όπως και στο παρελθόν.
