Όταν εκλέχθηκε ο Χασάν Ρουχανί το 2013 πολλοί μίλησαν για δομική αλλαγή του καθεστώτος στο Ιράν και περισσότερο φιλο-δυτική προσέγγιση, ως απότοκο της πολιτικής του προκατόχου του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Ο Ρουχανί δεν υπήρξε μόνο μετριοπαθέστερος του Αχμαντινετζάντ, υπήρξε και σημαντικός αναμορφωτής της ιρανικής οικονομίας – ένα πείραμα που δεν πέτυχε κι ακριβώς τους στόχους του.
Αύξηση του δημόσιου χρέους – αστάθεια στην οικονομία
Αρχικά, όταν πάντα συζητάμε για το Ιράν πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερη οικονομία η οποία -λόγω των κυρώσεων και των δασμών που επιβάλλουν οι ΗΠΑ- είναι σε ασφυκτική θέση από πλευράς ελιγμών.
Από την αρχή της θητείας του ο Ρουχανί είχε τρεις στόχους: α) να σώσει την οικονομία της χώρας, β) να αναβιώσει την ηθική της Ισλαμικής Δημοκρατίας και γ) να δημιουργήσει εποικοδομητική αλληλεπίδραση με τον υπόλοιπο κόσμο. Βασικά απέτυχε στα 2/3 των στόχων του και για το τελευταίο 1/3 υπάρχει έντονη συζήτηση.
Η θητεία του Ρουχανί θεωρήθηκε ένα μεγάλο άνοιγμα προς τη Δύση, αποκορύφωμα του οποίου, υπήρξε η περίφημη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα (JCPOA) του 2015. Ο Ντόναλντ Τραμπ εγκατέλειψε τη συμφωνία το 2018 και έκτοτε, η οικονομία του Ιράν έφτασε στα όρια της διάλυσης. Η εξάρτηση από τις εξαγωγές πετρελαίου (οι οποίες μειώθηκαν με την αλλαγή στάσης από τον Τραμπ) οδήγησε τον Ρουχανί να ιδιωτικοποιήσει τις κρατικές εταιρείες πετρελαιοειδών και να οδηγήσει μεγάλο μέρος της ιρανικής μεσαίας τάξης να διοχετεύσει καταθέσεις στο Χρηματιστήριο. Έκτοτε, η χώρα έχει μπει σε μια τρομερή αστάθεια, οι ξένες επενδύσεις που είχε παλέψει να φέρει ο Ρουχανί αποσύρθηκαν ταχύτατα (κυρίως οι γαλλικές Total, Peugeot και Renault) ενώ το ΑΕΠ της χώρας έπεσε και η ανάπτυξή έχασε 60 μονάδες προβάδισμα σε σχέση με την υπόλοιπη περιοχή της Μ. Ανατολής.
Τι σημαίνει «συντηρητικός πρωθυπουργός» στο Ιράν
Για την επερχόμενη αλλαγή στο Ιράν, μίλησε στο insider.gr o διάσημος καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας και Οριενταλισμού στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης και γνωστός πολιτικός σχολιαστής για το Ιράν σε διεθνή ΜΜΕ, Μοχάμεντ Μαραντί.
Ο Μαραντί ξεκαθάρισε από την αρχή, ότι είναι πλέον προφανές σε όλους στο Ιράν, ότι η επόμενη κυβέρνηση θα ανήκει στον Εμπραχίμ Ραϊσί, ο οποίος ανήκει στην ομάδα των Συντηρητικών, οι οποίοι δηλώνουν πιστοί στις αρχές της Ιρανικής Επανάστασης. Ο Μαραντί, εξήγησε ότι με δυτικούς όρους, οι συντηρητικοί του Ιράν αποτελούν μια ομάδα σχεδόν φονταμενταλιστική, καθώς στα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής είναι συντηρητικοί με βάση τη δυτική εικόνα, όπως για τη θέση της γυναίκας, τη διαφορετικότητα και ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα, τα φιλελεύθερα ατομικά δικαιώματα κ.ο.κ
Όμως στο ζήτημα της οικονομικής πολιτικής κάποιος θα μπορούσε να τους εντάξει -με δυτικούς όρους- στην Αριστερά, καθώς είναι υπέρ των κρατικοποιήσεων, των δημοσίων δαπανών για την Υγεία, την Παιδεία, τον Πολιτισμό και γενικά βλέπουν θετικότερα το ρόλο του κράτους.
Είναι προφανές, ότι η στροφή που ξεκίνησε ο Ρουχανί βρήκε πρύμνα όταν η φιλελεύθερη οικονομική του προσέγγιση έπεσε ανάμεσα σε γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως η αλλαγή στάσης από τις ΗΠΑ. Τα αποτελέσματα της πολιτικής Ρουχανί έδωσαν μεγάλο αέρα στους Συντηρητικούς του Ιράν, οι οποίοι έστησαν ένα πολιτικό πρόγραμμα βασισμένο στην αλλαγή οικονομικής πλεύσης, με κέντρο τις κρατικοποιήσεις και τη διαχείριση της πανδημίας.
Αγώνας δρόμου για τη Συμφωνία JCPOA
Οι συνομιλίες στη Βιέννη μεταξύ των 7 της JCPOA (Ιράν, ΗΠΑ, Ε.Ε., Μ. Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία) για την επανόρθωση της συμφωνίας από την οποία αποχώρησαν οι ΗΠΑ προχωράνε αργά αλλά εποικοδομητικά, λένε οι δημοσιογραφικές πηγές. Παρόλα αυτά, ο χρόνος της παρούσας κυβέρνησης Ρουχανί λήγει τυπικά στις 3 Αυγούστου. Αν δεν έχει επέλθει κάποια οριστική και σημαντικά δεσμευτική για το Ιράν, συμφωνία, τότε είναι περισσότερο από σαφές ότι η κυβέρνηση Ραϊσί θα αποσυρθεί από τις συνομιλίες.
Δεσμευτική συμφωνία μπορεί να υπάρξει μόνο με μερική ή ολική άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. Από την άλλη ο Ραϊσί επιδιώκει διακαώς να φύγει το Ιράν από την JCPOA γιατί θα αναπτύξει πιο ελεύθερα το πυρηνικό του πρόγραμμα (το οποίο αργά, αλλά σταθερά έχει αυξήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου στο 60%).
Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δημιούργησε ένα νέο πρόβλημα
Κλείνοντας τη συνέντευξή του στα ελληνικά ΜΜΕ, ο Μοχάμεντ Μαραντί, είπε ότι για την κατάσταση που θα επέλθει στο Ιράν, βασική υπεύθυνη είναι η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική και η υπερβολική χρήση των κυρώσεων ως οικονομικού όπλου. Αυτό, οδηγεί τα κράτη να αναζητούν άλλες οικονομικές διαδρομές αποσυνδεδεμένες από το δολάριο και τα τραπεζικά συστήματα των ΗΠΑ.
Στην περίπτωση του Ραϊσί, το Ιράν αναμένεται να κάνει πλήρη στροφή προς την Κίνα την οποία θεωρεί πολύ πιο αξιόπιστη από τις ΗΠΑ. Η πρόσφατη εμπορική συμφωνία 4 δισ. δολαρίων και το δικαίωμα ανταλλαγής νομισμάτων, αναμένεται να επεκταθεί πολύ περισσότερο αποδεσμεύοντας το Ιράν από το δολάριο.
Τελικά, η επόμενη μέρα στο Ιράν θα είναι άλλη μια σελίδα που γυρίζει και προκαλεί περισσότερη αναταραχή, παρά σταθερότητα. Ο Ραϊσί αναμένεται να αποδεχθεί σκληρός στο εσωτερικό και περισσότερο αταλάντευτος στο εξωτερικό, σε σχέση με τον Ρουχανί και η φιλελεύθερη οικονομική κληρονομιά του τελευταίου θα αντικατασταθεί από έναν ιδιαίτερο ισλαμικό κρατισμό. Μένει να δούμε τι θα πει και η υπόλοιπη περιοχή απέναντι σε αυτό και κυρίως τις κινήσεις από Κίνα και Ρωσία.
