Την Τρίτη, o εθνικιστικός συνασπισμός της κυβέρνησης της Πολωνίας κατέρρευσε υπό το βάρος διαφωνιών σχετικά με τη φορολογική πολιτική, αλλά κυρίως για έναν αμφιλεγόμενο νόμο για τα μέσα ενημέρωσης που ξεκίνησε και μια κόντρα με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι αποφάσισε να διώξει από την κυβέρνηση τον Γιάροσλαβ Γκοβίν, τον ηγέτη του κόμματος Accord που συμμετέχει με 13 βουλευτές στον κυβερνητικό συνασπισμό. Αιτία είναι η δημόσια διαφοροποίηση του Γκοβίν σχετικά με το νόμο για τα ΜΜΕ που θέλει να περάσει η κυβέρνηση Μοραβιέτσκι. Σύμφωνα με το νόμο αυτό, θα απαγορεύεται σε εταιρείες εκτός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου να κατέχουν το πλειοψηφικό μερίδιο σε πολωνικές εταιρείες μέσων ενημέρωσης.
Από την Τρίτη που έγινε γνωστή η είδηση αυτή έχουν γίνει πολυπληθείς κινητοποιήσεις σε όλη τη χώρα που ζητούν την απόσυρση του νόμου με την αιτιολογία ότι πλήττει την ελευθερία έκφρασης. Οι επικριτές του Μοραβιέτσκι λένε ότι ο συγκεκριμένος νόμος είναι "φωτογραφικός" και απευθύνεται στο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυθο TVN, που ανήκει στην αμερικάνικη εταιρεία Discovery. To TVN θεωρείται το ανεξάρτητο δίκτυο ενημέρωσης στην Πολωνία και συχνά έχει αντιπολιτευτική στάση. Ειδικότερα, το θυγατρικό τηλεοπτικό κανάλι του TVN, το TVN24. Η άδεια του ειδησεογραφικού καναλιού λήγει στις 26 Σεπτεμβρίου και ουσιαστικά με τον καινούριο νόμο περνάει από την έλεγχο της κυβέρνησης. Σημειωτέον ότι η κυβέρνηση Μοραβιέτσκι καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να θέσει τα μέσα ενημέρωσης υπό τον έλεγχό της.
Οι ΗΠΑ δείχνουν τη δυσαρέσκειά τους
Καθώς ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει αν ο κυβερνητικός συνασπισμός μπορεί να συνεχίσει να κυβερνά την Πολωνία, εφόσον "λείπει" μία έδρα για την πλειοψηφία και δεν υπάρχει κάποια απόσχιση βουλευτή του Accord ώστε να συνταχθεί με το βασικό κόμμα της κυβέρνησης, Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS), η επικύρωση την Τετάρτη του αμφιλεγόμενου νόμου για τα ΜΜΕ έφερε τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ.
Η Ουάσινγκτον έχει προειδοποιήσει τη Βαρσοβία να μην προχωρήσει στην υπερψήφιση του συγκεκριμένου νόμου, αλλά το εθνικιστικό κυβερνών κόμμα της Πολωνίας δεν πτοήθηκε. Σε δήλωσή του που κυκλοφόρησε αργά την Τετάρτη, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν ανέφερεότι η Ουάσινγκτον ήταν «βαθιά προβληματισμένη» με την «ανησυχητική νομοθέτηση της Πολωνίας», η οποία είπε ότι «στοχεύει στον ανεξάρτητο σταθμό ειδήσεων με την μεγαλύτερη τηλεθέαση, ο οποίος είναι επίσης μια από τις μεγαλύτερες αμερικανικές επενδύσεις στη χώρα».
Συνέχισε λέγοντας: «Ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης κάνει τις δημοκρατίες μας ισχυρότερες, τη Διατλαντική Συμμαχία πιο ανθεκτική και είναι θεμελιώδης για τις διμερείς σχέσεις».
Πρόσθεσε ότι η νομοθεσία θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τις επενδύσεις των ΗΠΑ στην Πολωνία. «Οι μεγάλες εμπορικές επενδύσεις των ΗΠΑ στην Πολωνία συνδέουν την ευημερία μας και ενισχύουν τη συλλογική μας ασφάλεια». Ο Μπλίνκεν ολοκλήρωσε τη δήλωσή του λέγοντας: «Αυτό το σχέδιο νόμου απειλεί την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και θα μπορούσε να υπονομεύσει το ισχυρό επενδυτικό κλίμα της Πολωνίας».
Ο Νεντ Πράις, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, δήλωσε την Τετάρτη ότι η Ουάσινγκτον παρακολουθεί τις εξελίξεις γύρω από το νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης από πολύ κοντά. «Η κυβέρνηση της Πολωνίας έχει τώρα την ευκαιρία να δείξει με πράξεις και όχι μόνο με λόγια, ότι αποδέχεται τις αξίες που ενώνουν τη διατλαντική μας συμμαχία και τις αξίες που δένουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Πολωνία».
Την περασμένη εβδομάδα, μια διμερής ομάδα Αμερικανών γερουσιαστών είπε ότι το νομοσχέδιο «συνεχίζει μια ανησυχητική τροχιά για τη δημοκρατία της Πολωνίας" και "θα υπονομεύσει περαιτέρω τις ελευθερίες των μέσων ενημέρωσης για τις οποίες οι Πολωνοί αγωνίζονται εδώ και καιρό».
Με τη σειρά της, η διοίκηση του δικτύου TVN, είπε ότι το νομοσχέδιο «απευθύνεται απευθείας στο TVN και αποτελεί μια άνευ προηγουμένου επίθεση στην ελευθερία του λόγου και την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης» προσθέτοντας ότι «κινδυνεύει να υπονομεύσει 30 χρόνια πολωνο-αμερικανικών σχέσεων».
Οι αντιδράσεις κλονίζουν το πολιτικό σύστημα της Πολωνίας
Στην πραγματικότητα, το νομοσχέδιο πέρασε από την Κάτω Βουλή της Πολωνίας (Sejm) με οριακή πλειοψηφία σε δεύτερη ψηφοφορία που έγινε επί τουτου και η αντιπολίτευση μιλάει για νοθεία. Το νομοσχέδιο κατευθύνεται τώρα στη Γερουσία, όπου η αντιπολίτευση κατέχει μικρή πλειοψηφία και πιθανότατα θα το απορρίψει.
«Τα ελεύθερα ΜΜΕ είναι το θεμέλιο της δημοκρατίας. Δίνουν πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες και αποτελούν εμπόδιο στην προπαγάνδα των ηγεμόνων. Η δημοκρατική πλειοψηφία στη Γερουσία δεν θα συμφωνήσει ποτέ σε επίθεση σε ΜΜΕ ανεξάρτητα από την κυβέρνηση. Θα υπερασπιστούμε την ελευθερία του λόγου και τη συνταγματική ελευθερία του Τύπου!», είπε ο Τόμας Γκρότζκι, ο πρόεδρος της Γερουσίας, στο Twitter μετά την ψηφοφορία.
Wolne media są fundamentem demokracji. Dają dostęp do rzetelnej informacji i są tamą dla propagandy rządzących. Demokratyczna większość w Senacie nigdy nie zgodzi się na zamach na niezależne od władzy media. Będziemy stać na straży wolności słowa i konstytucyjnej wolności prasy!
— Tomasz Grodzki (@profGrodzki) August 11, 2021
Πόσο μακριά θα τραβήξουν το σχοινί οι ΗΠΑ;
Σε αυτή την πολιτική κρίση, ο εθνικιστικός κυβερνητικός συνασπισμός της Πολωνίας πρέπει να αποφασίσει αν ενδιαφέρεται ή όχι να διατηρήσει τις σχέσεις που έχει με τις ΗΠΑ. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, τόσο η νομοθετική όσο και εκτελεστική εξουσία κατέστησαν σαφές στη Βαρσοβία ότι η υπερψήφιση αυτού του νόμου θα έχει συνέπειες στις πολωνο-αμερικανικές σχέσεις.
Ήδη έχουν ξεκινήσει οι αναφορές στον πολωνικό Τύπο ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να εξετάσουν τη μεταφορά στη Ρουμανία ορισμένων στρατευμάτων που έχουν τοποθετήσει στην Πολωνία.
Ο επιχειρηματικός κόσμος της Πολώνίας έχει εκφράσει επίσης ότι, εάν εγκριθεί το νομοσχέδιο θα μπορούσε να παγώσει τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Ο Ματσιέι Βιτούκι, που είναι επικεφαλής της Lewiatan, της τρίτης μεγαλύτερης αλυσίδας λιανικής στην Πολωνία και το μεγαλύτερο πολωνικό δίκτυο franchise, δήλωσε συγκεκριμένα ότι «Είναι πολύ πιθανό πριν αποφασίσει οποιαδήποτε αμερικανική εταιρεία να επενδύσει έστω κι ένα μόνο δολάριο στην Πολωνία, θα το σκεφτεί 10 φορές».
