Η Πολωνία έχει μπει εδώ και λίγες ημέρες σε μια τροχιά όξυνσης με την Ε.Ε. με αφορμή μια απόφαση του ανώτατου συνταγματικού δικαστηρίου της. Πρόκειται για το τελευταίο από μια σειρά επεισοδίων που αφορούν τη σχέση της Πολωνίας με την Ε.Ε., μια σχέση που χειροτερεύει όσο περνάει ο καιρός, κάνοντας πολλούς να μιλούν για Pol-exit.
Πίσω από την τελευταία εξέλιξη, δηλαδή την δικαστική απόφαση που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το εθνικό σύνταγμα υπερισχύει του δικαίου της ΕΕ, απορρίπτοντας ουσιαστικά το νομικό υπόβαθρο στο οποίο βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, βρίσκεται μια πολιτική πίεσης προς την Ε.Ε. για το νέο προσφυγικό ζήτημα. Οι χώρες της Βαλτικής και οι κεντροευρωπαϊκές χώρες, έχουν εδώ και δύο μήνες αυξήσει την πολιτική αποκλεισμού των προσφύγων και προσπαθούν να πιέσουν την Ε.Ε. προς την ίδια κατεύθυνση.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε την Παρασκευή ότι «ανησυχεί βαθύτατα» για την απόφαση και δεσμεύτηκε να «χρησιμοποιήσει όλες τις εξουσίες» που διαθέτει για την επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ.
Η Πολωνία απορρίπτει τα βασικά άρθρα των Συνθηκών Μάαστριχτ - Λισαβώνας
Το πολωνικό δικαστήριο αποφάσισε την Πέμπτη ότι τέσσερις κρίσιμες διατάξεις της κύριας συνθήκης της ΕΕ συγκρούονται - και δεν πρέπει να υπερισχύουν - του πολωνικού συντάγματος: Το άρθρο 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου οι χώρες της ΕΕ συμφωνούν να δημιουργήσουν την Ένωση, την οποία ονομάζουν «ένα νέο στάδιο στη διαδικασία δημιουργίας μιας ολοένα στενότερης ένωσης μεταξύ των λαών της Ευρώπης». Το άρθρο 2 που περιέχει τις κύριες αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης «σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, κράτος δικαίου και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες» σε μια κοινωνία στην οποία «υπάρχει πλουραλισμός και μη διάκριση, κυριαρχεί η ανοχή, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών ». Το άρθρο 4.3 θεσπίζει την αρχή της «ειλικρινούς συνεργασίας» για τις χώρες της ΕΕ ώστε να «αλληλοβοηθούνται στην εκτέλεση καθηκόντων που απορρέουν από τις Συνθήκες». Το άρθρο 19 εισάγει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λέγοντας ότι «διασφαλίζει ότι κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή των Συνθηκών τηρείται το δίκαιο».
Το βασικό επιχείρημα της Πολωνίας είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χρησιμοποιήσει, μέσω των Συνθηκών Μάαστριχτ και Λισαβόνας, τις αρμοδιότητες που της εκχωρήθηκαν από τη χώρα-μέλος για να ενεργήσει «πέρα από τα όρια». Επιπλέον, το πολωνικό συνταγματικό δικαστήριο αποφάνθηκε ότι μέσω των άρθρων 19 και 2, τα ευρωπαϊκά δικαστήρια παρακάμπτουν παράνομα το πολωνικό σύνταγμα, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της νομιμότητας του διορισμού δικαστών.
Τι ακριβώς επιδιώκει η Πολωνία;
Η Πολωνία σχεδιάζει να χτίσει ένα μόνιμο τείχος στα σύνορά της με τη Λευκορωσία ως απάντηση στον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων από τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική που επιδιώκουν να περάσουν παράνομα, σε αυτό που από κοινού με άλλες χώρες και την ΕΕ έχουν ονομάσει «υβριδικό πόλεμο».
Κατά τη διάρκεια κοινοβουλευτικής συζήτησης για την παράταση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που έχει εφαρμόσει η κυβέρνηση στα σύνορα, ο υπουργός Εσωτερικών Μάριους Καμίνσκι δεσμεύτηκε ότι τα ανατολικά σύνορα της χώρας θα έχουν «την πιο σύγχρονη ασφάλεια» στην Ευρώπη και ότι ο πολωνικός φράχτης «θα είναι αδιαπέραστος».
Ο Καμίνσκι δεν δίστασε μάλιστα να συγκρίνει την προσπάθεια της πολωνικής κυβέρνησης με τον φράχτη του Έβρου. Η διαφορά είναι ότι η ΕΕ βλέπει με πολύ σκεπτικισμό τις προσπάθειες των κεντρικοευρωπαϊκών χωρών να σηκώσουν φράχτες στα σύνορά τους, γιατί θεωρούνται ενδοευρωπαϊκά σύνορα. Συνεπώς, μια Ένωση η οποία θα έχει φράχτες στα εσωτερικά της σύνορα, χάνει νομιμοποιητική ισχύ όταν -στη θεωρία- τα καταργεί μέσω συνθηκών.
Επιπλέον, εκτός από το να προλάβει πιθανές αντιδράσεις από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, η Πολωνία, θέλει να πιέσει την ΕΕ να χρηματοδοτήσει όχι μόνο τον δικό της φράχτη, αλλά και τον αντίστοιχο ουγγρικό και άλλους, από ένα κοινό κονδύλι.
Υπάρχει όντως θέμα Pol-exit;
Η Πολωνία, όπως και η Ουγγαρία είναι δύο χώρες που έχουν εισαχθεί εδώ και χρόνια στο περίφημο «άρθρο 7» της ΕΕ κατά το οποίο επιτρέπεται η αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου μιας χώρας-μέλους (πρακτικά το Pol-exit) αλλά χρειάζεται η υπερψήφιση όλων των άλλων κρατών-μελών για να συμβεί αυτό. Συνεπώς, η Πολωνία τραβάει το σχοινί γιατί ξέρει ότι πολύ δύσκολα η ΕΕ θα μπει στη διαδικασία να «την πετάξει έξω».
Ο αντίλογος λέει ότι δεν είμαστε πια στο σημείο που η ΕΕ μπορεί να μετρά το πολιτικό κόστος από μια τέτοια κίνηση και άρα, θα επιδιώξει στο μέλλον μια «de facto» έξοδο από την ΕΕ της Πολωνίας, όπως και της Ουγγαρίας.
Ένα επιπλέον επιχείρημα είναι ότι τόσο η Βρετανία (με το Brexit) όσο και η άρνηση των γερμανικών δικαστηρίων να νομιμοποιήσουν ευρωπαΪκές αποφάσεις, συνιστούν επιχειρήματα υπέρ της Πολωνίας. Στην ουσία, η Πολωνία δοκιμάζει τα όρια αντοχής της ΕΕ και σε κάθε περίπτωση θέλει να παραμείνει στις υπολογιζόμενες χώρες. Από την άλλη, η Γερμανία δεν έχει εφαρμόσει τις δικαστικές της αποφάσεις τελικά, δείχνοντας ότι υπερισχύει η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας.
