«Καζάνι που βράζει» έχει γίνει ολόκληρος ο πλανήτης, με τα σύννεφα των γεωπολιτικών εντάσεων να έχουν απλωθεί πλέον πάνω από ολόκληρο τον κόσμο, καθώς ο αντίκτυπος μεταφέρεται με πολλαπλές διόδους και πλήγματα. Οι δύο μεγάλοι πόλεμοι, στην Ουκρανία και στη Λωρίδα της Γάζας, προκαλούν παράπλευρες απώλειες, που δεν μετριούνται μόνο με την ανθρώπινη ζωή αλλά και με τις καθημερινές αντιξοότητες σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο δύσκολος στη διαχείρισή του. Μία μακρόσυρτη κρίση σε slow motion που ανοίγει συνεχώς νέα μέτωπα και κανένας δεν ξέρει πως θα εξελιχθεί. Πολιτική, οικονομία, εμπόριο, αγορές είναι βαθιά βυθισμένες στην αβεβαιότητα με τους διαμορφωτές πολιτικής να δηλώνουν τις αγεφύρωτες διαφορές τους κάθε φορά που προσπαθούν να βρουν λύση στα μεγάλα προβλήματα.
Οι δύο μεγάλοι πόλεμοι και η στάση της Κίνας
Στη Λωρίδα της Γάζας συνεχίζεται το ανελέητο ισραηλινό σφυροκόπημα με εκατόμβες νεκρών - έχουν σκοτωθεί πάνω από 15.000 παιδιά στη Γάζα - με τους τόνους να ανεβαίνουν μετά την απόφαση του Τελ Αβίβ να ανακαλέσει τους πρεσβευτές του σε Ιρλανδία, Ισπανία και Νορβηγία μετά τη συντονισμένη απόφαση των χωρών αυτών να αναγνωρίσουν ένα Παλαιστινιακό κράτος καλώντας και άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Η κρίση που υπέστη η οικονομία της Γάζας συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες της σύγχρονης ιστορίας, με το ΑΕΠ της να έχει συρρικνωθεί κατά 86% το τελευταίο τρίμηνο του 2023. Την ίδια στιγμή, η πρόσφατη συντριβή του ελικοπτέρου που μετέφερε τον Ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραϊσί ο οποίος βρήκε τραγικό θάνατο μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών, δημιουργούν πολλά ερωτήματα στη σημερινή χρονική συγκυρία καθώς είναι γνωστό ότι η εσωστρέφεια της Τεχεράνης θα μπορούσε να μετατραπεί αιφνιδιαστικά σε ασύμμετρη απειλή προς όλους, εάν αυτό εξυπηρετεί τους σκοπούς της.
Στην Ουκρανία, μαίνονται οι μάχες και οι επιθέσεις με drones μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων, με τα βλέμματα να επικεντρώνονται τις τελευταίες ημέρες στο Χάρκοβο όπου 10.000 κάτοικοι έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους. Στο μεταξύ, βρίθουν τα δημοσιεύματα και οι εκτιμήσεις διεθνών think tanks ότι η Ρωσία ετοιμάζεται για πόλεμο με το ΝΑΤΟ μέσα στα επόμενα 20 χρόνια με την κίνηση της ΕΕ να δίδει το πράσινο φως για χρήση των «παγωμένων» περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας προς όφελος της Ουκρανίας να ανοίγει τον «Ασκό του Αιόλου» για νέες απρόβλεπτες καταστάσεις.
Το Πεκίνο προετοιμάζεται ολοταχώς και επιδίδεται σε κούρσα διαμόρφωσης νέων συμμαχιών στο σημερινό πολυπολικό κόσμο, συσφίγγοντας τις σχέσεις του με τους παραδοσιακούς εταίρους του, χρησιμοποιεί ως «όπλο» τις τεράστιες κρατικές επιδοτήσεις προς τη βιομηχανία του για να κατακλύζει τον κόσμο με δικά του φθηνά προϊόντα, προτάσσοντας τις κρίσιμες πρώτες ύλες από τις οποίες εξαρτάται τα μέγιστα η πράσινη μετάβαση του πλανήτη. «Αδειάζει» δε αμερικανικά ομόλογα και «φορτώνει» χρυσό, σε μία προσπάθεια να διαφοροποιηθεί από τα περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ, καθώς ανεβαίνουν οι εμπορικές εντάσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και την ΕΕ.
Σε αναβρασμό η Ευρώπη
Από την άλλη, η Ευρώπη δεν έχει συνέλθει ακόμη από το σοκ της απόπειρας δολοφονίας - της πρώτης απέναντι σε Ευρωπαίο πολιτικό τα τελευταία 20 χρόνια - του πρωθυπουργού της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, σε λιγότερο από ένα μήνα από τις Ευρωεκλογές σε ένα πολιτικό κλίμα αρκετά πολωμένο. Μόνο στη Γερμανία, οι επιθέσεις κατά πολιτικών ή μη έχουν αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες. Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμη πολιτική καμπή με τα κόμματα της ακροδεξιάς να κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος με μεγάλο ερώτημα ποιες οι νέες ισορροπίες δυνάμεων στο νέο Ευρωκοινοβούλιο και στα υπόλοιπα κορυφαία θεσμικά όργανα της ΕΕ σε μία περίοδο που διακυβεύεται η ενότητά της και τα μεγάλα εγχειρήματα της αύξησης των αμυντικών δαπανών και της πράσινης μετάβασης.
Σε κλοιό πιέσεων και η Γαλλία, μετά τη βία και τις ταραχές στη Νέα Καληδονία, γαλλική κτήση στον νότιο Ειρηνικό, που είναι οι πιο σοβαρές από τη δεκαετία του 1980. Αφορμή η συνταγματική αναθεώρηση που ψηφίστηκε από τη γαλλική βουλή η οποία δίδει δικαίωμα ψήφου για τις περιφερειακές εκλογές σε 25.000 επιπλέον άτομα που γεννήθηκαν ή ζουν στη Γαλλία τουλάχιστον για μια δεκαετία. Όσοι τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας, μετά από τρία δημοψηφίσματα, εκτιμούν πως έτσι κινδυνεύει να μειωθεί το εκλογικό βάρος τους.
Την ίδια στιγμή, οι απροκάλυπτες δηλώσεις της νέας προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας που αποκαλεί επανειλημμένως την χώρα της μόνο με το όνομα Μακεδονία, παραβιάζοντας τη συμφωνία των Πρεσπών, υποδηλώνει πόσο εύθραυστο είναι το πολιτικό κλίμα στην περιοχή των Βαλκανίων, επαναφέροντας στο προσκήνιο τις ανησυχίες για αναζωπύρωση της γραμμής «αλυτρωτισμού». Στη γειτονική Αλβανία, η δίωξη και η δικαστική «οδύσσεια» του εκλεγμένου δημάρχου της Χειμάρρας Φρέντι Μπελέρη έχει αναδείξει την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των αρχών του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών αξιών, με απώτερο στόχο τον ξεριζωμό της ελληνικής εθνικής μειονότητας από την περιοχή.
Σε όλα αυτά βέβαια δεν μπορεί να μην αναφερθεί η ανενόχλητη προσβολή της ιστορικής μνήμης από την Τουρκία, η οποία, μετά την Αγία Σοφία, μετέτρεψε ξανά σε τζαμί έναν από τους σημαντικότερους ελληνορθόδοξους ναούς της Κωνσταντινούπολης, την Ιερά Μονή του Σωτήρος Χριστού της Χώρας, παρά την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, σύμφωνα με την επίσημη γλώσσα της διπλωματίας.
Απουσία πολιτικής βούλησης
Και όλα αυτά, την ώρα που οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικές τραπεζίτες από τις χώρες του G7 συναντώνται στο τέλος της εβδομάδας για να συζητήσουν για το Ουκρανικό, το «παγωμένο» ρωσικό ενεργητικό, τις κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία, τον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, την φορολογία και έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο στους δισεκατομμυριούχους, καθώς και τον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στην παγκόσμια οικονομία. Το θέμα ωστόσο είναι ότι οι μεγάλες χώρες της ΕΕ, μέλη του G7, Γερμανία, Γαλλία, Ιταία, δεν έχουν επιλύσει τις διαφορές της σε καίρια ζητήματα, όπως το εμπόριο με την Κίνα, ενώ η Ευρώπη στο σύνολό της είναι εντελώς απροετοίμαστη για την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ. Μία δεύτερη θητεία Τραμπ θα έφερνε μια τεράστια δόση απρόβλεπτου και αντιπαράθεσης σε όλα, από το εμπόριο μέχρι την ασφάλεια σε μια περίοδο ανισομερούς ανάπτυξης. Το οικονομικό ινστιτούτο IW εκτιμά ότι οι δασμοί ΗΠΑ-Κίνας υπό την ηγεσία Τραμπ θα στερήσουν από τη Γερμανία περισσότερο από το 1% του ΑΕΠ έως το 2026.
Οι Ευρωπαίοι δείχνουν ότι δεν θέλουν να ακολουθήσουν τυφλά τις ΗΠΑ στην Κίνα - οι δασμοί 100% θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια εξαιρετικά δαπανηρή αποσύνδεση για τη γερμανική οικονομία, της οποίας το εμπόριο των 209 δισ. δολαρίων με την Κίνα αντιπροσώπευσε το 25% του συνόλου της ΕΕ. «Είναι πολύ κακή ιδέα να διαλύσουμε το παγκόσμιο εμπόριο», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον μαζί με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς την περασμένη εβδομάδα. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η απουσία πολιτικής βούλησης στην Ευρώπη για να το κάνει.
Οι διαφορές είναι βαθιές και κυρίως μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου. Ανάμεσα σε ένα μέλλον με Τραμπ και ένα παρόν με Σι Τζινπίνγκ, αυτό που πρέπει να αποφασιστεί είναι αν η ΕΕ μπορεί να ακολουθήσει τη δική της προσέγγιση. Το διακύβευμα είναι μεγάλο, εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι η εξάρτηση της Γερμανίας από το ρωσικό αέριο κόστισε στην ΕΕ περισσότερα από 100 δισ. ευρώ σε έξι μήνες στη μεταπολεμική βιασύνη της να βρει εναλλακτικές. Συνεπώς, η χάραξη μιας πειστικής βιομηχανικής και αμυντικής πολιτικής με ταυτόχρονες επενδύεις στην κλιματική μετάβαση θα κάνει τη διαφορά. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να σπάσουν τα ταμπού σχετικά με τον κοινό δανεισμό για δαπάνες σε πανευρωπαϊκό και όχι σε εθνικό επίπεδο, όπως και με ένα αμυντικό ταμείο 100 δισ. ευρώ.
