Η σκιά της επέλασης της ακροδεξιάς απλώνεται πάνω από την ΕΕ απειλώντας να στιγματίσει την εκλογική αναμέτρηση για την ανάδειξη των κορυφαίων κοινοτικών θεσμικών οργάνων που άρχισε την Πέμπτη και ολοκληρώνεται την Κυριακή, σε μία ψήφο που αναμένεται να επηρεάσει επικίνδυνα τις πολιτικές δυναμικές εντός της ένωσης αλλά και στο εξωτερικό.
Η άνοδος του αντιμεταναστευτικού κόμματος για την Ελευθερία (PVV) του εθνικιστή Γκερτ Βίλντερς στην Ολλανδία, την πρώτη χώρα που μπήκε την Πέμπτη στον χορό των Ευρωεκλογών, προμηνύει σαφώς μία ευρύτερη στροφή προς την ακροδεξιά. Παρότι φαίνεται να χάνει την πρώτη θέση από τα αριστερά κόμματα των Εργατικών και των Πρασίνων, που φέρουν ελαφρύ προβάδισμα, το κόμμα του Βίλντερς είχε μεγάλη άνοδο σε σχέση με την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση του 2019, οπότε δεν είχε καταφέρει να εξασφαλίσει ούτε μία έδρα, σύμφωνα με τα ολλανδικά exit polls, καθώς τα επίσημα αποτελέσματα δεν μπορούν να ανακοινωθούν πριν από το βράδυ της Κυριακής, όταν θα βγουν και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.
Προπομπός η άνοδος Βίλντερς;
Η άνοδος του PVV δείχνει τη μετατόπιση του πολιτικού κλίματος στην Ολλανδία και σε ολόκληρη την ΕΕ γενικότερα, με ζητήματα όπως η μετανάστευση, το αγροτικό και τα κοινοτικά κονδύλια να προκαλούν αυξανόμενη ανησυχία, ανέφερε στο CNBC ο Χαν τεν Μπρέκε, διευθυντής πολιτικών υποθέσεων στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών της Χάγης. Είναι άλλωστε περισσότερο από φανερό ότι η ακροδεξιά είχε δημιουργήσει ένα προπύργιο στην Ολλανδία, μία ολοένα και πιο πολωμένη χώρα, αναφέρει η Ντόριεν Ρουκμέικερ, μέλος της Ομάδας Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ο Βίλντερς -γνωστός για τις αμφιλεγόμενες θέσεις του κατά της μετανάστευσης και του Ισλάμ- δήλωσε πως, σε περίπτωση που ενισχυθούν τα εθνικιστικά κόμματα, θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους προκειμένου να αγωνιστούν για να αλλάξουν τους κανονισμούς στην ΕΕ και να επιστρέψουν μεγαλύτερες εξουσίες στα κράτη-μέλη.
Στο παρελθόν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κυριαρχείτο από μια ισχυρή πλειοψηφία κεντρώων κομμάτων, όμως τώρα προμηνύονται απώλειες για τον κυβερνώντα «μεγάλο συνασπισμό» - που αποτελείται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες και το Renew Europe - καθώς η ακροδεξιά αναμένεται να κερδίσει ψήφους. Και το ολλανδικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να αποτελέσει δείκτη του ευρύτερου εκλογικού αποτελέσματα της Κυριακής, σύμφωνα με τον Μπρέκε. Στην Ομάδα των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) ανήκει το κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, καθώς και το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας. Στην Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας (ID) ανήκει το κόμμα Εθνικής Συσπείρωσης της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία και του Ολλανδού Βίλντερς.
Η στροφή προς την ακροδεξιά ήταν κάτι που προετοιμαζόταν εδώ και καιρό... και αυτό συνήθως συμβαίνει σε περιόδους έντονης ανασφάλειας. Οι πολίτες εκδηλώνουν έντονη αγανάκτηση, λόγω έλλειψης πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγη, απώλειας αγοραστικής δύναμης, μείωσης εισοδήματος, φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, εν μέσω απογοήτευσης από τις κυβερνήσεις. Αν και αυτή η στροφή είναι απίθανο να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων από τα χέρια του κεντρώου συνασπισμού, θα μπορούσε να καταστήσει δυσκολότερο τον σχηματισμό πλειοψηφίας στις ψηφοφορίες για κρίσιμα ζητήματα όπως η Ουκρανία, η άμυνα και η πράσινη μετάβαση.
Η ακροδεξιά αναμένεται να σημειώσει μεγάλες νίκες στη Γαλλία και την Ιταλία και θα μπορούσε κάλλιστα να έρθει δεύτερη στη Γερμανία. Δημοσκόπηση του Europe Elects στα τέλη Μαίου διαπίστωσε ότι τα λαϊκιστικά ακροδεξιά κόμματα πρόκειται να κερδίσουν περισσότερες έδρες στο νέο Ευρωκοινοβούλιο, αν και η υποστήριξή τους έχει υποχωρήσει τις τελευταίες εβδομάδες, ιδιαίτερα από τότε που το γερμανικό AfD βυθίστηκε σε σκάνδαλα και αποβλήθηκε από το ID, το οποίο προβλέπεται να λάβει 68 έδρες, λιγότερες από την πρόβλεψη του Απριλίου για 84 έδρες, αλλά και πάλι υψηλότερες από τις 59, που είχε στο προηγούμενο κοινοβούλιο. Με το AfD να βρίσκεται ακόμη στην πορεία για τη δεύτερη θέση στις τοπικές εκλογές της Γερμανίας, η ψηφοφορία παρακολουθείται στενά ως δείκτης της ορμής του αντιμεταναστευτικού κόμματος. Το ECR του Meloni προβλέπεται να κερδίσει 75 έδρες, από 68 στο απερχόμενο κοινοβούλιο.
Τι διακυβεύεται στην Ευρώπη
Ένα μεγαλύτερο ακροδεξιό μπλοκ στο Ευρωκοινοβούλιο θα ενδυνάμωνε τις αντιθέσεις σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες πολιτικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου ενός σχεδίου για πράσινη οικονομία με σκοπό να γίνει η ήπειρος η πρώτη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η αποκαλούμενη Πράσινη Συμφωνία του 2019 έχει ήδη αποδυναμωθεί εν μέσω αντιδράσεων και τα λαϊκιστικά κόμματα μπορεί να προσπαθήσουν να υπαναχωρήσουν περισσότερο.
Οι Ευρωβουλευτές πρόκειται να επιβεβαιώσουν την απαγόρευση στις πωλήσεις οχημάτων που κινούνται με ορυκτά καύσιμα έως το 2035 σε ψηφοφορία την επόμενη χρονιά, όμως εάν οι Πράσινοι χάσουν και το ECR ενισχυθεί, οι συντηρητικοί πιθανότατα θα προσπαθήσουν να καθυστερήσουν ή να αναβάλουν αυτήν την καταληκτική ημερομηνία, όπως εξηγεί στο Politico ο Σεμπάστιεν Μέιλαρντ, συνεργάτης του think tank Chatham House.
Το ίδιο ισχύει και για τη στροφή στη βιολογική γεωργία. Μετά το πρόσφατο κύμα διαμαρτυριών αγροτών σε ολόκληρη την ΕΕ που έθεσε τη γεωργία ψηλά στην πολιτική ατζέντα, το νέο Ευρωκοινοβούλιο θα κληθεί να βρει μια ισορροπία μεταξύ των μεταρρυθμίσεων πολιτικής υπέρ των αγροτών και της ελαχιστοποίησης της ζημίας που θα μπορούσε να έχει η γεωργία στο περιβάλλον.
Η ακροδεξιά μπορεί επίσης να προωθήσει αιτήματα για πιο σκληρή συνοριακή αστυνόμευση, αναθεώρηση της πολιτικής ασύλου και δραστικές περικοπές στη μετανάστευση, αφού η ΕΕ ενέκρινε ένα νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου μετά από σχεδόν μια δεκαετία διαπραγματεύσεων. Το σύμφωνο θα τεθεί σε ισχύ το 2026 και είναι ήδη πιο περιοριστικό από προηγούμενες ρυθμίσεις, οι οποίες δεν έχουν επικαιροποιηθεί για περίπου δύο δεκαετίες με απώτερο στόχο την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και την επιτάχυνση της διαδικασίας απέλασης με την έκδοση αυτόματης εντολής εγκατάλειψης της επικράτειας μόλις απορριφθεί το αίτημα ασύλου. Ήδη, ομάδα 15 κρατών μελών με επικεφαλής τη Δανία έστειλε επιστολή στην Κομισιόν, ζητώντας ακόμη αυστηρότερους κανονισμούς, συμπεριλαμβανομένης της εξωτερικής ανάθεσης των ελέγχων μετανάστευσης και ασύλου.
«Για πολλά κράτη μέλη, η Ευρώπη δεν έχει προχωρήσει αρκετά στο μέτωπο της ασφάλειας. Η μετανάστευση θα παραμείνει μια βασική πρόκληση για το επόμενο Κοινοβούλιο, με σαφή διαχωρισμό μεταξύ αριστεράς και δεξιάς. Υπάρχει μια εμμονή: να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψουμε την άφιξη των μεταναστών στο ευρωπαϊκό έδαφος», δήλωσε στο FRANCE 24 η Σεγκολέν Μπαρμπού ντε Πλας, διευθύντρια του ερευνητικού δικτύου της ΕΕ Euro-Lab.
Το ECR, το ID, αλλά και ορισμένα μέλη του ΕΛΚ είναι πιθανό να επιδιώξουν περισσότερη οικονομική ελευθερία και λιγότερες ρυθμίσεις. Τέτοιες ομάδες δεν είναι πιθανό να υποστηρίξουν προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για περισσότερους κοινούς κανόνες και ενσωμάτωση, ενώ κυβερνήσεις όπως η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Σλοβακία και η Σουηδία ήδη ζητούν λιγότερη παρέμβαση από την ΕΕ στις εθνικές τους πολιτικές.
Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το ζήτημα της άμυνας. Υπάρχουν φωνές για αύξηση των δαπανών για τις αμυντικές υποδομές της Ευρώπης ως απάντηση στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, και μεγάλο μέρος αυτής της χρηματοδότησης θα πρέπει να εγκριθεί από το κοινοβούλιο. Αυτά τα σχέδια θα μπορούσαν εύκολα να απορριφθούν από την ακροδεξιά, όπου πάντα υπήρχαν θύλακες συμπάθειας για τον Ρώσο ηγέτη Βλαντιμίρ Πούτιν, με αποτέλεσμα να αρχίσει να παραπαίει η σθεναρά φιλοουκρανική στάση της Ευρώπης. Ένας άγνωστος παράγοντας θα είναι ενδεχομένως και οι προσπάθειες παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου, πολλές από τις οποίες στοχεύουν στην αποδυνάμωση της υποστήριξης προς την Ουκρανία.
Εμπόδια στην επανεκλογή φον ντερ Λάιεν
Επιπλέον μία ενδυνάμωση των πολιτικών άκρων, θα έθετε εμπόδια στο δρόμο της απερχόμενης προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για μία δεύτερη πενταετή θητεία. Χρειάζεται την έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου για να σφραγίσει την υποψηφιότητά της για δεύτερη θητεία και την τελευταία φορά εξασφάλισε την υποστήριξη του σώματος με μόλις εννέα ψήφους. Η ίδια έχει εγείρει την προοπτική μιας στροφής προς τα δεξιά στην πολιτική της ΕΕ δηλώνοντας ότι είναι ανοιχτή να συνεργαστεί με τμήματα της ομάδας Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, παρότι κάποιοι Ευρωπαίοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του Όλαφ Σολτς της Γερμανίας, την έχουν προειδοποιήσει να μην ζητήσει την υποστήριξη των λαϊκιστών.
Μία σημαντική στροφή προς την ακροδεξιά θα λειτουργούσε και ως προειδοποιητικό σήμα προς τις εθνικές κυβερνήσεις, ειδικά του Γάλλου Εμμανουέλ Μακρόν και του Γερμανού Καγκελάριου Όλαφ Σολτς, που βλέπουν να χάνουν ολοένα και περισσότερο τη λαϊκή υποστήριξη. Υπό αυτή την έννοια, το αποτέλεσμα της κάλπης στις Ευρωεκλογές θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό καταλύτη για πολιτικές αλλαγές και εντός των χωρών μελών. Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις, ενώ η κυβέρνηση της Γερμανίας καλείται να αντιμετωπίσει μία προβληματική οικονομία, μια αυτοπροκαλούμενη δημοσιονομική κρίση και μια εκλογική απειλή από την ακροδεξιά. Το ανάστημα της Μελόνι θα μπορούσε να αποκτήσει μεγαλύτερη βαρύτητα από μια ισχυρή ακροδεξιά επέλαση στο Ευρωκοινοβούλιο, στην Ουγγαρία θα έδιδε την ευκαιρία στον πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν να κάνει επίδειξη δύναμης, ενώ στη Σλοβακία, η ψήφος θα μπορούσε να μετατραπεί σε φωνή αντίδρασης ειδικά μετά την απόπειρα δολοφονίας του ακροδεξιού πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο.
