Oι Σοσιαλιστές της Ευρώπης «κράτησαν μεν τα όπλα», χωρίς ωστόσο να παρουσιάσουν φρέσκες ιδέες. Αυτό τουλάχιστον είναι το μήνυμα των Ευρωεκλογών του Ιουνίου. Οι βασικές αρχές της πολιτικής τους φιλοσοφίας παραμένουν σταθερά οι ίδιες: προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, εξασφάλιση μισθών και καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Ο Νικολά Σμιτ, επικεφαλής των Σοσιαλιστών του Ευρωκοινοβουλίου, έδωσε τη μάχη του στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου, με το φιλοευρωπαϊκό κέντρο να βγαίνει μεν αποδυναμωμένο αλλά όχι εξαφανισμένο, παρά τη βαριά ήττα που υπέστησαν τα κόμματα που ανήκουν σε αυτές τις ευρωομάδες στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης. Ακόμη χειρότερα, η ακροδεξιά έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος σε ορισμένα από τα τελευταία αληθινά προπύργια εξουσίας των Σοσιαλιστών στην ΕΕ, όπως Γερμανία, Πορτογαλία και Ρουμανία.
Επίσης, η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν περάσει την κόκκινη γραμμή, ενώ η Ολλανδία, μια κοινωνικά φιλελεύθερη χώρα, ανέδειξε στις εκλογές πρώτο κόμμα αυτό του ακροδεξιού Γκέρτ Βίλντερς.
Η εικόνα στη Γερμανία και Αυστρία
Στη Γερμανία, οι τελευταίες εκλογές του Βρανδεμβούργου, μπορεί να έδωσαν μία προσωρινή ανακούφιση στο κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών (SPD) του Όλαφ Σολτς, όμως ο ίδιος έχασε. Και αυτό, γιατί ο Σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός του κρατιδίου Ντίτμαρ Βόιντκε πήρε πάνω του την προεκλογική εκστρατεία και, απειλώντας να παραιτηθεί αν το SPD δεν τερμάτιζε πρώτο, προκάλεσε πόλωση η οποία τελικά τον ευνόησε.
Σύμφωνα ωστόσο με την Welt, «παρά τη νίκη, το SPD απέχει πολύ από την διάσωσή του» στο συγκεκριμένο κρατίδιο. Ήδη, βρίθουν τα ερωτήματα για το εάν η κυβέρνηση συνασπισμού του Όλαφ Σολτς θα καταφέρει να επιβιώσει έως τα τέλη του έτους, καθώς μεγαλώνει το ρήγμα μεταξύ των τριών εταίρων. Ο ίδιος ο Σολτς βλέπει επίσης τα ποσοστά των Σοσιαλδημοκρατών σε ελεύθερη πτώση εν όψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου του 2025.
Η συντριπτική ήττα του κόμματός του στις εκλογές της Θουριγγίας και της Κάτω Σαξονίας παραμένει μελανό σημείο εντός του SPD, όπου στελέχη του κόμματος αφήνουν αιχμές για την καταλληλότητα του Καγκελαρίου και τη συνολική πορεία του στη συγκυβέρνηση.
Η συνταγματική επιταγή των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών χωρίς ανάληψη νέων χρεών έχει γίνει ο εφιάλτης του Σολτς, με το σοκ από την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης πέρυσι για τα «κρυφά ταμεία για την αντιμετώπιση της πανδημίας» να είναι ακόμη νωπή στις μνήμες. Και εάν επαληθευτούν οι σημερινές δημοσκοπήσεις, στις εκλογές του επόμενου έτους είναι πολύ πιθανόν να κερδίσουν την εξουσία οι Χριστιανοδημοκράτες.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους, μια ιδιαίτερα απογοητευτική πτυχή στους κόλπους των Σοσιαλιστών της Ευρώπης υπήρξε και η αποτυχία του SPΟ στην Αυστρία. Πριν από δεκαέξι μήνες, οι Σοσιαλδημοκράτες αντιμετώπισαν την πρόκληση του δεξιού λαϊκισμού και του εθνο-εθνικισμού διορίζοντας έναν δημοφιλή, προσγειωμένο, αριστερό δήμαρχο μιας μικρής πόλης, τον Aντρέας Μπάλμπερ, ως αρχηγό του κόμματός τους. Προερχόμενος από «έξω από το σύστημα», φαινόταν σε θέση να επωφεληθεί από τη λαϊκή αντίδραση κατά της ελίτ. Η ρητορική και η προεκλογική του εκστρατεία επικεντρώθηκαν στις κοινωνικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μη προνομιούχοι, σε οικονομικά ζητήματα και κοινωνικά θέματα όπως ο πληθωρισμός, η υγειονομική περίθαλψη και οι συντάξεις.
Ως προσγειωμένο άτομο με προλεταριακή στάση, θα μπορούσε να έχει ενσωματώσει αποτελεσματικά αυτές τις ανησυχίες. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν υλοποιήθηκε. Στην πραγματικότητα, δεν συγκεντρώθηκε ούτε μία ψήφος από τα «θυμωμένα» και «ξεχασμένα» δημογραφικά στοιχεία. Ακόμη πιο ανησυχητικό, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες κέρδισαν ψήφους από τους αριστερούς Πράσινους, έχασαν έναν αντίστοιχο αριθμό από αυτούς που επέλεξαν να απέχουν. Ακόμη και μπροστά σε μια πιθανή ακροδεξιά πλειοψηφία, εκατοντάδες χιλιάδες σοσιαλδημοκράτες ψηφοφόροι επέλεξαν να μείνουν στο σπίτι την ημέρα των εκλογών, κάτι που αποδείχθηκε καταστροφικό. Οι εσωτερικές διαιρέσεις και συγκρούσεις του κόμματος έχουν αναμφίβολα επιδράσει σημαντικά σε αυτή την κατάληξη.
Οι Σοσιαλιστές στην υπόλοιπη Ευρώπη
Νωρίτερα, οι βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου στην Πορτογαλία έβαλαν τέλος σε οκτώ χρόνια διακυβέρνησης των Σοσιαλιστών υπό τον πρωθυπουργό Αντόνιο Κόστα, ο οποίος παραιτήθηκε πέρυσι το Νοέμβριο, αφού το όνομά του ενεπλάκη σε έρευνα για άσκηση αθέμιτης επιρροής έναντι ανταλλάγματος. Ωστόσο, η σοσιαλιστική αντιπολίτευση κέρδισε τις ευρωεκλογές, ξεπερνώντας οριακά την κεντροδεξιά κυβερνητική συμμαχία.
Στην Φινλανδία, η πρώην πρωθυπουργός και επικεφαλής των Σοσιαλιστών, Σάνα Μάριν, της οποίας η δημοτικότητα είχε ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα προσελκύοντας την παγκόσμια προσοχή, απομακρύνθηκε από την εξουσία πέρυσι την Άνοιξη, αφότου το κόμμα της ήρθε πίσω από το κεντροδεξιό Κόμμα Εθνικού Συνασπισμού και το ακροδεξιό λαϊκιστικό Κόμμα των Φινλανδών. Για τους Σοσιαλδημοκράτες του Ευρωκοινοβουλίου, η αποχώρηση της Μάριν αντιπροσώπευσε ένα ακόμη κεφάλαιο σε μια σειρά από εκλογικές απογοητεύσεις.
Η Σουηδία, ισχυρό και αξιόπιστο Σοσιαλιστικό προπύργιο, άλλαξε πορεία στα τέλη του 2022 και ανέβασε στην πρωθυπουργία τον Ουλφ Κρίστερσον, τον ηγέτη του φιλελεύθερου-συντηρητικού Κόμματος των Μετριοπαθών, με αποχώρηση των Σοσιαλδημοκρατών, παρότι οι τελευταίοι ανέκτησαν το χαμένο έδαφος στις εκλογές του Ευρωκοινοβουλίου.
Η ήττα των Σοσιαλδημοκρατών μετά από τη συνεχή πρωτιά που εξασφάλιζε στις εκλογές επί 40 συναπτά έτη υποδηλώνει την αλλαγή του κοινωνικού συμβολαίου στο πλαίσιο μιας μεταπολεμικής οικονομίας βασισμένης στη δεσπόζουσα θέση της βαριάς βιομηχανίας.
Η εξέλιξη αυτή ωστόσο στη Σουηδία θα πρέπει να συνδεθεί με την υποχώρηση του άλλοτε διευρυμένου κράτους κοινωνικών παροχών και την επιβολή νεοφιλελεύθερων προγραμμάτων, που έχουν αποδιαρθρώσει το δίχτυ προστασίας που απορροφούσε σε ικανό βαθμό τους κραδασμούς των οικονομικών ανισοτήτων.
Επίσης, στις αρχές του περυσινού Μαρτίου, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SDE) της Εσθονίας ήρθε πέμπτο στις γενικές εκλογές της χώρας, με 9,2% των ψήφων.
Στην Ιταλία, το Δημοκρατικό Κόμμα (PD) του Ενρίκο Λέτα έπεσε κάτω από τις προσδοκίες στις βουλευτικές εκλογές της Ιταλίας στα τέλη του 2022, χάνοντας έδρες και ανοίγοντας το δρόμο για τη νίκη της Τζόρτζια Μελόνι και του σκληρού δεξιού, τρικομματικού συνασπισμού της.
Οι Σοσιαλιστές της Ισπανίας
Μετά την πτώση του Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία, η Ισπανία είναι σήμερα η μόνη χώρα της ΕΕ με ουσιαστικά Σοσιαλιστική κυβέρνηση. Ο Πέδρο Σάντσεθ εξασφάλισε πέρυσι άλλη μια κυβερνητική θητεία για το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) ως ηγέτης μιας μειοψηφικής κυβέρνησης συνασπισμού, παρότι πρώτη δύναμη στις εκλογές ήταν το δεξιό Λαϊκό Κόμμα και η ακροδεξιά ενισχύθηκε.
Οι Σοσιαλιστές του Ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ αναδείχθηκαν πρώτο κόμμα και στις περιφερειακές εκλογές της Καταλονίας το φετινό Μάιο.
Ωστόσο, στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου, το κόμμα του Σάντσεθ έχασε από το δεξιό Λαϊκό Κόμμα.
Τι λένε πολιτικοί αναλυτές
Αναφερόμενος στους Σοσιαλιστές, ο Νικολάι φον Οντάρτζα, πολιτικός επιστήμονας και ανώτερος ερευνητής στο Γερμανικό Ινστιτούτο για Διεθνείς Υποθέσεις και Υποθέσεις Ασφάλειας (SWP), δήλωσε στο Euronews ότι υπάρχουν δύο πράγματα που θα πρέπει να συνδυαστούν. Από τη μία πλευρά, είναι μια δύσκολη περίοδος για τα κόμματα που βρίσκονται στην κυβέρνηση σε ολόκληρη την Ευρώπη, με το αυξανόμενο κόστος ζωής, τις γεωπολιτικές εντάσεις, την ανάγκη για μεγαλύτερη ενοποίηση και το ακανθώδες θέμα του μεταναστευτικού και αφετέρου, τα κεντροαριστερά κόμματα έχουν παρουσιάσει προβλήματα τα τελευταία 20 χρόνια».
Οι πολιτικοί συσχετισμοί μας δείχνουν αυτή τη στιγμή ότι τα κεντροαριστερά κόμματα μπορούν να κυβερνήσουν μόνο σε πιο σύνθετους συνασπισμούς, προσέθεσε ο πολιτικός επιστήμονας, σημειώνοντας ότι οι Σοσιαλιστές είναι κυρίαρχη δύναμη σε ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες.
Σε αυτό έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό η άνοδος της ακροδεξιάς, όπως αναφέρουν πολιτικοί αναλυτές.
Μπορεί η σοσιαλδημοκρατία να βρει τη θέση της;
Οι κορυφαίοι εκπρόσωποί της συγκλίνουν σε ένα ηχηρό «ναι, επικαλούμενοι ένα λεπτομερή κατάλογο των πρόσφατων επιτευγμάτων πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης μιας οδηγίας για τη διασφάλιση του καθορισμού των κατώτατων μισθών σε επαρκή επίπεδα, νέους κανόνες για την ισορροπία των φύλων στα εταιρικά συμβούλια, δημοσιονομική υποστήριξη για ευάλωτα νοικοκυριά για να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή κρίση, την πρωτοβουλία 100 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων βραχυπρόθεσμης εργασίας κατά τη διάρκεια του lockdown.
Χάρη στην κλασική υπεράσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων, της δίκαιης φορολογίας, των δημόσιων υπηρεσιών και της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, η Σοσιαλδημοκρατία μπορεί και πρέπει να είναι η σωστή απάντηση στις ανησυχίες και τα παράπονα που οδηγούν την ευρεία άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, όπως ανέφεραν οι εκπρόσωποι των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών σε πρόσφατο συνέδριό τους στη Ρώμη.
Δεν εξήγησαν ωστόσο γιατί οι σοσιαλιστικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν στη μείωση της οικονομικής ανισότητας και των δυσπραγιών της εργατικής τάξης δεν κατάφεραν να συγκρατήσουν τη λαϊκή δυσφορία και τη στροφή των ψηφοφόρων στην ακροδεξιά.
