Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες από την ορκωμοσία του, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε σαφές στον Παναμά ότι οι ΗΠΑ θέλουν πίσω το κανάλι, διαμήνυσε στη Δανία ότι θα της κάνει μία προσφορά για να αγοράσει τη Γροιλανδία και έχει εκφράσει επανειλημμένως την επιθυμία ο Καναδάς να γίνει η 51η αμερικανική πολιτεία.
Πιθανότατα, ο Τραμπ να μην εννοεί πολλά από αυτά κυριολεκτικά, όμως με τις συνεχείς μικροεπιθέσεις του, προσπαθεί να ασκήσει μία μορφή ψυχολογικής πίεσης στα κράτη και στους ηγέτες τους, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει το Bloomberg. Είναι μία τεχνική ή όπως το αποκαλεί ο ίδιος ο Τραμπ, ειρήνη μέσω δύναμης, που αποσκοπεί να προκαλέσει τώρα αποσταθεροποίηση και εν συνεχεία, όταν θα αρχίσουν οι ρωγμές, να επιβάλει τη θέλησή του.
Το πρώτο περίεργο, αναφέρει το Bloomberg, είναι ότι ο Τραμπ ως εκλεγμένος πρόεδρος στρέφει το ενδιαφέρον του σε χώρες - τον Παναμά, τον Καναδά, τη Δανία - που είναι μικρές, φιλοαμερικανικές και σύμμαχοι των ΗΠΑ. Εάν βάλει όμως κάποιος στην άκρη το διεθνές δίκαιο, που κατοχυρώνει διεθνείς συμβάσεις και εξωτερικές υποθέσεις, μπορεί να δει τον κόσμο από την πλευρά της ισχύος και των συμφερόντων.
Οι τρεις διεκδικήσεις Τραμπ
Αναφορικά με το κανάλι του Παναμά, το οποίο συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, το κατασκεύασαν οι ΗΠΑ οι οποίες και το διαχειρίζονταν κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του 20ου αιώνα πριν το παραχωρήσουν αμετάκλητα στον Παναμά το 1999. Έκτοτε, το κανάλι είναι ουδέτερο και διοικείται από ανεξάρτητη αρχή. Τα πλοία γλιτώνουν μια διαδρομή περίπου 11,3 χιλιάδων χιλιομέτρων.
Η Διώρυγα του Παναμά βρίσκεται τον τελευταίο καιρό αντιμέτωπη με την ξηρασία, με αποτέλεσμα να έχει κατέβει η στάθμη της θάλασσας και να κάνει δύσκολη τη διέλευση των μεγάλων πλοίων. Όμως, δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ πλοίων διαφορετικών σημαιών. Πράγματι, υπάρχει μια εταιρεία με έδρα το Χονγκ Κονγκ, η οποία διαχειρίζεται δύο από τα λιμάνια στις εισόδους της στον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό. Η Κίνα είναι επίσης ο δεύτερος μεγαλύτερος χρήστης του καναλιού, μετά τις ΗΠΑ.
Όσον αφορά στη Γροιλανδία, είναι μια αυτόνομη περιοχή εντός του Βασιλείου της Δανίας, πλούσια σε σπάνιες γαίες και άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές. Ακόμη πιο σημαντικό, αποτελεί πύλη προς την Αρκτική, η οποία γίνεται πιο σημαντική γεωπολιτικά καθώς οι πάγοι λιώνουν και επιτρέπει στα πλοία να περνούν για περισσότερο χρόνο.
Για αυτόν και άλλους λόγους, οι ΗΠΑ έχουν ήδη μια βάση στη Γροιλανδία για αντιπυραυλική άμυνα και επιτήρηση του διαστήματος. Και τώρα η Κίνα είναι πρόθυμη να μπει και αυτή, ενώ έχει επιδείξει έντονο ενδιαφέρον για νέα δίοδο μέσω της Αρκτικής. Tην ώρα που και η Ρωσία βρίσκεται στο παιχνίδι επιρροής στην Αρκτική.
Αναφορικά με τον Καναδά, ο Τραμπ τον παροτρύνει να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα τον απειλεί με εμπορικό πόλεμο, με την παραίτηση του Τζάστιν Τριντό να αποτελεί το πρώτο «θύμα» της εμπορικής πολιτικής Τραμπ προτού καν αναλάβει επισήμως την εξουσία. Ο Ρόναλντ Ρήγκαν είχε πει κάποτε για τον Καναδά ότι «είμαστε κάτι περισσότερο από φίλοι και γείτονες και σύμμαχοι, είμαστε συγγενείς». Ο Τραμπ μάλλον αισθάνεται το ίδιο και απλά θέλει περισσότερα χρήματα, όπως αναφέρει το Bloomberg.
Απάντηση της Γαλλίας
Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Νοέλ Μπαρό δήλωσε ότι η ΕΕ δεν θα επιτρέψει σε άλλες χώρες να επιτεθούν στα κυρίαρχα σύνορά της, ως απάντηση στη δήλωση του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ότι δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο στρατιωτικής δύναμης στην προσπάθειά του να καταλάβει τη Γροιλανδία.
«Αποκλείεται η Ευρωπαϊκή Ένωση να άφηνε άλλες χώρες να επιτεθούν στα κυρίαρχα σύνορά της, όποιοι κι αν είναι αυτά», δήλωσε ο Μπαρό στο γαλλικό ραδιόφωνο. Προσωπικά ο Μπαρό δεν πιστεύει ότι ο Τραμπ θα εισέβαλε πράγματι στη Γροιλανδία. «Αν με ρωτάτε αν πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα εισβάλουν στη Γροιλανδία, η απάντησή μου είναι όχι. Αλλά εάν έχουμε μπει σε μια χρονική περίοδο που επιβιώνει ο ισχυρότερος, τότε η απάντησή μου είναι ναι», είπε ο Μπαρό.
Την ίδια στιγμή, εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης είπε ότι το Βερολίνο έλαβε υπόψη τα σχόλια του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γροιλανδία. «Όπως πάντα, ισχύει η αρχή του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και των Συμφωνιών του Ελσίνκι, δηλαδή ότι τα σύνορα δεν πρέπει να μετακινούνται με τη βία», είπε ο εκπρόσωπος, σύμφωνα με το Reuters.
Στη Ρωσία ωστόσο, η θέση του Τραμπ για τη Γροιλανδία έχει συγκεντρώσει θετική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Παναμά Χοσέ Ραούλ Μουλίνο έχει ήδη τοποθετηθεί κατά τρόπο που θα υποστήριζαν και οι ομολόγοι του σε Καναδά και Δανία: «Η κυριαρχία και η ανεξαρτησία της χώρας μας δεν είναι διαπραγματεύσιμες». Έτσι λέει το γράμμα και το πνεύμα του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένης μιας συνθήκης που επικυρώθηκε από τη Γερουσία των ΗΠΑ το 1978 στην υπόθεση του Παναμά, και γενικότερα ο χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, όπως συντάχθηκε και υπογράφηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πολιτικές αντιδράσεις στην Κοπεγχάγη
Η Γροιλανδία, αυτόνομη επικράτεια της Δανίας, έχει δηλώσει ότι δεν ενδιαφέρεται να γίνει μέρος των ΗΠΑ. Ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας είχε προγραμματίσει σήμερα το μεσημέρι συνάντηση με τον Δανό βασιλιά, ο οποίος μάλιστα άλλαξε το οικόσημό του για να συμπεριλάβει απευθείας την εκπροσώπηση της Γροιλανδίας.
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, επέμεινε ότι η Γροιλανδία δεν είναι προς πώληση, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι η χώρα της ήθελε να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ. «Έχουμε ξεκάθαρο συμφέρον ότι είναι οι ΗΠΑ που διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο σε αυτήν την περιοχή, και όχι, για παράδειγμα, η Ρωσία», δήλωσε η Φρεντέρικσεν, η οποία παραμένει υπεύθυνη για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Γροιλανδίας.
Ωστόσο, αυτή η αμήχανη προσπάθειά της να αποφευχθεί η προσβολή του Τραμπ δεν ήταν καθόλου δημοφιλής στην Κοπεγχάγη, όπως επισημαίνουν οι FT. Ο Πελ Ντράγκστεντ, πολιτικός εκπρόσωπος του ακροαριστερού Enhedslisten, επέκρινε δριμύτατα την Φρεντέρικσεν επειδή απέτυχε να αντιμετωπίσει την «ασέβεια και επικίνδυνα νεοαποικιακή» γλώσσα του Τραμπ.
«Η απάντηση από την πρωθυπουργό μας είναι προφανώς ότι ο Τραμπ μπορεί να κάνει ό,τι θέλει σε σχέση με τη Γροιλανδία και τη Δανία», ανέφερε σε δηλώσεις του στους FT, σε μία εξέλιξη που δημιουργεί πολιτικές τριβές στη Δανία.
Ο ίδιος ο Τραμπ φάνηκε να το αισθάνεται αυτό, λέγοντας σε συνέντευξη Τύπου την Τρίτη ότι δεν μπορούσε να αποκλείσει στρατιωτικό εξαναγκασμό ή δασμούς εναντίον της Δανίας, εάν δεν τα καταφέρει με τη Γροιλανδία.
Γεωπολιτικό ρήγμα Τραμπ;
Αυτό πλέον που γίνεται ορατό είναι ότι οι εντάσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους παραδοσιακούς συμμάχους τους αναμένεται να αυξηθούν. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Capital Economics, ο Τραμπ θα μπορούσε να επανασχεδιάζει τον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη στη δεύτερη θητεία του.
Στον Τραμπ αρέσουν πολύ τα deals, ενώ μία κατάρρευση των δεσμών μεταξύ των ΗΠΑ και των παραδοσιακών συμμάχων τους θα μπορούσε να αναμορφώσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες και να ανακατευθύνει τις παγκόσμιες ροές του εμπορίου.
Ο Κρις Φιλντ, διευθυντής του Woods Institute for the Environment στο Στάνφορντ, είπε στους NYT ότι το ενδιαφέρον του Tραμπ για τη Διώρυγα του Παναμά και τη Γροιλανδία είναι έμμεση αναγνώριση ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και προκαλεί νέες διεθνείς προκλήσεις, αλλάζοντας τον εμπορικό χάρτη και δημιουργώντας νέες διόδους. Και ο Τραμπ προσπαθεί ουσιαστικά να κατοχυρώσει ότι οι ΗΠΑ θα είναι ο βασικός παίκτης σε αυτόν το διαφορετικό κόσμο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος επιμένει ότι και οι δύο τοποθεσίες είναι κρίσιμες για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Παρότι πρόκειται για δύο κυρίαρχες περιοχές με τις δικές τους κυβερνήσεις, έχουν, όπως σημειώνει η εφημερίδα και κάτι κοινό: Αμφότερες επηρεάζονται σημαντικά από την κλιματική αλλαγή, με τρόπους που αντανακλούν τις μελλοντικές αλλαγές για την παγκόσμια ναυτιλία και το εμπόριο.
Πάντως, δεν υπάρχει τίποτα νέο σχετικά με την κοσμοθεωρία Τραμπ, αναφέρει ανάλυση του Bloomberg. Είναι απλώς μια επαναφορά στην ιστορική νόρμα που χαρακτηρίζει ενίοτε τις διεθνείς υποθέσεις, την οποία οι μελετητές αποκαλούν αναρχία και η οποία μπορεί μερικές φορές να μοιάζει με ρινγκ του μποξ. Σήμερα, όπως πάντα, κάποιο προεπιλεγμένο κράτος μπορεί να ταιριάζει στις μεγάλες δυνάμεις. Αλλά τα μικρότερα έθνη παντού θα πρέπει να ξαναδιαβάσουν το κεφάλαιο του Θουκυδίδη για τη σφαγή της Μήλου και να ανατριχιάσουν, όπως χαρακτηριστικά καταλήγει το Bloomberg.
