Δυσβάσταχτο παραμένει για τους Έλληνες το κόστος της στέγασης, με το 42% των νοικοκυριών που έχουν στεγαστικό δάνειο να δαπανά πάνω από το 30% του μηνιαίου εισοδήματός του για τη δόση του δανείου και το 52% των ενοικιαστών να δηλώνει ότι πληρώνει πάνω από το 30% του εισοδήματός του για το ενοίκιό του. Η επιβάρυνση φτάνει σχεδόν στο 60% για όσους έχουν διαθέσιμο εισόδημα κάτω των 1.450 ευρώ.
Τα παραπάνω διαπιστώνει η Alpha Bank σε μελέτη της για το ζήτημα της προσιτής κατοικίας στην Ελλάδα, διαπιστώνοντας ότι το 54% των νοικοκυριών θεωρεί την αγορά κατοικίας σήμερα ανέφικτη και το 68% πιστεύει ότι τα ενοίκια δεν είναι προσιτά με βάση τους σημερινούς μισθούς.
Η ανάλυση της Alpha Bank δείχνει ότι οι τιμές των κατοικιών αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό από τα εισοδήματα, καθιστώντας την κατοικία όλο και λιγότερο προσιτή (+13,9% αύξηση τιμών κατοικιών το 2023, και +8,7% το 2024, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, όταν το διαθέσιμο εισόδημα αυξήθηκε με ρυθμό 8,1% το 2023 και 5,6% το 2024) και αναφέρει ότι υπάρχουν περίπου 794.000 κενές κατοικίες στην Ελλάδα, κυρίως σε αστικά κέντρα, των οποίων η αξιοποίηση αποτελεί πιθανή λύση στο πρόβλημα προσφοράς ακινήτων.
Όπως καταγράφει η Alpha Bank, οι επενδύσεις σε ακίνητα έφτασαν τα 2,8 δισ. ευρώ το 2024, επηρεάζοντας κυρίως περιοχές υψηλής ζήτησης. Η οικονομία διαμοιρασμού (Airbnb) ενίσχυσε τη ζήτηση για κατοικίες προς επένδυση, περιορίζοντας τη διαθεσιμότητα προς μακροχρόνια μίσθωση. Επιπλέον, η τηλεργασία και η αλλαγή προτιμήσεων αύξησε τη ζήτηση για μεγαλύτερους χώρους και σπίτια εκτός κέντρου, ιδιαίτερα από νέους και οικογένειες.
Παρά τις δυσκολίες, το 74% των Ελλήνων θεωρεί την αγορά κατοικίας καλή επένδυση, ενώ μόνο το 25% προτιμά την ενοικίαση ως πιο ευέλικτη λύση. Η έρευνα πεδίου της QED για λογαριασμό της Alpha Bank δείχνει ότι το 12% των Ελλήνων σχεδιάζει αγορά κατοικίας τα επόμενα δύο χρόνια. Οι περισσότεροι ενδιαφέρονται για κύρια κατοικία και μόλις το 12% στοχεύει σε επενδυτικό ακίνητο. Ωστόσο, το 54% θεωρεί την αγορά μη εφικτή και το 70% δηλώνει ότι τα ενοίκια δεν είναι προσιτά σε σχέση με τους μισθούς.
Το πρόβλημα της προσφοράς κατοικιών αποδίδεται σε δομικά προβλήματα και εξελίξεις, όπως:
- η γήρανση του αποθέματος, με το 64% των κατοικιών να είναι άνω των 30 ετών και η ανακαίνιση να είναι συχνά οικονομικά ανέφικτη ή να καθυστερεί
- το υψηλό κόστος κατασκευής, αφού η άνοδος των τιμών υλικών και ενέργειας (ιδίως το 2022) αύξησε το συνολικό κόστος ανέγερσης νέων κατοικιών
- η περιορισμένη κατασκευαστική δραστηριότητα (2010–2020), καθώς η κρίση μείωσε δραστικά τις νέες οικοδομές. Αν και οι οικοδομικές άδειες αυξάνονται από το 2016, η προσφορά δεν επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση
- οι βραχυχρόνιες μισθώσεις που αποσύρουν πολλές κατοικίες από τη μακροχρόνια ενοικίαση, ιδίως σε τουριστικές περιοχές όπως το Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη, οδηγώντας σε αύξηση των ενοικίων
Με βάση την έρευνα της QED για την Alpha Bank:
- 54% θεωρεί την αγορά κατοικίας σήμερα ανέφικτη, 39% δύσκολα εφικτή
- 68% πιστεύει ότι τα ενοίκια δεν είναι προσιτά με βάση τους σημερινούς μισθούς
- 60% αναμένει περαιτέρω αύξηση των ενοικίων και των τιμών κατοικιών μέσα στην επόμενη πενταετία.
Παρά τις δυσκολίες, ωστόσο, η ιδιοκατοίκηση παραμένει βασική επιθυμία για τους Έλληνες: το 74% τη βλέπει ως επένδυση ζωής. Ωστόσο, η μετάβαση στη δική τους κατοικία καθυστερεί – ο μέσος όρος αποχώρησης από τη γονική στέγη είναι τα 35 έτη. Όπως σχολιάζει η μελέτη της Alpha Bank, η ελληνική στεγαστική πολιτική, επί δεκαετίες περιορισμένη και αποσπασματική, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο των κυβερνητικών παρεμβάσεων:
- Το πρόγραμμα «Σπίτι μου» επανεκκινήθηκε το 2025 με νέους όρους.
- Το «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω» προωθεί την αξιοποίηση του παλιού κτιριακού αποθέματος.
- Νέα φορολογικά κίνητρα δρομολογούνται για όσους αποσύρουν ακίνητα από τη βραχυχρόνια μίσθωση.
- Ένα νέο πρόγραμμα κοινωνικής αντιπαροχής, με συμπράξεις δημόσιου - ιδιωτικού τομέα, είναι σε εξέλιξη.
Όπως συμπεραίνει η μελέτη της Alpha Bank, η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ αυξημένης ζήτησης και περιορισμένης προσφοράς έχει οδηγήσει σε σημαντική επιδείνωση της προσιτότητας στέγασης στην Ελλάδα. Μεγάλο μέρος των πολιτών δυσκολεύεται να αγοράσει ή να νοικιάσει σπίτι χωρίς να διαθέτει δυσανάλογο μέρος του εισοδήματός του. Η αντιμετώπιση απαιτεί συνδυασμένες παρεμβάσεις στην προσφορά, την αναβάθμιση του αποθέματος και στοχευμένες κοινωνικές πολιτικές.
