Με ηχηρές απουσίες και με ασαφή μηνύματα ως προς την προτεραιοποίηση των στόχων για το κλίμα από την πλευρά της G20 ξεκίνησε την Κυριακή η Σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα (COP26). H ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, μεταβαίνει σήμερα στην Γλασκώβη προκειμένου να παρουσιάσει την πρόοδο που έχει επιτύχει η Ελλάδα όσον αφορά στους κλιματικούς στόχους που τέθηκαν στην Σύνοδο Κορυφής του Παρισιού το 2015 ενώ αναμένονται κρίσιμες αποφάσεις για τη διάθεση και κατανομή των κονδυλίων για την κλιματική αλλαγή.
Οι δράσεις της Ελλάδας για το Κλίμα θα χρηματοδοτηθούν με κοινοτικά κονδύλια συνολικού ύψους 3 δισ. μέχρι και το 2027, ένα ποσόν αρκετά αυξημένο σε σχέση με το παρελθόν το οποίο καλούνται να διαχειριστούν με το βέλτιστο δυνατό τρόπο τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Υποδομών σε συνεργασία με τις κατά τόπους περιφέρειες.
Στη φετινή διάσκεψη αναμένεται να συγκεκριμενοποιηθεί ένας οδικός χάρτης ο οποίος θα δώσει τις κατευθυντήριες γραμμές στους συμμετέχοντες για τον περιορισμό των εκπομπών και τη διατήρηση της υπερθέρμανσης στο στόχου του 1,5 βαθμού Κελσίου, για την υιοθέτηση κανόνων για την παγκόσμια εμπορία ρύπων και τη διοχέτευση κεφαλαίων στις αναπτυσσόμενες χώρες για την προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα. Ωστόσο, η μέχρι τώρα πορεία των διαπραγματεύσεων τόσο σε επίπεδο G20 όσο και σε επίπεδο εκπλήρωσης πρότερων δεσμεύσεων από την πλευρά πολλών κρατών προδιαγράφουν ένα «σκληρό» πόκερ το οποίο κινδυνεύει να καταλήξει σε χλιαρές δεσμεύσεις.
Το πισωγύρισμα της G20
Μια πρόγευση για το τι μέλλει γενέσθαι στην COP26 έχουμε ήδη πάρει από τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της G20 στη Ρώμη, η οποία ολοκληρώθηκε το βράδυ της Κυριακής. Οι συνομιλίες φαίνεται ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο όσον αφορά στην απανθρακοποίηση, έναν κρίσιμο κρίκο για τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία εφόσον αφορά στις δεσμεύσεις κάποιων από τους μεγαλύτερους εκπομπούς όπως είναι η Κίνα και η Ινδία.
Ενώ ορισμένα έθνη έχουν ήδη υποβάλει νέες δεσμεύσεις τον περασμένο χρόνο, αρκετές μεγάλες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και της Ινδίας, δεν το έχουν κάνει. Η πολιτική που ακολουθούν τα κράτη μέχρι στιγμής μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,4 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα, σύμφωνα με τη μη κερδοσκοπική ερευνητική ομάδα Climate Action Tracker. Πρόκειται για υπέρβαση του ορίου των 1,5 βαθμών, κάτι που σημαίνει ότι η Σύνοδος θα πρέπει να διασφαλίσει ότι τα κράτη θα επανέλθουν με βελτιωμένους στόχους.
Το οικονομικό διακύβευμα
Στις 3 Νοεμβρίου, οι υπουργοί Οικονομικών, οι κεντρικές τράπεζες και οι διευθύνοντες σύμβουλοι των τραπεζών της Wall Street θα συσκεφθούν στη Γλασκώβη προκειμένου να συζητήσουν τα οικονομικά ζητήματα με έμφαση στο πως θα γίνει πράσινο το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και το πώς θα διοχετευθούν σε πιο «καθαρές» δραστηριότητες. Ήδη μεγάλοι οργανισμοί έχουν δεσμευθεί ότι θα πάψουν να χρηματοδοτούν τις ρυπογόνες βιομηχανίες και πολλά ιδρύματα όπως η JP Morgan έχουν ενταχθεί σε μια συμμαχία δανειστών που ευθυγραμμίζουν τα χαρτοφυλάκια τους με καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Όπως πάντα, όμως, τον τελευταίο λόγο τον έχει η αγορά και οι επενδυτές οι οποίοι θα καθορίσουν με τη στάση τους τον βαθμό που οι εταιρείες θα σπεύσουν να λογοδοτήσουν για τις δραστηριότητές τους.
Οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων και ο τρόπος που θα λειτουργήσουν μελλοντικά θα κριθούν από την πρόθεση των αναπτυγμένων κρατών να «σπρώξουν» τη βρώμικη βιομηχανική δραστηριότητα προς τα αναπτυσσόμενα κράτη. Οι λιγότερο προηγμένες οικονομίες θεωρούν ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι ετεροβαρής και ότι καλούνται να πληρώσουν έναν υπέρογκο λογαριασμό σε σχέση με τις προηγμένες και τη βλάβη που έχουν προκαλέσει οι τελευταίες στο περιβάλλον. Πριν από μία περίπου δεκαετία, οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν υποσχεθεί ότι έως το 2020 θα συγκέντρωναν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να μεταβούν σε καθαρότερη ενέργεια. Ωστόσο, μια έκθεση που δημοσιεύθηκε πριν από τη σύνοδο κορυφής δείχνει ότι δεν έχουν ακόμη εκπληρώσει την υπόσχεσή τους, μια αποτυχία που εξοργίζει τις φτωχές χώρες και υπονομεύει την αξιοπιστία των ηγετών των προηγμένων κρατών αλλά και τις περαιτέρω δεσμεύσεις για πιο κοστοβόρες αλλαγές.
Πριν από τρεις ημέρες και λίγο προτού αναχωρήσει για την G20 και την COP26, ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι παρουσίασε στο Κογκρέσο το σχέδιο «μαμούθ» ύψους δισεκατομμυρίων δολαρίων για επενδύσεις στον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα. Πρόκειται όπως ανέφερε, για «τη μεγαλύτερη επένδυση που έχει γίνει ποτέ για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης», δηλαδή μέτρα κόστους 550 δισ. δολαρίων που θα επιτρέψουν να μειωθούν οι εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 50-52%. Τα κονδύλια αυτά είναι «ψαλιδισμένα» κατά 50% στα 1,750 τρισεκατομμύριο δολάρια σε σχέση με την αρχική πρόθεση της αμερικανικής κυβέρνησης.
Ο γρίφος της εμπορίας ρύπων
Η Συμφωνία του Παρισιού άφησε εκκρεμότητες στο θέμα της εμπορίας ρύπων, τις οποίες οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν στο μεσοδιάστημα δεν κατάφεραν να κλείσουν. Πρόκειται για την τυποποίηση ων κανόνων για το εμπόριο ρύπων και το πολυσυζητημένο Άρθρο 6 που αναφέρεται σε εκείνες τις γραμμές στη συμφωνία του Παρισιού που άνοιξαν το δρόμο για μια παγκόσμια αγορά άνθρακα, αλλά είναι τόσο περίπλοκες και αμφιλεγόμενες που δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί. Ωστόσο, όπως φαίνεται οι διαπραγματευτές οδεύουν προς μια συμφωνία για αυτό.
Η βασική ιδέα είναι να συνδεθούν έργα που απορροφούν άνθρακα που μειώνουν τη ρύπανση με αντισυμβαλλομένους που πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές, μέσω μιας αγοράς αντισταθμίσεων, η οποία θα μπορούσε να αξίζει έως και 100 δισεκατομμύρια δολάρια το 2030, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις. Ο μηχανισμός στη θεωρία θα πρέπει να οδηγεί τα χρήματα σε μέρη όπου μπορούν να παραχθούν κέρδη με χαμηλότερο κόστος.
Η δυσκολία σε αυτό το θέμα έγκειται στη δημιουργία ενός ισχυρού χρηματοοικονομικού μέσου που θα μετατρέπει τις εργασίες για τις εθνικές δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών σε συγκρίσιμες, ανταλλάξιμες μονάδες. Το πλαίσιο πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτο ώστε να προσελκύει επενδύσεις, να είναι αποδεκτό από μια σειρά χωρών με διαφορετικές προτεραιότητες και να είναι αξιόπιστο. Ορισμένοι συμμετέχοντες στις διαβουλεύσεις υποστηρίζουν ότι μια κακή συμφωνία θα ήταν χειρότερη από τη μη συμφωνία εάν οι κανόνες που προκύπτουν δεν είναι αρκετά ισχυροί. Και σε αυτό, υπάρχουν δύο μεγάλα εμπόδια: το ένα είναι η ανάγκη να αποφευχθεί η διπλή καταμέτρηση, το άλλο είναι ο τρόπος αντιμετώπισης των παλιών πιστώσεων από ένα πλέον ανενεργό σύστημα που ξεκίνησε το 1997 στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Μια καλή συμφωνία θα είχε ως αποτέλεσμα μια καθαρή μείωση των εκπομπών παγκοσμίως και ο κίνδυνος είναι ότι μια κακή συμφωνία θα οδηγούσε το αντίθετο.
Σε γενικές γραμμές, τα αναπτυσσόμενα κράτη είναι πρόθυμα να καρπωθούν τα κεφάλαια που θα προέρχονταν από ένα νέο πρόγραμμα, ενώ τα πλουσιότερα υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικεντρώνονται στην ακεραιότητα του συστήματος.
Ηχηρές απουσίες
Παρά το γεγονός ότι στη Σύνοδο θα εκπροσωπηθούν 200 χώρες, ηγέτες των λεγόμενων «μεγάλων δυνάμεων» θα απουσιάζουν. Ο Κινέζος Σι Τζινπίνγκ, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρο δεν θα μεταβούν στη Γλασκώβη ενώ κάποιοι εκπρόσωποι θα πρέπει να συμμετάσχουν εξ αποστάσεως λόγω των αυστηρών κανόνων που έχουν υιοθετηθεί εξαιτίας της COVID-19.
Οι διοργανωτές στο Ηνωμένο Βασίλειο περιγράφουν τους στόχους της COP 26 χρησιμοποιώντας το τετράπτυχο «άνθρακας, αυτοκίνητα, μετρητά και δέντρα». Αυτό σημαίνει τερματισμό της χρήσης των πιο ρυπογόνων ορυκτών καυσίμων, σταδιακή κατάργηση του κινητήρα εσωτερικής καύσης, συγκέντρωση μετρητών για τις αναπτυσσόμενες, αντιστροφή της αποψίλωσης των δασών.
Ψηλά στην ατζέντα βρίσκεται επίσης η κατάρτιση κανόνων για την τιμολόγηση και την εμπορία άνθρακα παγκοσμίως. Διεθνείς παρατηρητές θεωρούν ότι οι τελικές ανακοινώσεις ίσως να περιέχουν κάποιες βαρύγδουπες δεσμεύσεις, οι οποίες ακόμη και αν αφορούν σε έναν μόνο τομέα, θα αξιολογηθούν ως σημαντικές.
Επικουρικά στην επικοινωνιακή πολιτική που θα ακολουθήσει μετά από την ολοκλήρωση της συνόδου θα λειτουργήσουν και οι εξαγγελίες σε δευτερεύοντα θέματα και παράπλευρες συμφωνίες όπως είναι ο περιορισμός της χρήσης του μεθανίου για το οποίο οι ΗΠΑ και η ΕΕ καλούν και άλλους να συμμετάσχουν, οι υποδομές για μια βιώσιμη αεροπορία και ναυσιπλοΐα και τα δάση.
Ωστόσο, εάν το κύριο ανακοινωθέν είναι τόσο αδύναμο που όλη η δράση εστιάσει στις «μίνι συμφωνίες», αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με το ποιο είναι το νόημα της COP26 και εάν τελικά είναι εφικτό να ξεπεραστεί η πολυφωνία και να υιοθετηθεί μία επί της αρχής κοινά αποδεκτή στρατηγική για το κλίμα.
