Κερδισμένους και χαμένους περιλαμβάνει η εγκύκλιος του υπουργείου Εργασίας για τις συντάξεις χηρείας, καθώς περικόπτει τις συντάξεις των διπλοσυνταξιούχων (που εισπράττουν τη δική τους σύνταξη και παράλληλα μια σύνταξη χηρείας), ενώ βελτιώνει τις συντάξεις όσων λαμβάνουν δυο συντάξεις λόγω θανάτου αλλά δεν έχουν δική τους σύνταξη.
Σύμφωνα με την εγκύκλιο, οι διπλοσυνταξιούχοι δεν μπορούν να λαμβάνουν δυο Εθνικές Συντάξεις και σε κάθε περίπτωση η Εθνική Σύνταξη που θα παίρνουν από κάθε πηγή (δική τους σύνταξη ή σύνταξη από μεταβίβαση λόγω θανάτου) θα έχει «ταβάνι» τα 384 ευρώ.
Ετσι, ενώ μέχρι σήμερα ο επιζών σύζυγος λάμβανε το 70% της συνολικής σύνταξης του θανόντα (την πρώτη τριετία), δηλαδή το 70% της εθνικής του σύνταξης και το 70% της ανταποδοτικής του σύνταξης (ανεξαρτήτως αν λάμβανε και ο ίδιος πλήρη Εθνική Σύνταξη μέσω της δικής του σύνταξης), από το 2022 θα χάνει την Εθνική Σύνταξη της χηρείας και θα εισπράττει μόνο το 70% της ανταποδοτικής (εφόσον λαμβάνει Εθνική Σύνταξη από το δικό του δικαίωμα).
Αντίστοιχα και μετά το πέρας της τριετίας, η σύνταξη χηρείας του θα υπολογίζεται στο 35%, μόνο όμως του ανταποδοτικού σκέλους.
Για παράδειγμα μια χήρα που λαμβάνει την δική του σύνταξη και του θανόντα συζύγου της, με τα νέα δεδομένα δεν μπορεί να λαμβάνει δυο Εθνικές Συντάξεις το άθροισμα των οποίων υπερβαίνει τα 384 ευρώ. Συνεπώς η νέα της σύνταξη πρέπει να αναπροσαρμοστεί, από την ημερομηνία έκδοσης της νέας εγκυκλίου και στο εξής.
Αρα η σύνταξη Φεβρουαρίου 2022 (που θα καταβληθεί στα τέλη Ιανουαρίου) θα είναι «ψαλιδισμένη» ως προς το σκέλος της Εθνικής Σύνταξης, όχι όμως και της ανταποδοτικής που παραμένει ακέραιο.
Ωστόσο για τους παλαιούς συνταξιούχους (πριν από τον Μάιο του 2016) που διατηρούν προσωπική διαφορά δεν θα υπάρξει καμμία απώλεια στο καταβαλλόμενο ποσό, καθώς η δεύτερη Εθνική Σύνταξη που χάνεται θα μετατραπεί σε προσωπική διαφορά και θα συνεχίσει να καταβάλλεται στο συνταξιούχο. Ωστόσο θα τους «στερήσει» όποιες αυξήσεις προκύψουν μελλοντικά στις συντάξεις (από το 2023 κι έπειτα) έως ότου μηδενιστεί η προσωπική διαφορά τους.
Τα ίδια ισχύουν και για τους αγρότες, αλλά μόνο για όσους έχουν υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης από 1.1.2017 και μετά.
Τι αναφέρει η επίμαχη εγκύκλιος
Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 4387/2016, «η Εθνική Σύνταξη καταβάλλεται από τον e-ΕΦΚΑ σε όλους, όσοι θεμελιώνουν δικαίωμα σύνταξης εξ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας ή κατά μεταβίβαση, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις». Σύμφωνα με την παρ. 5 του ίδιου άρθρου «Σε περίπτωση σώρευσης συντάξεων χορηγείται μία εθνική σύνταξη. Στην περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου μιας πλήρους και μιας μειωμένης κύριας σύνταξης, το ποσό της χορηγούμενης εθνικής σύνταξης είναι πλήρες.
Σε περίπτωση συνταξιούχου ή δικαιούχου δύο μειωμένων κύριων συντάξεων καταβάλλεται το ποσοστό της εθνικής σύνταξης που αντιστοιχεί σε καθεμία από αυτές, εφόσον το άθροισμά τους είναι μικρότερο ή ίσο με το πλήρες ποσό της εθνικής σύνταξης».
Με βάση τα ανωτέρω, μία εθνική σύνταξη χορηγείται σε κάθε πρόσωπο που δικαιούται σύνταξη γήρατος ή σύνταξη αναπηρίας ή σύνταξη αιτία θανάτου από τον e-ΕΦΚΑ. Σε περίπτωση σώρευσης περισσοτέρων δικαιωμάτων σύνταξης στο ίδιο πρόσωπο, ρητώς ορίζεται, ότι χορηγείται μία εθνική σύνταξη.
Ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται ανεξαρτήτως της προέλευσης του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, δηλαδή ανεξαρτήτως εάν οι συντάξεις είναι εξ ιδίου δικαιώματος ή κατά μεταβίβαση, και σε οποιονδήποτε συνδυασμό σώρευσης (δύο συντάξεις ίδιας αιτίας ή σύνταξη γήρατος και αναπηρίας / σύνταξη γήρατος και θανάτου / σύνταξη αναπηρίας και θανάτου). Τα ανωτέρω προκύπτουν, άλλωστε και από την αναφορά της διάταξης σε «συνταξιούχους ή δικαιούχους».
Περαιτέρω, η χορήγηση μίας εθνικής σύνταξης ανά συνταξιούχο του φορέα, ανεξαρτήτως της τυχόν σώρευσης περισσοτέρων δικαιωμάτων σε σύνταξη προκύπτει και από την αιτιολογική έκθεση του ν.4387/2016, η οποία μεταξύ άλλων αναφέρει: «Ειδικότερα, το μεν τμήμα της Εθνικής Σύνταξης αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς εγγυάται ένα κατώτατο ποσό σύνταξης που δεν εξαρτάται από την καταβολή εισφορών ούτε από το ύψος των αποδοχών ή του εισοδήματος του ασφαλισμένου.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αφενός, εξασφαλίζει στην ευπαθή ομάδα των χαμηλοσυνταξιούχων ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, αφετέρου, παρέχει, κατ’ αποτέλεσμα, υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης σε ασφαλισμένους με χαμηλότερες συντάξιμες αποδοχές ή λίγα χρόνια ασφάλισης. Τέλος, δεδομένου ότι η Εθνική Σύνταξη δεν χρηματοδοτείται από εισφορές των ασφαλισμένων, αλλά απευθείας από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο κοινωνικής αναδιανομής».
Επομένως ο νομοθέτης του ν.4387/2016 στόχο είχε την εξασφάλιση ενός κατώτατου ποσού σύνταξης, το οποίο θα χρηματοδοτείται απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό για κάθε συνταξιούχο και όχι την σώρευση περισσοτέρων εθνικών συντάξεων.
Ειδικότερα, στους συνταξιούχους του Φορέα χορηγείται ποσό εθνικής σύνταξης μέχρι, κατ’ ανώτατο όριο, το ύψος μίας πλήρους εθνικής σύνταξης (384€). Προκειμένου για μία πλήρη και μία μειωμένη εθνική σύνταξη, χορηγείται μία πλήρης εθνική σύνταξη, ενώ για δύο μειωμένες εθνικές συντάξεις, χορηγείται το ποσοστό εθνικής που αντιστοιχεί σε κάθε μία, με αθροιστικά ανώτατο όριο το πλήρες ποσό εθνικής σύνταξης (384€).
Ως πλήρης σύνταξη νοείται η εθνική σύνταξη η οποία απονέμεται χωρίς τις μειώσεις του άρθρου 7, ενώ ως μειωμένη σύνταξη νοείται η εθνική σύνταξη που έχει υποστεί μειώσεις του άρθρου 7 (π.χ. λόγω κατοικίας, λόγω χρόνου ασφάλισης, λόγω αναπηρίας).
Σώρευση συντάξεων με π. ΟΓΑ
Σε περίπτωση που ο συνταξιούχος, εξ ιδίου δικαιώματος ή κατά μεταβίβαση λαμβάνει: (α) μία σύνταξη (εξ ιδίου δικαιώματός ή κατά μεταβίβαση) από ενταχθέντα στο e-ΕΦΚΑ φορέα, εκτός του π. ΟΓΑ, και (β) μία σύνταξη (εξ ιδίου δικαιώματός ή κατά μεταβίβαση) από τον π. ΟΓΑ, τότε διακρίνουμε τις κάτωθι περιπτώσεις:
- Εάν η σύνταξη του π. ΟΓΑ εκδίδεται έως και την 31.12.2016 οπότε και εφαρμόζεται το προϊσχύον του άρθρου 99 του ν.4387/2016 νομοθετικό καθεστώς και έχει υπολογιστεί με βάση τις καταστατικές διατάξεις του π. ΟΓΑ, τότε δεν τίθεται ζήτημα σώρευσης εθνικών συντάξεων, καθώς οι «παλαιές» (πριν το ν.4387/2016) συντάξεις που είχαν απονεμηθεί από τον π. ΟΓΑ, εξαιρέθηκαν από τον επανυπολογισμό σύμφωνα με το άρθρο 33 του ν.4387/2016 και ως εκ τούτου δεν εμπεριέχουν τμήμα εθνικής σύνταξης.
- Προκειμένου για συντάξεις του π. ΟΓΑ οι οποίες εκδίδονται επί αιτήσεων που υποβάλλονται ή θα υποβληθούν από 01.01.2017 έως και την 31.12.2030 ισχύει ο τρόπος υπολογισμού που περιγράφεται στο άρθρο 99 του ν.4387/2016. Συγκεκριμένα αποτελούνται από δύο τμήματα εκ των οποίων το ένα αφορά στον υπολογισμό με βάση τις καταστατικές διατάξεις του π. ΟΓΑ και το δεύτερο προκύπτει από τον υπολογισμό εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης του ν.4387/2016.
Για τις απονεμόμενες συντάξεις του π. ΟΓΑ από 01.01.2017 έως 31.12.2030 εφαρμόζονται οι διατάξεις περί σώρευσης της παρ. 5 του άρθρου 7 του ν.4387/2016 μόνο ως προς το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί σε εθνική σύνταξη (δηλαδή για το έτος 2020 θα ισχύουν οι κανόνες της σώρευσης για το ποσό εθνικής σύνταξης που εμπεριέχεται μαζί με την ανταποδοτική στο 26,30% της συνολικής σύνταξης που απονέμεται).
