Η 10ετής περίοδος της κρίσης και των μνημονίων στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μια σοβαρή υποχώρηση της απασχόλησης και μια δραματική αύξηση της ανεργίας.
Οι απώλειες σε θέσεις εργασίας χαρακτηρίζουν τόσο τον ιδιωτικό τομέα όσο και το Δημόσιο, που «αιμορραγεί» σε ανθρώπινο δυναμικό αλλά και μισθολογικές απολαβές. Στο τέλος του 2020 ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων έφτανε τους 874.900 ή 33,2% του συνόλου, όταν το 2008 ξεπερνούσε τους 1.028.800 εργαζόμενους. Ειδικά, κατά την περίοδο 2008 -2015 χάθηκαν συνολικά 263.700 θέσεις εργασίας στο Δημόσιο.
Επιπλέον, με την εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου από 1/10/2011 συμπιέστηκαν προς τα κάτω οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων και συγκεκριμένα:
• Οι κατώτερες βασικές αποδοχές (προ φόρων και κρατήσεων) μειώθηκαν από 851 € στα 780 €
• Καταργήθηκαν σχεδόν όλα τα γενικά και κλαδικά επιδόματα.
• Μειώθηκαν και καταργήθηκαν οικογενειακά επιδόματα
• Καταργήθηκε η ακώλυτη μισθολογική εξέλιξη στα ΜΚ και συνδέθηκε με την αξιολόγηση και την προαγωγή στον επόμενο βαθμό.
• Η κατάταξη των υπηρετούντων υπαλλήλων έγινε σε χαμηλότερα ΜΚ από αυτά που έπρεπε να ενταχθούν και πάγωσαν οι μισθολογικές εξελίξεις για το 2012 και το 2013.
• Υποβαθμίστηκαν μισθολογικά και βαθμολογικά οι κατηγορίες στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης και οι νέοι υπάλληλοι.
Μόνο η εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου και των παραπάνω ρυθμίσεων είχε ως αποτέλεσμα οι μειώσεις των μισθών στο Δημόσιο να κυμαίνονται από 20% μέχρι 53%.
Ακολούθησαν το 2012 μία σειρά περικοπές στα ειδικά μισθολόγια του δημοσίου τομέα γιατρών του ΕΣΥ, των πανεπιστημιακών, των ένστολων, των διπλωματών και των δικαστικών) που μάλιστα επιβλήθηκαν αναδρομικά. Επίσης, εντάχθηκαν στο ενιαίο μισθολόγιο οι εργαζόμενοι στις ΔΕΚΟ
Μειώσεις μισθών και ανισότητες
Ταυτόχρονα μπήκαν στην «πρέσα» και οι μισθοί τους, καθώς η περίοδος των μνημονίων και η διετία της πανδημίας οδήγησαν σε απώλειες του μέσου μισθού ενός υπαλλήλου του Δημοσίου έως και 15,8%.
Σύμφωνα με την μελέτη του Κοινωνικού Πολυκέντρου της ΑΔΕΔΥ για την περίοδο 2010 έως 2020, το επίπεδο των αμοιβών στον δημόσιο τομέα έχει μειωθεί κατά 17,1% σε όρους πραγματικών τιμών. Όμως, η δραματική αυτή επιδείνωση δεν περιορίζεται μόνο στον γενικό δείκτη αλλά αφορά και την αύξηση των μισθολογικών ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών εργαζομένων στον δημόσιο τομέα, ενώ αυξάνει η μισθολογική απόκλιση σε βάρος των
γυναικών.
Οι απολαβές στα ανώτερα διευθυντικά και διοικητικά στελέχη μειώθηκαν κατά 11,2% από 1.632 σε 1.449 ευρώ ενώ αντίθετα οι μειώσεις στους επιστήμονες (γιατροί, δάσκαλοι, καθηγητές, κτλ) ανήλθαν σε 15,8% δηλαδή από 1.366 ευρώ σε 1.150 ευρώ.
Αντίστοιχα, οι μειώσεις στους τεχνικούς ανήλθαν και αυτές σε 13,4% από 1.265 ευρώ σε 1.096 ευρώ. Αντίστοιχες ήταν και οι μειώσεις για την άλλη μεγάλη
κατηγορία δημοσίων υπαλλήλων αυτή των υπαλλήλων γραφείου όπου οι μειώσεις ανήλθαν σε 15,3%, από 1.196 ευρώ σε 1.013 ευρώ.
Πιο συγκεκριμένα, ο μέσος μισθός των γιατρών μειώθηκε κατά 10,5% από 1.443 ευρώ σε 1.291 ευρώ, αντίστοιχα ο μισθός των εκπαιδευτικών μειώθηκε κατά 15,7% από 1.311 ευρώ σε 1.105 ευρώ, των τεχνικών υγείας κατά 11,9% από 1.176 ευρώ σε 1.036 ευρώ και τέλος ο μισθός των υπαλλήλων γραφείου γενικών καθηκόντων κατά 14,7% από 1.196 ευρώ σε 1.020 ευρώ.
Αντίστοιχα παρατηρούμε ότι μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας ανέρχεται σε 11.5% στο κλάδο της υγείας, σε 15,8% στον κλάδο της εκπαίδευσης και σε 15% στο κλάδο της δημόσιας διοίκησης.
Εξετάζοντας την μεταβολή των μισθών κατά φύλο διακρίνονται δύο κύριες εξελίξεις:
- οι μέσοι μισθοί τόσο για τους άνδρες, όσο και για τις γυναίκες υποχωρούν κατά την δεκαετία της κρίσης και η απόσταση ανάμεσα στο μισθό κατά φύλο αυξάνει. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρείται ότι ο μέσος μισθός για τους άνδρες δημόσιους υπαλλήλους υποχωρεί κατά 14,7% από 1.326 ευρώ σε 1.131 ευρώ, ενώ αντίστοιχα για τις γυναίκες υποχωρεί κατά 15,4% από 1.210 ευρώ σε 1.024 ευρώ. Ως αποτέλεσμα της ταυτόχρονης αυτής υποχώρησης ο μέσος μισθός για τις γυναίκες από 92,1% του αντίστοιχου για τους άνδρες το 2010 υποχωρεί στο 90,6%. Με άλλα λόγια, η κρίση οδηγεί σε αύξηση της απόκλισης των μισθών κατά φύλο.
- κατά το 2010 ο μέσος μισθός εργαζομένου που ασκούσε καθήκοντα επίβλεψης επί άλλων εργαζομένων ανερχόταν σε 1.523 ευρώ, έναντι 1.224 για εργαζόμενους που δεν ασκούσαν καθήκοντα επίβλεψης. Αντίστοιχα κατά το 2020 ο μέσος μισθός των εργαζομένων που ασκούσαν επίβλεψη ανερχόταν σε 1.322, έναντι 1.021 για εργαζόμενους οι οποίοι δεν ασκούσαν επίβλεψη. Με άλλα λόγια η εργασία που περιλαμβάνει καθήκοντα επίβλεψης λάμβανε υψηλότερο μισθό κατά 24,4% το 2010 και κατά 29,4% το 2020. Συμπερασματικά, παρατηρούμε ότι η ψαλίδα ανάμεσα στους δύο τύπους εργασιών διευρύνεται βαθαίνοντας τις μισθολογικές ανισότητες μεταξύ των δύο κατηγοριών εργαζομένων.
Μια επιπλέον παράμετρος αφορά την επίδραση του επιπέδου εκπαίδευσης στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Κατά το 2010 η μέση αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανερχόταν σε 1.330 ευρώ, ενώ οι απόφοιτοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λάμβαναν 1.126 ευρώ. Αντίστοιχα, κατά το 2020 εργαζόμενος με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης λάμβανε 1.111 ευρώ, ενώ εργαζόμενος με πτυχίο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 1.005 ευρώ.
Με άλλα λόγια κατά το 2010 η αμοιβή για πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν αυξημένη κατά 18,1% σε σχέση με αυτό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ κατά το 2020 η επιπλέον αμοιβή περιορίστηκε σε ένα πρόσθετο 10,5% σε σχέση με το πτυχίο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Μειώνονται τα υψηλά μισθολογικά κλιμάκια
Τέλος εξετάζοντας την εξέλιξη της κατανομής των μισθών παρατηρείται ότι το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων που λαμβάνει μισθό από 1.100 έως 1.300 ευρώ αυξάνει οριακά από 29% σε 32%. Αντίθετα οι δημόσιοι υπάλληλοι που λαμβάνουν από 1.300 έως 1.600 ευρώ μειώνονται από 27% του συνόλου σε 17%, και οι υπάλληλοι που λαμβάνουν πάνω από 1.600 ευρώ μειώνονται από 15% σε 6%.
Αντίθετα, οι υπάλληλοι που λαμβάνουν από 1.000 έως 1.100 ευρώ αυξάνονται από 11% σε 16% του συνόλου, από 900 έως 1.000 ευρώ αυξάνονται από 6% σε 10%, ενώ για επίπεδο μισθού κάτω από 900 αυξάνονται από 12% σε 20%. Με άλλα λόγια, η κατανομή των εισοδημάτων μετατοπίζεται σημαντικά προς τα κάτω.
Τι συμβαίνει στην ΕΕ
Εξετάζοντας τους ονομαστικούς μέσους μεικτούς μισθούς στους κλάδους του Δημοσίου, στην περίπτωση της Ελλάδας κατά την περίοδο 2008 με 2020, ο μέσος μισθός υποχώρησε κατά 25,6%, ενώ αντίθετα στην Ευρωζώνη αυξήθηκε κατά 21,4% και στην ΕΕ κατά 23,8%.
Η μοναδικότητα του ύψους της αρνητικής προσαρμογής του μισθού των δημοσιών υπαλλήλων στην Ελλάδα ξεχωρίζει συγκρίνοντας ακόμα και με άλλες
χώρες οι οποίες προχώρησαν σε Προγράμματα Οικονομικής Προσαρμογής.
Ειδικότερα η Κύπρος εμφανίζει για την ίδια περίοδο αύξηση κατά 6,3%, η Ισπανία κατά 6,3%, η Πορτογαλία κατά 5,2%, ενώ μόνον η Ιρλανδία εμφανίζει μείωση κατά 6,5%. Στον αντίποδα σημαντικές αυξήσεις υπάρχουν σε χώρες όπως η Γερμανία (37,2%), η Ολλανδία (29,8%) και η Γαλλία (21,8%).
