Αντιμέτωπη με την απειλή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης βρίσκεται η χώρα μας, καθώς οι Ελληνες γερνάμε, αργούμε να ανανεωθούμε και σταδιακά λιγοστεύουμε.
Η δημογραφική γήρανση είναι σε σημαντικό βαθμό αναπόφευκτη, καθώς ορισμένοι από τους παράγοντες που την τροφοδοτούν (όπως η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης ή η μείωση του μέσου αριθμού παιδιών ανά γυναίκα στις νεότερες γενιές) αντανακλούν τις επελθούσες τις τελευταίες δεκαετίες σημαντικές αλλαγές σε πλήθος πεδίων εκτός του «δημογραφικού».
Επίσης, ακόμη κι εάν επιτυγχάνονταν ποσοστά γονιμότητας πάνω από το ποσοστό γενεακής αναπλήρωσης, τα όποια οικονομικά οφέλη θα γίνονταν αντιληπτά σε ορίζοντα 20ετίας τουλάχιστον, όπως αναφέρει η σχετική μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο «Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής».
Πιο συγκεκριμένα, ο πληθυσμός της Ελλάδας σημείωσε αύξηση 34% την περίοδο 1960-2011, καταγράφοντας την υψηλότερη τιμή του στα 11.123.392 άτομα το 2011. Ωστόσο από το 2012 και μετά, ο πληθυσμός βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο προβολών της EUROSTAT, έως το τέλος του 21ου αιώνα, ο μόνιμος πληθυσμός αναμένεται να επιστρέψει στα επίπεδα του 1960. Συγκεκριμένα, ο πληθυσμός της Ελλάδας προβλέπεται να υποχωρήσει στα 9,5 εκατομμύρια το 2050 και στα 8,1 εκατομμύρια το 2100.
Ο ρόλος της μετανάστευσης
Οπως επισημαίνει η μελέτη, παρά τις δυσκολίες, η αναχαίτιση ή ακόμη και η αντιστροφή του δημογραφικού προβλήματος θα πρέπει να παραμείνει στο στόχαστρο του σχεδιασμού πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, ειδικά στο βαθμό που οι δημογραφικές τάσεις (και ειδικά τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας) δεν αντικατοπτρίζουν προτιμήσεις, αλλά περιορισμούς σε όρους οικονομικών δυνατοτήτων και ευημερίας των ατόμων και των νοικοκυριών.
Παρεμβάσεις στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο δημογραφικό και στην αύξηση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας. Πέρα από την ανάγκη αναχαίτισης του κύματος εκροής νέων και ειδικότερα επιστημόνων και ειδικευμένου
προσωπικού (brain drain) και του επαναπατρισμού αυτών που έχουν ήδη φύγει από τη χώρα (brain regain), θα πρέπει να υπάρχει ανοιχτή συζήτηση γύρω από θέματα όχι μόνο προσέλκυσης αλλά και ουσιαστικής ενσωμάτωσης του κατάλληλου εργατικού δυναμικού από χώρες του εξωτερικού.
Οπως υποστήριξε κατά την χθεσινή του ομιλία ο Κυριάκος Μητσοτάκης «η ώριμη και κυρίως συνειδητή ένταξη αλλοδαπών στην ελληνική κοινωνία θα ανακουφίσει και την πληθυσμιακή μας υποχώρηση. Μια χώρα μεσήλικων που γεννά λίγα παιδιά, οφείλει να ανανεωθεί με νεότερους ανθρώπους. Εκείνους που ασπάζονται τις αξίες της και είναι πρόθυμοι να δημιουργήσουν οικογένειες τις οποίες θα μπορούν να συντηρήσουν».
Το περιθώριο διαφοροποίησης της πτωτικής πορείας του πληθυσμού τα επόμενα 30 χρόνια είναι μάλλον περιορισμένο και συνδέεται με την μετανάστευση σύμφωνα με τη Eurostat:
Στο πιο αισιόδοξο σενάριο (υψηλής μετανάστευσης), ο πληθυσμός της χώρας προβλέπεται να υποχωρήσει σε 9,6 εκατ. το 2050. Μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις μεταξύ των σεναρίων παρατηρούνται μετά το 2050 και βασίζονται κυρίως σε διαφορές στο μεταναστευτικό ισοζύγιο, δευτερευόντως σε διαφορές στη γονιμότητα και σε αρκετά μικρότερο βαθμό σε διαφορές στην εξέλιξη των πιθανοτήτων θανάτου στις μεγάλες ηλικίες
Συνολικά, η αναχαίτιση ή αντιστροφή του δημογραφικού προβλήματος μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός μακροχρόνιου και συντονισμένου σχεδιασμού πολιτικών σε κρίσιμους τομείς που, ενδεικτικά, περιλαμβάνουν την αγορά εργασίας, τη μεταναστευτική πολιτική, το σύστημα κοινωνικής προστασίας, τις συντάξεις, την υγεία, την ισότητα των φύλων, την εκπαίδευση και το φορολογικό σύστημα.
