Διπλή «παγίδα» μεγαλύτερων ορίων ηλικίας και μικρότερων συντάξεων περιμένει τους Έλληνες στο άμεσο μέλλον, καθώς η αύξηση του προσδόμικου ζωής «πυροδοτεί» δυσμενείς εξελίξεις για τους μελλοντικούς συνταξιούχους.
«Στοίχημα» θα αποτελέσει η εισοδηματική ενίσχυση των εργαζομένων (που θα βελτιώσει τα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων) και η δημογραφική ανατροπή, που θα αυξήσει το ποσοστό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, άρα και την αναλογία εργαζόμενων - συνταξιούχων.
Την αύξηση του ηλικιακού ορίου συνταξιοδότησης λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, σε συνδυασμό με τις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις (λιγότερες γεννήσεις, λιγότεροι εργαζόμενοι, περισσότεροι συνταξιούχοι) για την Ελλάδα, αποκαλύπτει η επίσημη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Δημογραφικό και τις δημοσιονομικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Ageing Report 2024).
Όπως αναφέρει η Έκθεση που δημοσιεύεται κάθε άνοιξη από την Κομισιόν, η θεσμοθετημένη ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 έτη που είναι σήμερα (με 40 έτη ασφάλισης), θα αυξηθεί στα 63,5 έτη το 2030 και στα 67,5 το 2070.
Η Ελλάδα έχει ήδη συνδέσει την πορεία των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με την πορεία του προσδόκιμου ζωής, έχοντας ως όρο την επανεξέτασή τους ανά τρία έτη. Και ενώ για την επόμενη τριετία δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή -λόγω των δυσμενών εξελίξεων που έφερε η πανδημία του κορονοϊού- το επόμενο σημαντικό χρονικό ορόσημο είναι το 2027.
«Υπάρχει νομοθεσία η οποία συνδέει τα όρια συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο της επιβίωσης στα 65 έτη. Αυτό εξετάζεται κάθε τρία χρόνια και εξετάστηκε και πέρυσι. Εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού, η οποία ανέτρεψε την ανοδική πορεία αυτού του δείκτη, μέχρι το 2027 που είναι η επόμενη εξέταση δεν πρόκειται να γίνει καμία μεταβολή στα όρια ηλικίας» δήλωσε χθες ο υφυπουργός Εργασίας, Πάνος Τσακλόγλου, οριοθετώντας τον χρονικό ορίζοντα που θα επανεξεταστούν τα όρια ηλικίας για σύνταξη.
Αλλά και το ποσό που θα λάβουν οι μελλοντικοί συνταξιούχοι θα είναι σημαντικά μειωμένο, όπως επισημαίνεται στην Έκθεση. Ετσι, ενώ το 2022 το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων ήταν στο 76% του εισοδήματος, θα περιοριστεί στο 65% το 2040 για να φθάσει στο 53% το 2070.
Λόγω των δύο αυτών εξελίξεων, το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας μας θα λάβει μια δημοσιονομική «ανάσα» ως προς την συνταξιοδοτική δαπάνη, η οποία αναμένεται να μειωθεί κατά 2,5% του ΑΕΠ ως το 2070.
Σύμφωνα με το Ageing Report, η ακαθάριστη δημόσια συνταξιοδοτική δαπάνη από 14,5% του ΑΕΠ το 2022, θα υποχωρήσει στο 12,0% το 2070. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική μείωση του 2,5% του ΑΕΠ για την περίοδο προβολής 2022-2070.
Δημογραφικές εξελίξεις
Καθοριστικής σημασίας είναι ο αντίκτυπος των δημογραφικών παραγόντων στην οικονομική βιωσιμότητα του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat, o πληθυσμός στην Ελλάδα από 10.438 εκατομμύρια το 2022 μειώνεται σε 7.777 εκατομμύρια το 2070. Επιπλέον, ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωμένων από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό αυξάνεται από 39,0 το 2022, σε 74,4 το 2050 και στη συνέχεια μειώνεται στο 66,0 το 2070.
Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, για τους άνδρες, αυξάνεται από 78,8 το 2022 σε 86,5 το 2070 και για γυναίκες, αυξάνεται επίσης από 84,2 το 2022 σε 90,4 το 2070.
Η εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής μετά τα 65, «σκαρφαλώνει» στο 23,9 για τους άνδρες (από 18,7) και στο 26,7 για τις γυναίκες (από 21,7), ενώ για τις γυναίκες ανεβαίνει από 21,7 σε 26,7. Η εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής στα 65 είναι μια σημαντικός παράγοντας για την προβολή, καθώς οι ηλικίες συνταξιοδότησης συνδέονται αυτόματα με αυτόν τον παράγοντα.
Η μετανάστευση επί του πληθυσμού μειώνεται από 0,2% το 2022 σε 0,0% το 2030, φτάνει στο 0,1% το 2040 και από το 2060 σταθεροποιείται στο 0,2%.
Αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 65+
Παραμένει σταθερός έως το 2030 ο αριθμός των συνταξιούχων και των συντάξεων που καλύπτονται από το δημόσιο σύστημα ασφάλισης (e ΕΦΚΑ), λόγω των μεταρρυθμίσεων που νομοθετήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Στη συνέχεια αυξάνεται έως το 2050, λόγω της αυξανόμενης απασχόλησης.
Από το 2050 και μετά ο αριθμός των συνταξιούχων μειώνεται σταδιακά λόγω της μείωσης του πληθυσμού. Ο δείκτης εξάρτησης του συνταξιοδοτικού συστήματος (SDR) ακολουθεί την ίδια τάση. Ο λόγος εξάρτησης συνταξιούχων προς οικονομικά ενεργούς (ODR) αυξάνεται επίσης έως το 2050, κυρίως λόγω της εργασίας.
Η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, «μετακινεί» τους συνταξιούχους σε υψηλότερες ηλικιακές ομάδες. Έτσι ο πληθυσμός 20-64 ετών μειώνεται γρήγορα, ενώ ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 65+ αυξάνεται.
Το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας 65-74 ετών εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από 8,6% το 2022 σε 23,3% το 2070.
Επίσης, ενώ το 2022 ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων είναι 39 (για κάθε 100 εργαζομένους υπάρχουν 39 ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών), το 2050 ο δείκτης εξάρτησης θα είναι 74,4 και θα πέσει στο 60 το 2070.
Οι αναλογίες γυναικείου προς ανενεργό πληθυσμό για τις ηλικιακές ομάδες 70+ πέφτουν κάτω από το 100%, καθώς στην Ελλάδα υπάρχουν γυναίκες που δεν λαμβάνουν σύνταξη ή προνοιακό επίδομα και ζουν με το εισόδημα (σύνταξη) του συζύγου. Αυτή η αναλογία αυξάνεται σταδιακά και φτάνει στο 100% ή και περισσότερο στο τέλος του 2070, ακολουθώντας την τάση των αυξανόμενων ποσοστών συμμετοχής στην εργασία για τις γυναίκες.
