Σπουδές που συχνά δεν συνάδουν με το αντικείμενο εργασίας και μισθούς που δεν αντιστοιχούν στα γνωστικά τους προσόντα είναι δύο από τα «παράδοξα» που χαρακτηρίζουν τον Έλληνα εργαζόμενο.
Παρότι οι δεξιότητες που κατέχει είναι υψηλές, συνήθως δεν του χρησιμεύουν στην εργασιακή του καθημερινότητα, με αποτέλεσμα να αντλεί μικρότερη ικανοποίηση από τη δουλειά του, όπως αναφέρει -μεταξύ άλλων- η μελέτη «Sectors in focus» της Alpha Bank.
Σε σχέση με το μορφωτικό του επίπεδο, το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας (ηλικίας 15-64 ετών) έχει παρόμοια κατανομή με αυτή του μέσου όρου της ΕΕ-27.
Ωστόσο τα τελευταία χρόνια καταγράφεται σταθερή αύξηση του ποσοστού των ατόμων που είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς από το 2002 έως το 2022 το ποσοστό των πτυχιούχων στο εργατικό δυναμικό 15-64 ετών διπλασιάστηκε, φθάνοντας στο 30,5%, στα ίδια δηλαδή επίπεδα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Πτυχιούχος ένας στους δύο εργαζόμενους
Μεταξύ των νεότερων ατόμων ηλικίας 25-34 ετών του εργατικού δυναμικού, το ποσοστό των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης φθάνει το 45% (2022), ελαφρώς υψηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ-27 (42%).
Ωστόσο πολύ συχνά το αντικείμενο των σπουδών δεν είναι αυτό που ζητά η αγορά εργασίας, με συνέπεια οι πτυχιούχοι να εργάζονται σε επαγγέλματα που δεν αντιστοιχούν στα προσόντα τους ή να μένουν ανενεργοί, αναμένοντας μια θέση εργασίας που να τους καλύπτει επαγγελματικά και οικονομικά.
Στη δεκαετία μεταξύ 2012 - 2022 πολλά επαγγέλματα σε δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας και έντασης γνώσης έγιναν αρκετά δημοφιλή, «σκαρφαλώνοντας» από το 4% στο 10% του εργατικού δυναμικού. Μεταξύ αυτών είναι επαγγέλματα ΤΠΕ, όπως αναλυτές λογισμικού/εφαρμογών και προγραμματιστές (αύξηση 133%), υπάλληλοι τηλεπικοινωνιών και τεχνικοί εκπομπών (αύξηση 110%), διαχειριστές βάσης δεδομένων και επαγγελματίες δικτύων (άνοδος 178%). Επιπλέον, επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με την τροφική αλυσίδα γνώρισαν επίσης σημαντική ανάπτυξη.
Μάλιστα, οι προβλέψεις του CEDEFOP για την ελληνική απασχόληση την περίοδο 2022-2035 κάνουν λόγο για περαιτέρω αύξηση των ειδικοτήτων υψηλής τεχνολογίας, κυρίως στους κλάδους των κατασκευών, του ενεργειακού εφοδιασμού, της χονδρικής και λιανικής, της διαμονής/καταλυμάτων, των τροφίμων κ.α.
Αναντιστοιχία σπουδών - θέσης εργασίας
Η Ελλάδα, αναφέρεται στην μελέτη, χαρακτηρίζεται ωστόσο από αναντιστοιχίες ζητούμενων και προσφερόμενων δεξιοτήτων. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η Ελλάδα κατατάσσεται στη δεύτερη υψηλότερη θέση στην ΕΕ-27 σε όρους πλεονάσματος δεξιοτήτων (overqualification) και στην τέταρτη υψηλότερη μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, ενώ ηγείται επίσης αυτών ως προς την αναντιστοιχία της θέσης εργασίας και του αντικείμενου των σπουδών (field-of-study mismatch).
Οι δείκτες του CEDEFOP αποκαλύπτουν επίσης ότι το ποσοστό πλεονάσματος δεξιοτήτων μεταξύ των νέων πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 25-34 ετών στην Ελλάδα είναι το υψηλότερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ-27.
Η μη ευθυγραμμισμένη αυτή σχέση προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων ενέχει τον κίνδυνο αφενός να μην αξιοποιούνται αποτελεσματικά οι δαπάνες της εκπαίδευσης, αφετέρου τα πιο καταρτισμένα άτομα σε θέσεις που απαιτούν χαμηλότερες δεξιότητες να λαμβάνουν χαμηλότερους μισθούς, ενώ οι δυνατότητές τους δεν αξιοποιούνται πλήρως και δεν αποζημιώνονται επαρκώς.
Ωστόσο στις μαθητικές επιδόσεις της αξιολόγησης PISA του ΟΟΣΑ η Ελλάδα υπολείπεται σταθερά του μέσου όρου του ΟΟΣΑ, υποδηλώνοντας ένα λιγότερο ανταγωνιστικό εκπαιδευτικό σύστημα για τους μαθητές των πρώτων βαθμίδων εκπαίδευσης.
Οι προκλήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας εκτιμούν οι αναλυτές της Alpha bank, περιλαμβάνουν την ανάγκη για εκσυγχρονισμό και ευθυγράμμιση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Σύμφωνα με την Alpha Bank, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ίση πρόσβαση για όλους στην εκπαίδευση, να προωθηθούν η καινοτομία και η ψηφιακή ενσωμάτωση, και να ευαισθητοποιηθούν περιβαλλοντικά τα παιδιά στα σχολεία.
Επίσης, είναι κρίσιμο να αντιμετωπιστούν οι αιτίες της ανεργίας των νέων με ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας, να ενισχυθεί η χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, να προωθηθεί η υγιής επιχειρηματικότητα μεταξύ των νέων και να ενθαρρυνθεί η συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και αγοράς εργασίας.
