«Τα “χρυσά διαβατήρια“ είναι απαράδεκτα από δεοντολογικής, νομικής και οικονομικής πλευράς και ενέχουν διάφορους σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια». Αυτό ήταν ένα από τα συμπεράσματα στα οποία συμφώνησαν τα 61 από τα 69 μέλη της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ψηφίζοντας υπέρ του σχεδίου έκθεσης νομοθετικής πρωτοβουλίας που προβλέπει την υιοθέτηση μιας σειράς μέτρων για την αυστηροποίησή «χρυσών θεωρήσεων» (residence by investment / RBI) αλλά και την σταδιακή κατάργηση των προγραμμάτων «ιθαγένειας μέσω επενδύσεων» (citizenship by investment / CBI).
«Η ιδιότητα του πολίτη και του κατοίκου της ΕΕ βρίσκεται στο επίκεντρο αυτού που η Ένωση αντιπροσωπεύει: ελευθερία και δικαιώματα. Η ιθαγένεια είναι δικαίωμα και όχι εμπόρευμα που αγοράζεται και πωλείται. Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών πωλούν αυτά που θα έπρεπε να μπορεί να πωληθεί, εκμεταλλευόμενες τη φήμη της ΕΕ με σκοπό το κέρδος. Η κυνική τους δραστηριότητα θέτει σε κίνδυνο την κοινή μας ασφάλεια» ανέφερε σχετικά η εισηγήτρια Sophia in ‘t Veld (Renew, Ολλανδία) προτείνοντας αυστηρότερους κανόνες και ενιαίες ρυθμίσεις για τα προγράμματα της «Golden Visa» που έχουν υιοθετήσει αρκετά κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα αλλά και την σταδιακή κατάργηση των προγραμμάτων ιθαγένειας μέσω επενδύσεων.
Οι αλλαγές που προτείνονται
Μέσω του κειμένου που εγκρίθηκε οι Ευρωβουλευτές ζητούν την επιβολή ενός ευμεγέθους τέλους της ΕΕ επί των σχετικών επενδύσεων, το οποίο θα παραμείνει σε ισχύ κατά τη σταδιακή κατάργηση των CBI, και επ’ αόριστον για τα προγράμματα «διαμονής μέσω επενδύσεων» (residence by investment / RBI).
Δεδομένης μάλιστα της έλλειψης ολοκληρωμένων διαδικασιών ελέγχου, αφού το ισχύον σύστημα επιτρέπει την υποβολή διαδοχικών αιτήσεων σε διάφορα κράτη-μέλη και μάλιστα με ελέγχους που διενεργούνται από μη κρατικούς φορείς, αλλά και των κινδύνων που εγκυμονούν τα συστήματα «κατοικίας από επενδύσεις», το σχέδιο έκθεσης ζητά κοινούς κανόνες της ΕΕ για την εναρμόνιση των προτύπων και την ενίσχυση της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής.
Για την ακρίβεια οι ευρωβουλευτές ζητούν:
- αυστηρούς ελέγχους ιστορικού (μεταξύ άλλων όσον αφορά τα μέλη της οικογένειας και τις πηγές χρηματοδότησης), υποχρεωτικές αναζητήσεις στα συστήματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, καθώς και διαδικασίες ελέγχου σε τρίτες χώρες
- υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων για τα κράτη μέλη
- Καθώς και απαιτήσεις ελάχιστης φυσικής διαμονής (για τους αιτούντες) και ενεργού συμμετοχής, ποιότητας, προστιθέμενης αξίας και συμβολής στην οικονομία (για τις επενδύσεις τους).
Παράλληλα προβλέπεται ένα σύστημα «κοινοποίησης και διαβούλευσης» που θα επιτρέπει σε άλλα κράτη-μέλη να αντιτίθενται στη χορήγηση «χρυσής βίζας».
Πέρα από τα παραπάνω η έκθεση εστιάζει και στον ρόλο των διαμεσολαβητών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως μη διαφανείς αφού δεν λογοδοτούν πουθενά. Για το λόγο αυτό ζητείται η απαγόρευση της συμμετοχής τους στα προγράμματα ιθαγένειας μέσω επενδύσεων (CBI) και η θέσπιση «αυστηρού και δεσμευτικού κανονισμού» για τα προγράμματα χρυσής βίζας (RBI).
Σε αυτό το πλαίσιο οι ευρωβουλευτές επιθυμούν να σταματήσουν και οι πρακτικές εμπορικής προώθησης που χρησιμοποιούν σύμβολα της ΕΕ ή επισημαίνουν τα οφέλη της ιθαγένειας της ΕΕ, μέσω της θέσπισης ενός πλαισίου κυρώσεων για τους παραβάτες.
Μάλιστα ζητείται και η συμβολή της Επιτροπής, η οποία καλείται να ασκήσει πίεση στις τρίτες χώρες των οποίων οι πολίτες ταξιδεύουν με απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης προς την ΕΕ, ώστε να καταργήσουν και τα δικά τους προγράμματα CBI και να μεταρρυθμίσουν τα προγράμματα RBI.
Το «πράσινο φως» της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στο σχέδιο έκθεσης νομοθετικής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα ακολουθήσει συζήτηση και ψηφοφορία για την σχετική έκθεση κατά την επόμενη σύνοδο Ολομέλειας 7-10 Μαρτίου.
Τα προγράμματα Golden Visa στην ΕΕ
Να υπενθυμίσουμε ότι τα προγράμματα «ιθαγένειας μέσω επενδύσεων» (CBI) και «διαμονής μέσω επενδύσεων» (RBI) παραχωρούν σε υπηκόους τρίτων χωρών το δικαίωμα διαμονής ή την ιθαγένεια στην χώρα υποδοχής με αντάλλαγμα μια οικονομική συνεισφορά.
Η παγκόσμια αγορά των προαναφερθέντων προγραμμάτων έχει αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου και λειτουργεί σε περισσότερες από 60 χώρες παγκοσμίως. Στην περίπτωση της ΕΕ τα τέσσερα κράτη-μέλη που το 2011 διέθεταν τέτοιου τύπου προγράμματα έχουν φτάσει σήμερα τα 15. Υπολογίζεται μάλιστα ότι περίπου 130.000 άτομα έχουν επωφεληθεί από το σχετικό πλαίσιο που έχουν υιοθετήσει τα προαναφερθέντα κράτη μέλη της ΕΕ μεταξύ 2011- 2019 και τα έσοδα των χωρών από τις εν λόγω χρυσές θεωρήσεις ανέρχονται ή και ξεπερνούν τα 21,4 δισ. ευρώ.
Για την ακρίβεια τρία κράτη- μέλη έχουν προγράμματα για τη χορήγηση «χρυσών διαβατηρίων» που συνδέονται με επενδύσεις στη χώρα και συγκεκριμένα η Βουλγαρία (όπου η κυβέρνηση προωθεί σχέδιο νόμου για τον τερματισμό του προγράμματος), η Κύπρος (η οποία τώρα προχωρά μόνο τις αιτήσεις που υποβλήθηκαν πριν από τον Νοέμβριο του 2020) και η Μάλτα.
Επιπλέον, 12 κράτη -μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, διαθέτουν πλαίσιο για τη χορήγηση αδειών διαμονής σε τρίτους επενδυτές, με την κάθε χώρα να έχει υιοθετήσει διαφορετικά ποσά και επιλογές επενδύσεων, καθώς και κριτήρια για τους ελέγχους και την τελική διαδικασία χορήγησης.
Η χρυσή βίζα στην Ελλάδα
Στην περίπτωση της χώρα μας τώρα οι συνολικές άδειες διαμονής μόνιμου επενδυτή (αρχικές και ανανεώσεις) που ήταν σε ισχύ μετά από αγορές ακινήτων αξίας άνω των 250 χιλ ευρώ, έφταναν στο τέλος του 2021 τις 10.778, ενώ ξεπερνούσαν τις 28.000 υπολογίζοντας και τα μέλη των οικογενειών τους.
Από αυτές, το 89% αφορούν αρχικές χορηγήσεις ενώ το 11% αφορούσαν ανανεώσεις. Η καλύτερη χρονιά του προγράμματος στην περίπτωση της Ελλάδας ήταν το 2019 όπου δόθηκαν συνολικά πάνω από 3.500 άδειες. Το 2021 έκλεισε με 1.035 χορηγήσεις αδειών ως προς το ελληνικό πρόγραμμα Golden Visa, αριθμός υψηλότερος από τις 938 άδειες που χορηγήθηκαν το 2020 σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης κι Ασύλου.
Όσο για τις κύριες χώρες προέλευσης των επενδυτών, η μεγαλύτερη αγοραστική ομάδα, με μερίδιο της τάξεως του 67%, είναι οι Κινέζοι, που έχουν λάβει περίπου από 6.500 άδειες. Ακολουθούν με πάνω από 600 άδειες οι επενδυτές από την Τουρκία, με την πρώτη τριάδα να κλείνει με τους επενδυτές από τη Ρωσία, που έχουν λάβει περίπου 580 άδειες παραμονής. Οι επενδυτές από τον Λίβανο έχουν λάβει 290 άδειες περίπου και ακολουθεί η Αίγυπτος και το Ιράν με περίπου 250 και 185 άδειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συζήτηση για τις χρυσές θεωρήσεις δεν είναι νέα. Ήδη από το 2014, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με τα συστήματα CBI και RBI, τονίζοντας ότι «η άμεση ή έμμεση άμεση πώληση της υπηκοότητας της ΕΕ, υπονομεύει την ίδια την έννοια της». Μετά από αίτημα της Ειδικής Επιτροπής για το Οικονομικό Έγκλημα, τη Φοροδιαφυγή και τη Φοροαποφυγή (ΤΑΧ3), η υπηρεσία Έρευνας του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου (EPRS) εκπόνησε σχετική μελέτη. Στηριζόμενο στην μελέτη αυτή αλλά και σε άλλες πηγές το 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα δυνητικά οικονομικά οφέλη των συστημάτων CBI και RBI δεν αντισταθμίζουν τους σοβαρούς κινδύνους που παρουσιάζουν, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων ασφαλείας και διαφθοράς, καλώντας τα κράτη μέλη να καταργήσουν σταδιακά τα συστήματα αυτά.
Την ίδια χρονιά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σχετική έκθεση στην οποία διερευνούσε τα βασικά ζητήματα και τις προκλήσεις που θέτουν τα συστήματα CBI και RBI. Το 2020 μάλιστα η Κομισιόν έλαβε περαιτέρω μέτρα, κινώντας διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Κύπρου και της Μάλτας και αποστέλλοντας προειδοποιητικές επιστολές. Το 2021 δε έλαβε περαιτέρω μέτρα στο πλαίσιο των διαδικασιών επί παραβάσει κατά της Κύπρου και της Μάλτας, σχετικά με τα συστήματά τους χορήγησης υπηκοότητας σε επενδυτές, αφού όπως επεσήμανε δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις που υπέχουν βάσει της αρχής της καλόπιστης συνεργασίας (άρθρο 4 παράγραφος 3 της ΣΕΕ) και του ορισμού της ιθαγένειας της Ένωσης όπως ορίζεται στις Συνθήκες (άρθρο 20 της ΣΛΕΕ).
