Σε μεγάλη πληγή που απειλεί την ανάκαμψη και την δυνητική ευημερία του κλάδου μετατρέπεται η έλλειψη εργαζομένων στον τουρισμό, επηρεάζοντας ήδη από φέτος τις τουριστικές υπηρεσίες και κατ' επέκταση τις εντυπώσεις των τουριστών.
Η υγειονομική κρίση που προηγήθηκε, βάζοντας στον πάγο τα ταξίδια για τα δύο προηγούμενα χρόνια και στρέφοντας πολλούς εργαζόμενους σε άλλους κλάδους απασχόλησης, η απότομη αύξηση των επιβατών μετά και την απελευθέρωση των ταξιδίων, αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της απασχόλησης στον κλάδο, όπως η εποχικότητα, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα αφήνοντας κενές πάνω από 1,2 εκατ. θέσεις εργασίας στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού (World Travel & Tourism Council-WTTC), οι μεγαλύτερες ελλείψεις παρουσιάζονται στα ταξιδιωτικά γραφεία, με 1 στις 3 θέσεις απασχόλησης να παραμένει κενή, εν μέσω της τουριστικής σεζόν.
Σε δυσμενή θέση ωστόσο βρίσκονται και οι αερομεταφορές και τα ξενοδοχεία, με το 21% με 22% των θέσεων να μην έχουν καλυφθεί φέτος, σχεδόν δηλαδή μία στις πέντε θέσεις εργασίας. Το αποτέλεσμα είναι εμφανές στο χάος που έχει προκληθεί στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, όπου οι ακυρώσεις πτήσεων, οι καθυστερήσεις και οι πολύωρες αναμονές σε δαιδαλώδεις ουρές έχουν δυσαρεστήσει ήδη χιλιάδες επιβάτες.
Οι ελλείψεις στην Ελλάδα
Τα ποσοστά είναι παρόμοια και στην περίπτωση της Ελλάδας, με τον κλάδο των αερομεταφορών ωστόσο να έχει πληγεί λιγότερο, σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Στην περίπτωση των ξενοδοχείων βέβαια, η κατάσταση είναι δύσκολη ήδη από πέρυσι. Αξίζει να σημειωθεί ότι 1 στις 5 θέσεις δεν καλύφθηκε πέρυσι, σύμφωνα με την μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ «Απασχόληση και ελλείψεις εργατικού δυναμικού στα ελληνικά ξενοδοχεία στην αιχμή της θερινής σεζόν 2021». Στην αιχμή δηλαδή της περσινής θερινής σεζόν, σε εθνικό επίπεδο 53.249 θέσεις εργασίας από τις 244.124 θέσεις εργασίας που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος στα ξενοδοχεία παρέμειναν κενές, καταγράφοντας μια ποσοστιαία μεσοσταθμική έλλειψη της τάξης του 22% τους θερμότερους μήνες του καλοκαιριού σε όλα τα τμήματα λειτουργίας των ξενοδοχείων.
Σε μια προσπάθεια επιμερισμού του προβλήματος, από το σύνολο των 10.050 ξενοδοχείων που υπάρχουν στην Ελλάδα, το 38% (3.780 ξενοδοχεία) εμφάνισε έλλειψη σε τουλάχιστον μία θέση Kαμαριέρας, το 30% (3.027 ξενοδοχεία) σε Receptionist, το 27% (2.751 ξενοδοχεία) σε Σερβιτόρο και το 18% σε Bοηθό Σερβιτόρου (1.811) και Barista (1.800).
Παρότι το πρόβλημα των ελλείψεων δεν ανέκυψε τα δύο τελευταία έτη, εντάθηκε αισθητά μετά την πανδημία αφού το κλείσιμο πολλών καταλυμάτων τις δύο προηγούμενες χρονιές είχε ως αποτέλεσμα την φυγή πολλών εργαζομένων από τον κλάδο HO.RE.CA. και την απασχόλησή τους σε άλλους κλάδους, με μονιμότερες και πιο σταθερές σχέσεις απασχόλησης (π.χ. εφοδιαστική αλυσίδα, logistics ή υπηρεσίες διανομών).
Πάνω από 1 εκατ. θέσεις δεν αναπληρώθηκαν
Ενδεικτικοί του προβλήματος είναι και οι ευρωπαϊκοί αριθμοί. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2020 όπου ξεκίνησε η υγειονομική κρίση ο κλάδος των ταξιδιών και του τουρισμού απώλεσε το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητάς του με αποτέλεσμα να χάσει περί τους 1,7 εκατ. εργαζόμενους. Στο δεύτερο μισό του 2021, όπου οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί χαλάρωσαν σε κάποια κράτη και η επιθυμία των ταξιδιωτών για αποδράσεις άρχισε να ανακάμπτει, ο κλάδος επανέφερε 571.000 θέσεις εργασίας.
Ο απολογισμός για φέτος δεν έχει ολοκληρωθεί ωστόσο η απότομη ανάκαμψη του κλάδου σίγουρα δεν βοηθά στην επίλυση του προβλήματος. Να θυμίσουμε ότι το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού προβλέπει ότι η ανάκαμψη του κλάδου φέτος θα επιταχυνθεί και ο τουρισμός θα κινηθεί τουλάχιστον για την θερινή σεζόν στα προ πανδημίας επίπεδα, ενισχύοντας την συνεισφορά του κλάδου στην ευρωπαϊκή οικονομία κατά 32,9%. Αυτό σε συνδυασμό με το έλλειμμα που προϋπήρχε θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στην ευημερία του κλάδου.
Αναγκαία η υιοθέτηση μέτρων
Για το λόγο αυτό μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ταξιδιών (ETC) και το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού υπογραμμίζουν έξι μέτρα που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από κυβερνήσεις κι επιχειρήσεις, ώστε να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο. Αυτά είναι:
- η διευκόλυνση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού εντός των χωρών και ενίσχυση της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα, παρέχοντας θεωρήσεις και άδειες εργασίας.
- η ενεργοποίηση της ευέλικτης και εξ αποστάσεως εργασίας όπου είναι εφικτό, ιδιαίτερα εάν οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί εξακολουθούν να εμποδίζουν τους εργαζόμενους να μετακινούνται ελεύθερα εκτός συνόρων.
- η εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς εργασίας για την ενίσχυση της ελκυστικότητας του κλάδου.
- η αναβάθμιση της εκπαίδευσης και παροχή κατάρτισης στους εργαζόμενους, εφοδιάζοντάς τους με νέες και βελτιωμένες δεξιότητες.
- η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών εκπαίδευσης καθώς και συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων κατάρτισης που βασίζονται στη μαθητεία.
- καθώς και η υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογικών και ψηφιακών λύσεων για τη βελτίωση των καθημερινών λειτουργιών.
Σύμφωνα με τους δύο ευρωπαϊκούς φορείς, η εφαρμογή των παραπάνω θα είναι καθοριστική για την προσέλκυση αλλά και διατήρηση των εργαζομένων στον κλάδο, συστατικό απαραίτητο για να ανταποκριθεί ο τουρισμός στην συνεχώς αυξανόμενη καταναλωτική ζήτηση και επιτύχει την πλήρη επαναφορά του.
