Το πρώτο κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων στη χώρα μας ανακοίνωσε το βράδυ της Τετάρτης (8/6) ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ).
Πρόκειται για άνδρα με πρόσφατο ταξίδι στη Πορτογαλία, ο οποίος προσήλθε με κλινική συμπτωματολογία συμβατή με το νόσημα στο Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός».
Το περιστατικό δηλώθηκε στον ΕΟΔΥ. Ο αρχικός έλεγχος που πραγματοποιήθηκε στο Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας του Οργανισμού για είδη non-variola orthopox ιών, στα οποία συγκαταλέγεται και ο ιός της ευλογίας των πιθήκων, ήταν θετικός.
Τα δείγματα έχουν αποσταλεί στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ για τη γονιδιωματική επιβεβαίωση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, ενώ ο ασθενής νοσηλεύεται σε σταθερή κατάσταση.
Η έλευση κρούσματος της νόσου και στη χώρα μας ήταν θέμα χρόνου, καθώς τα περιστατικά αυξάνονται στην Ευρώπη. Έως και τις 7 Ιουνίου είχαν καταγραφεί συνολικά 577 περιπτώσεις ευλογιάς των πιθήκων σε 18 χώρες της Ευρώπης και 437 κρούσματα σε 10 χώρες εκτός Ευρώπης. Οι ειδικοί εμφανίζονται καθησυχαστικοί τονίζοντας ότι για το γενικό πληθυσμό ο κίνδυνος είναι χαμηλός. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) δεν υπάρχει φόβος προς το παρόν ότι η εξάπλωση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων πέραν των αφρικανικών χωρών θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία.
Απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα από τον ΕΟΔΥ
Τι είναι η ευλογιά των πιθήκων;
Πρόκειται για ιογενή λοίμωξη που αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1958, όταν δύο κρούσματα με συμπτώματα που έμοιαζαν με τα συμπτώματα της ευλογιάς, εμφανίστηκαν σε πιθήκους εργαστηρίου (απ’ όπου και το όνομα). Έκτοτε, εμφανίζεται σε τροπικές περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής και μεταδίδεται κυρίως μέσω της επαφής με άγρια ζώα.
Πώς μπορεί να νοσήσει κάποιος;
Το νόσημα μεταδίδεται μέσω στενής επαφής με μολυσμένα άτομα, τα ρούχα τους, τα σεντόνια τους ή τα σωματικά τους υγρά. Ο ιός εισέρχεται στο σώμα :
• μέσω δερματικών βλαβών (ορατών ή αόρατων) των βλεννογόνων (μάτια, μύτη, στόμα)
• μέσω της αναπνευστικής οδού (βήχας , φτάρνισμα, παρατεταμένη επαφή πρόσωπο με πρόσωπο)
• από δάγκωμα ή γρατζουνιά από μολυσμένο ζώο (κυρίως τρωκτικά)
• σπανιότερα από κατανάλωση μολυσμένου ζώου που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς ή με την επαφή με το δέρμα ή το τρίχωμα μολυσμένου ζώου.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν;
Όλοι κινδυνεύουν να νοσήσουν κατόπιν έκθεσης στον ιό, ειδικά οι νεότερες γενιές που δεν έλαβαν το εμβόλιο της ευλογιάς, το οποίο σταδιακά σταμάτησε στη χώρα μας να χορηγείται μέχρι το 1980, καθώς η νόσος είχε εξαλειφθεί. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης, καθώς και όσοι έχουν ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρες της Αφρικής όπου ενδημεί η νόσος.
Τι πρέπει να κάνω για να μη νοσήσω;
Απαιτείται η τήρηση των βασικών μέτρων ατομικής υγιεινής.
• πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό τακτικά ή χρησιμοποιείτε αλκοολούχο αντισηπτικό
• καταναλώνετε κρέας μόνο αν έχει μαγειρευτεί επαρκώς
• μην πλησιάζετε άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων νεκρών ζώων
• μην έρχεστε σε στενή επαφή και μην μοιράζεστε ρούχα με άτομα που δεν αισθάνονται καλά και παρουσιάζουν δερματικές βλάβες
Ποια συμπτώματα μπορεί να έχει κάποιος που νοσεί;
Από τη στιγμή που κάποιος μολυνθεί με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων χρειάζεται να περάσουν 5 έως 21 μέρες για να εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα (συνήθως 6 με 13 ημέρες). Αυτά μπορεί να είναι:
• Πυρετός >38οC
• Κεφαλαλγία
• Μυαλγίες
• Ραχιαλγία / Οσφυαλγία
• Διογκωμένοι λεμφαδένες (χαρακτηριστικό σημείο διαφορικής διάγνωσης από την ευλογιά)
• Ρίγος
• Καταβολή δυνάμεων
• Εξάνθημα (συνήθως παρουσιάζεται 1 με 3 ημέρες μετά την εμφάνιση του πυρετού). Συχνά προηγείται το δερματικού εξανθήματος, εμφάνιση βλαβών σε βλεννογόνους (π.χ. στοματικής κοιλότητας). Το εξάνθημα εντοπίζεται αρχικά στο κεφάλι και στο πρόσωπο και στη συνέχεια επεκτείνεται σε άλλα σημεία του σώματος συμπεριλαμβανομένων των παλαμών, των πελμάτων και των γεννητικών οργάνων. Οι δερματικές βλάβες αρχικά εμφανίζονται με τη μορφή κηλίδων (επίπεδες βλάβες) αλλάζουν σε βλατίδες (ανυψωμένες βλάβες) οι οποίες εξελίσσονται σε μικρές βλατίδες κυστίδια (φουσκάλες με υγρό ), φλύκταινες (φουσκάλες με πύον ) και στη συνέχεια σε εσχάρες (κρούστες) που τελικά υποχωρούν μόνες τους. Το εξάνθημα αυτό μερικές φορές συγχέεται με το εξάνθημα της ανεμευλογιάς.
Αν μολυνθώ κινδυνεύει η ζωή μου;
Η νόσος διαρκεί 2-4 εβδομάδες και είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη. Τα συμπτώματα είναι πιο ήπια από αυτά της ευλογιάς. Ωστόσο αναφέρεται ποσοστό θνητότητας περίπου 1%. Η σοβαρή μορφή της νόσου αφορά κυρίως ανοσοκατεσταλμένους, παιδιά και εγκύους.
Πότε πρέπει να επικοινωνήσω με το γιατρό μου;
Εάν έχετε ένα εξάνθημα με φυσαλίδες και:
• έχετε επιστρέψει από τη Δυτική ή Κεντρική Αφρική τις τελευταίες 3 εβδομάδες
• έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε ευλογιά των πιθήκων τις τελευταίες 3 εβδομάδες
• έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε δερματικές βλάβες τις τελευταίες 3 εβδομάδες
Τι πρέπει να κάνω για να μη νοσήσω;
Απαιτείται η τήρηση των βασικών μέτρων ατομικής υγιεινής.
• πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό τακτικά ή χρησιμοποιείτε αλκοολούχο αντισηπτικό
• καταναλώνετε κρέας μόνο αν έχει μαγειρευτεί επαρκώς
• μην πλησιάζετε άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων νεκρών ζώων
• μην έρχεστε σε στενή επαφή και μην μοιράζεστε ρούχα με άτομα που δεν αισθάνονται καλά και παρουσιάζουν δερματικές βλάβες
Πόσο πρέπει να ανησυχώ για τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό;
Η ευλογιά των πιθήκων δεν μεταδίδεται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων και ο κίνδυνος για το ευρύ κοινό είναι χαμηλός.
Επιβίωση του ιού στο περιβάλλον και απολύμανση
Οι poxviruses παρουσιάζουν εξαιρετική αντοχή σε περιβάλλον με χαμηλή υγρασία, αυξημένη θερμοκρασία και pH. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα υλικά από μολυσμένους ασθενείς ή μολυσμένα αντικείμενα (π.χ. κλινοσκεπάσματα) να παραμένουν μολυσματικά για μήνες έως και χρόνια. Παρά τα χαρακτηριστικά αυτά, οι poxviruses είναι ευαίσθητοι στα κοινά απολυμαντικά, αν και μπορεί να είναι λιγότερο ευαίσθητοι σε οργανικά απολυμαντικά από άλλους ιούς λόγω της μειωμένης περιεκτικότητάς τους σε λιπίδια.
Ο καθαρισμός του δωματίου όπου διέμενε κρούσμα θα πρέπει να γίνεται χωρίς να αναδύεται σκόνη ή να σχηματίζονται αερολύματα με προϊόντα καθαρισμού του εμπορίου. Μετά τον καθαρισμό απαιτείται απολύμανση των επιφανειών με τη χρήση 0,1 % υποχλωριώδους νατρίου (NaClO) (αραίωση 1:50 εάν χρησιμοποιείται οικιακή χλωρίνη, συνήθως σε αρχική συγκέντρωση 5%). Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε επιφάνειες που αγγίζουμε συχνά (π.χ. πόμολα) και στις τουαλέτες. Μολυσμένα ρούχα και λευκά είδη πρέπει να συλλέγονται και να πλένονται στους 60°C. Χαλιά, κουρτίνες και άλλα έπιπλα που καλύπτονται με ύφασμα μπορούν να καθαρισθούν με ατμό.
Συστήνεται χρήση εξοπλισμού καθαρισμού μιας χρήσης (π.χ. πετσέτες). Εάν δεν είναι διαθέσιμος εξοπλισμός καθαρισμού μιας χρήσης, το υλικό καθαρισμού (πανί, σφουγγάρι κ.λπ.) θα πρέπει να τοποθετείται σε απολυμαντικό διάλυμα, αποτελεσματικό έναντι ιών, ή σε 0,1% υποχλωριώδες νάτριο. Εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, το υλικό θα πρέπει να απορρίπτεται. Οι γάζες ή άλλο υλικό εμποτισμένο με υλικό από δερματική βλάβη από το κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων θα πρέπει να αντιμετωπισθεί κατά προτίμηση σε μονάδα υγειονομικής περίθαλψης ως μολυσματικό υλικό.
Ποιοι πρέπει να εμβολιαστούν
Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, δεν απαιτείται μαζικός εμβολιασμός έναντι της νόσου. Ωστόσο, συστήνεται χορήγηση του εμβολίου της ευλογιάς σε επαφές επιβεβαιωμένου κρούσματος ευλογιάς των πιθήκων, σε υγειονομικούς που περιθάλπουν κρούσματα αλλά και σε άτομα που εργάζονται σε εργαστήρια και επεξεργάζονται δείγματα του ιού. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΕCDC) αναφέρει ότι ο πρώιμος εμβολιασμός μετά την έκθεση σε κρούσμα (εντός τεσσάρων ημερών) με εμβόλιο ευλογιάς μπορεί να προλάβει την ευλογιά των πιθήκων ή να κάνει την πορεία της λιγότερο σοβαρή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να κλείσει μια συμφωνία κοινής αγοράς εμβολίων και αντιιικών φαρμάκων που θα χρησιμοποιηηθούν κατά της ευλογιάς των πιθήκων. Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε πώς ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ), βρίσκεται σε συνομιλίες με την παρασκευάστρια δανέζικη εταιρεία Bavarian Nordic, σχετικά με την επέκταση της παραγωγής του εμβολίου Imvanex.
Το εμβόλιο εγκρίθηκε το 2013 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, για χορήγηση «υπό όρους». Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν κατέστη δυνατό να ληφθούν πλήρεις πληροφορίες για το εμβόλιο, λόγω της σπανιότητας της νόσου.
