Καθόλου αμελητέα δεν είναι η συχνότητα υποθέσεων ιατρικού σφάλματος και ιατρικής αμέλειας στην Ελλάδα, όπως προέκυψε κατά τη διάρκεια ημερίδας του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ), με τίτλο «Ιατρική Ευθύνη: Από τη νομική θεωρία στην Ιατρική Πράξη». Η κατάταξη των πιο συχνών αιτιών νομικής εμπλοκής των γιατρών διαφέρει μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενώ τα υψηλότερα ποσοστά εμφανίζει η ειδικότητα Μαιευτικής – Γυναικολογίας.
Σε μελέτη του 2014, κατά την κατηγοριοποίηση των ιατρικών σφαλμάτων, με βάση τη βαρύτητα των πιθανών βλαβών – συνεπειών που προξενήθηκαν στον ασθενή από την κακή άσκηση ιατρικής πρακτικής, προέκυψε ότι το 73,75% των ιατρικών σφαλμάτων είχαν ως συνέπεια τη μόνιμη αναπηρία ή/και το θάνατο.
Οι συνήθεις αιτίες που οδηγούν τους γιατρούς στα δικαστήρια
Στις συνήθεις αιτίες νομικής εμπλοκής των γιατρών αναφέρθηκε ο δικηγόρος Εμμανουήλ Λασκαρίδης, παρουσιάζοντας στοιχεία από τη βιβλιογραφία αλλά και από το προσωπικό του αρχείο, το οποίο περιλαμβάνει 500 δικαστικές αποφάσεις.
Σημαντικότερη αιτία άσκησης αγωγής από ασθενείς εναντίον γιατρών ή νοσοκομείων στα διοικητικά δικαστήρια, όπου διεκδικούνται αποζημιώσεις από τα δημόσια νοσοκομεία, είναι η εσφαλμένη διάγνωση. Η δεύτερη κατά σειρά αιτία είναι οι χειρουργικές επεμβάσεις, είτε αφορούν μια πλημμέλεια ή ένα σφάλμα κατά τη διάρκεια της εγχείρησης, είτε πλημμέλειες στο προεγχειρητικό ή μετεγχειρητικό στάδιο. Ακολουθούν τα διοικητικά και τεχνικά σφάλματα, με πιο συνήθη τα θέματα απώλειας ιατρικού φακέλου ή συντήρησης μηχανημάτων και στη συνέχεια τα νοσηλευτικά σφάλματα. Τελευταία στη λίστα εμφανίζονται τα οργανωτικά σφάλματα, όπως η αδυναμία συντονισμού των ιατρικών ομάδων και οι νοσοκομειακές λοιμώξεις.
Στα πολιτικά δικαστήρια, στα οποία εκδικάζονται οι αγωγές όταν εμπλέκονται ιδιωτικά νοσοκομεία, νούμερο ένα αιτία είναι η πλημμελής ενημέρωση του ασθενούς. «Πράγματι, όταν απευθυνθούν οι ασθενείς στο δικηγόρο, το πρώτο πράγμα που θα ελέγξει είναι αν ενημερώθηκαν για τον κίνδυνο επιπλοκών», ανέφερε ο κ. Λασκαρίδης. Και πρόσθεσε: «Όταν κάποιος δεν έχει ενημερωθεί, δεν έχει δώσει έγκυρη συγκατάθεση σε ιατρική πράξη. Άρα είναι παράνομη η ιατρική πράξη». Η δεύτερη αιτία είναι η εσφαλμένη διάγνωση. Στη συνέχεια εμφανίζονται τα σφάλματα κατά τη διάρκεια ή κατόπιν χειρουργικών επεμβάσεων και ακολουθούν οι υπόλοιπες.
Σε αντίθεση με τις άλλες περιπτώσεις, στα ποινικά δικαστήρια η πρώτη κατηγορία ιατρικών σφαλμάτων είναι οι εσφαλμένες διαγνώσεις και οι υπόλοιπες βρίσκονται πολύ χαμηλά, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου οργανωτικά σφάλματα. Τα διοικητικά σφάλματα είναι ελάχιστα και η πλημμελής ενημέρωση είναι από τις τελευταίες κατηγορίες.
«Στο δημόσιο τομέα απαιτείται κυρίως βελτίωση στην οργάνωση των νοσοκομείων, στον ιδιωτικό τομέα καλύτερη ενημέρωση, άρα έντυπα ενημέρωσης και συγκατάθεσης, και όσον αφορά στα ποινικά δικαστήρια, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στις διαγνώσεις», τόνισε ο κ. Λασκαρίδης.
Οι 5 πιο συχνές ειδικότητες
Οι συνήθεις ειδικότητες που έρχονται αντιμέτωπες με ιατρικά σφάλματα και ιατρική αμέλεια είναι οι λεγόμενες «ειδικότητες υψηλού κινδύνου». Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, πρώτη στη λίστα εμφανίζεται η Μαιευτική – Γυναικολογία και ακολουθούν η Χειρουργική, η Αναισθησιολογία, η Επείγουσα Ιατρική και η Ακτινολογία, ενώ έπονται οι υπόλοιπες.
«Είναι ευρέως γνωστό ότι κάποιοι γιατροί έχουν μία ροπή στο να επαναλαμβάνουν ιατρικά λάθη. Το ερώτημα είναι σε ποιο σημείο μπορούμε να αποκαλέσουμε αυτούς τους γιατρούς “διαφορετικούς” ή “κακούς” και να μειώσουμε ιατρικά λάθη και αγωγές», σχολίασε η, ιατροδικαστής στο νοσοκομείο «Ασκληπιείο» Βούλας, Άννα Ράζου. Όπως η ίδια σημείωσε, σημαντικές έρευνες διαπίστωσαν ότι οι προηγούμενες αγωγές είναι ένας υψηλός δείκτης πρόγνωσης μελλοντικών αγωγών. «Υπάρχουν γιατροί που ευθύνονται για μεγάλο μερίδιο των αγωγών. Βέβαια, σε αυτό το σημείο, υπάρχει πολύ μεγάλη συνάρτηση με την ειδικότητα καθώς και με τον όγκο των περιστατικών που βλέπει κάθε γιατρός», επεσήμανε η κ. Ράζου.
Αναφερόμενη σε περιστατικά στην Ελλάδα, η ιατροδικαστής, τόνισε: «Παρατηρήθηκε ότι το 64,86% των προσφύγων άσκησαν διώξεις κατά δημόσιων νοσοκομείων και το 20,8% κατά ιδιωτικών κλινικών και ιατρικών κέντρων».
Η ίδια υπογράμμισε -μεταξύ άλλων- ότι είναι σημαντικό να υπάρξει στο μέλλον δυνατότητα καταγραφής ιατρικών σφαλμάτων στη χώρα μας, σημειώνοντας ότι σημαντικό είναι επίσης, πέραν των νομικών διαδικασιών, οι παρεμβάσεις να γίνονται και με εκπαιδευτικές διαδικασίες, ούτως ώστε να προληφθούν περαιτέρω περιστατικά.
Ενδεικτικά παραδείγματα ιατρικών σφαλμάτων
Ο κ. Λασκαρίδης αναφέρθηκε ενδεικτικά και σε ορισμένα παραδείγματα ιατρικών σφαλμάτων ή αμέλειας, μεταξύ αυτών και στην περίπτωση του εισαγγελέα, Κωνσταντίνου Ανδρουλιδάκη, που πυροβολήθηκε εξ επαφής τον Ιανουάριο του 1989 από τη 17 Νοέμβρη.
Όπως εξήγησε, το θύμα πυροβολήθηκε σε πολλά μέρη του σώματος, κυρίως στο δεξί του πόδι, και διακομίσθηκε αμέσως σε κεντρικό νοσοκομείο της Αθήνας. Οι ορθοπεδικοί ήταν παρόντες, έλλειπαν όμως οι αγγειοχειρουργοί, οι οποίοι προσήλθαν με μεγάλη καθυστέρηση. Το αποτέλεσμα ήταν να διενεργηθεί το χειρουργείο μετά από 5 ώρες, εξαιτίας του μη συντονισμού των ορθοπεδικών με τους αγγειοχειρουργούς. Αυτό είχε ως συνέπεια να προκληθεί γάγγραινα στο πόδι του εισαγγελέα, να υποβληθεί σε ακρωτηριασμό αργότερα και μετά από έναν μήνα ο τραυματίας να καταλήξει. Η κόρη και η σύζυγός του στράφηκαν εναντίον του νοσοκομείου και έλαβαν μία από τις πρώτες αποζημιώσεις που δόθηκαν στην Ελλάδα, ύψους 50 εκατ. δραχμών.
Ένα άλλο παράδειγμα διοικητικού δικαστηρίου είναι η περίπτωση ενός λοχία του Ελληνικού Στρατού. Μεταφέρθηκε μέσω ΕΚΑΒ σε προ-κωματώδη κατάσταση από την οικία του σε στρατιωτικό νοσοκομείο, με αμφοτερόπλευρη μυδρίαση, οι κόρες των ματιών δεν αντιδρούσαν στο φως και παρουσίαζε αυχενική δυσκαμψία και εκδορές στις επιφάνειες των πνευμόνων. Υπήρχε πιθανολόγηση για ενδοκρανιακό αιμάτωμα, παρόλα αυτά στο στρατιωτικό νοσοκομείο δεν ελήφθη κανένα μέτρο, ούτε χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή και ο ασθενής παραπέμφθηκε σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο της περιοχής. Το πανεπιστημιακό νοσοκομείο προέβη σε τομογραφία εγκεφάλου και χορήγηση αγωγής για τους σπασμούς που παρουσίαζε ο ασθενής. Την επόμενη ημέρα, όμως, εμφάνισε σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας με οίδημα, εισήχθη σε ΜΕΘ και κατέληξε από ανακοπή καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας.
«Στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα οξύ εγκεφαλικό και πνευμονικό οίδημα, το οποίο ήταν συμβατό με μηνιγγίτιδα. Το ερώτημα που τίθεται πάντα είναι ποιος ευθύνεται. Εδώ μιλάμε για μία περίπτωση διοικητικού δικαστηρίου, όπου αποφαίνεται επί αστικής ευθύνης ποιος πρέπει να πληρώσει την αποζημίωση για την ηθική βλάβη και την ψυχική οδύνη στους συγγενείς. Το δικαστήριο απεφάνθη ότι παράλειψη εμφάνισε και το στρατιωτικό και το πανεπιστημιακό νοσοκομείο για μη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής κατά της μινιγγίτιδας», εξήγησε ο κ. Λασκαρίδης.
Όσον αφορά στα ποινικά δικαστήρια, ενδεικτικό είναι το παράδειγμα μιας 17χρονης, η οποία προσήλθε στα επείγοντα νοσοκομείου με έντονο πόνο στο δεξιό λαγώνιο βόθρο και τάση για έμετο. Ο εφημερεύων παθολόγος τόνισε ότι πρόκειται για οξεία σκωληκοειδίτιδα και το ανέφερε στον γιατρό που τον ακολουθούσε στην εφημερία. Ωστόσο, ο παθολόγος 2 και η ειδικευόμενη χειρουργός, παρότι διαπίστωσαν αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια, δεν προχώρησαν στις απαιτούμενες ενέργειες για τη διενέργεια χειρουργείου. Η ασθενής έλαβε εξιτήριο και επανήλθε μετά από ημέρες με πόνους. Της συνέστησαν ηλεκτρολυτικά διαλύματα, καθώς οι έμετοι είχαν προκαλέσει αφυδάτωση. Το γεγονός ότι δεν αναγνώρισαν πως πρόκειται για σκωληκοειδίτιδα είχε ως αποτέλεσμα να καταλήξει η ασθενής από σήψη και παραμελημένη περιτονίτιδα. «Εδώ τίθεται το ερώτημα ποιος ευθύνεται ποινικά. Δηλαδή, όχι ποιος θα καταβάλει την αποζημίωση, αλλά σε ποιον θα επιβληθεί ποινή φυλάκισης. Αναγνωρίστηκε ότι επρόκειτο για ανθρωποκτονία από μη συνειδητή αμέλεια, αλλά καταδικάστηκαν όλοι οι συμμετέχοντες για παράβαση καθήκοντος και τους επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης», ανέφερε ο κ. Λασκαρίδης. Η υπόθεση έφτασε στον Άρειο Πάγο, ο οποίος ενέκρινε τις καταδικαστικές αποφάσεις των κατώτερων δικαστηρίων, του Εφετείου και του Πρωτοδικείου.
Ανάγκη να βρεθεί λύση
Τα ιατρικά σφάλματα συμβαίνουν, όμως οι κατηγορίες εναντίον των γιατρών δεν είναι πάντα βάσιμες. Την ημερίδα διοργάνωσε ο ΠΙΣ ανταποκρινόμενος στην ανάγκη της ιατρικής κοινότητας να βρεθεί μία λύση, ώστε το ιατρικό προσωπικό, είτε του δημοσίου είτε του ιδιωτικού τομέα, να μην βρίσκεται στις αίθουσες των δικαστηρίων με αβάσιμες κατηγορίες.
Ο υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης, κατά την τοποθέτησή του αναφέρθηκε εκτενώς στο θέμα της νομοθετικής ρύθμισης που προώθησε εν μέσω έξαρσης της πανδημίας. Όπως είπε, έπειτα από σχετική πρωτοβουλία του ΠΙΣ, ψηφίστηκε ρύθμιση με την οποία περιορίζεται η αστική ευθύνη των γιατρών για περιστατικά COVID λόγω της επείγουσας ιατρικής ανάγκης. Σημείωσε μάλιστα ότι το συνολικό θεσμικό πλαίσιο θα πρέπει να συζητηθεί από την αρχή.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Κώστας Τσιάρας, καθώς και η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Μίνα Γκάγκα, κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής τους τόνισαν την ανάγκη να ληφθεί μέριμνα για την ιατρική ευθύνη που οδηγεί στα δικαστήρια δεκάδες γιατρούς κάθε χρόνο, ενίοτε και χωρίς να υφίστανται πραγματικά δεδομένα.
«Οι ιατροί είναι υπεύθυνοι για σφάλματα και αμέλειες, αλλά δεν θα πρέπει να διώκονται για επιπλοκές και παρενέργειες, ώστε να μην συνεχίσουμε στη ζωή μας να ασκούμε αμυντική ιατρική και να λογοδοτούμε σε αμυντική Δικαιοσύνη. Από την ημερίδα προέκυψε ότι η προδικασία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το εξειδικευμένο αντικείμενο της Iατρικής», δήλωσε ο Πρόεδρος του ΠΙΣ, Αθανάσιος Εξαδάκτυλος.
