Στην έκδοση συστάσεων που αφορούν στην κατά το δυνατόν καλύτερη διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με βήχα προχώρησε η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ), με τη συμμετοχή και εκπροσώπηση πνευμονολόγων που εργάζονται στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα.
Στο πλαίσιο αυτό αναφέρεται μεταξύ άλλων στο μηχανισμό, τις αιτίες του και τα προβλήματα που προκαλεί.
Ο βήχας είναι το πιο συχνό σύμπτωμα που οδηγεί έναν ασθενή στον ιατρό της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Αποτελεί ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα που εκδηλώνονται σε πληθώρα νοσημάτων, πνευμονικών και έξω-πνευμονικών, αλλά μπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες όπως τα φάρμακα και τη χρήση οποιουδήποτε καπνικού προϊόντος.
Ανάλογα με τη διάρκειά του ο βήχας μπορεί να είναι οξύς, υποξύς ή χρόνιος και μπορεί να έχει σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς επηρεάζει τις ημερήσιες δραστηριότητες, τον ύπνο και τις κοινωνικές σχέσεις.
Γιατί βήχουμε
Ο βήχας είναι ένας αμυντικός αντανακλαστικός μηχανισμός με τον οποίο ο οργανισμός απομακρύνει εκκρίσεις και κάθε άλλη ερεθιστική ουσία από τον βλεννογόνο των αεροφόρων οδών. Χρησιμεύει ως συμπληρωματικός μηχανισμός κάθαρσης, όταν η φυσιολογική βλεννοκροσσωτή κάθαρση του τραχειοβρογχικού δέντρου είναι ανεπαρκής. Προέρχεται από ερεθισμό των υποδοχέων του βήχα που υπάρχουν στο φάρυγγα, λάρυγγα και τους βρόγχους. Επίσης, μπορεί να προκαλείται και εκούσια από τον φλοιό του εγκεφάλου. Εάν ο βήχας συνοδεύεται από απόχρεμψη (περισσότερο από 30 ml την ημέρα), τότε χαρακτηρίζεται ως παραγωγικός βήχας. Εάν όχι, τότε είναι μη παραγωγικός ή ξηρός βήχας. Ο αποτελεσματικός βήχας απαιτεί την παραγωγή ενός μεγάλου ρεύματος εκπνεόμενου αέρα, ο οποίος κινείται με μεγάλη γραμμική ταχύτητα (>400L/min) διαμέσου των αεραγωγών, με στόχο να απομακρύνει εκκρίσεις, ερεθιστικούς παράγοντες και εισπνεόμενα μικροσωματίδια. Συμβάλλει τελικά στη φυσιολογική λειτουργία των πνευμόνων. Ο βήχας, επίσης, μπορεί να ενεργοποιηθεί στο πλαίσιο διαφόρων νοσημάτων ή με τη λήψη φαρμάκων, χωρίς να υπάρχει απαραίτητα παθολογία στον πνεύμονα
Τα προβλήματα που προκαλεί
Ο βήχας μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα διασποράς λοιμώξεων του αναπνευστικού (όπως ιού SARS COV-2, γρίπης, στρεπτοκοκκικής λοίμωξης κλπ.) πρόκλησης βλάβης του αεραγωγού με αποτέλεσμα έντονη συμπτωματολογία. Ο πολύ έντονος βήχας προκαλεί:
• Βράγχος φωνής/ δυσφωνία
• Ακράτεια ούρων
• Συγκοπτικά επεισόδια
• Εκσεσημασμένη εφίδρωση
• Συμπτώματα εκ του γαστρεντερικού όπως έμετο, ναυτία, ανορεξία, έντονες ερυγές
• Μυοσκελετικό πόνο
• Κατάγματα
• Κήλες
• Διαταραχές ύπνου
• Κεφαλαλγία, καταβολή, εξάντληση
• Ανησυχία περιβάλλοντος για μεταδοτικά νοσήματα
• Προβλήματα σχέσεων
• Μεταβολή του τρόπου ζωής
• Κοινωνική απομόνωση (εργασία, διαπροσωπικές σχέσεις)
• Σημαντικές ψυχολογικές συνέπειες (50% των ασθενών σε ιατρεία βήχα πληρούν τα κριτήρια για κατάθλιψη)
• Επηρεασμένη ποιότητα ζωής ανάλογη με εκείνη των ασθενών με ΧΑΠ
• Τροχαία ατυχήματα
• Φοβία σοβαρής νόσου στον ασθενή ( AIDS, TBC, κακοήθεια)
• Θόλωση διάνοιας
Οι πιθανές αιτίες
Μπορεί να είναι το πρωταρχικό σύμπτωμα πολλών πνευμονικών και εξωπνευμονικών παθήσεων. Για τους ενήλικες ασθενείς, αιτιώμενους βήχα, προτείνεται η εκτίμηση της διάρκειάς του και η αντίστοιχη κατηγοριοποίησή τους σε πάσχοντες από οξύ, υποξύ και χρόνιο βήχα, ως το πρώτο βήμα για τον περιορισμό της λίστας των πιθανών διαγνώσεων και την ανάλογη διερεύνηση. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα συχνότερα αίτια βήχα με βάση τη διάρκειά του.
