Διανύοντας την πέμπτη δεκαετία από την εμφάνισή της, η HIV λοίμωξη, έχει πλέον μετατραπεί σε μία χρόνια ελεγχόμενη κατάσταση. Η άμεση έναρξη της αντιρετροϊικής θεραπείας είναι πλέον η στρατηγική που εφαρμόζεται τόσο για τη φροντίδα του ίδιου του ατόμου όσο και για τη διακοπή της επιδημίας.
Στην Ελλάδα η πρόσβαση στην αντιρετροϊκή θεραπεία είναι διασφαλισμένη, ωστόσο, η πρόσβαση στην προφυλακτική αντιρετροϊκή αγωγή (PrEP) δεν είναι ακόμα δυνατή, παρόλο που έχει θεσμοθετηθεί από το 2022.
Υπενθυμίζεται ότι η PrEP χορηγείται πριν από την έκθεση στον HIV με στόχο την προστασία ατόμων που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να μολυνθούν από τον ιό, παράλληλα με τη χρήση όλων των μέτρων προφύλαξης. Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προφυλακτική αγωγή θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων.
Στη χώρα μας, η διάθεση της PrEP υπερψηφίστηκε στη Βουλή το Σεπτέμβριο του 2022, ενώ το Νοέμβριο του 2023 υπεγράφη η Υπουργική Απόφαση για τους όρους και τις προϋποθέσεις χορήγησής της. Διαθέσιμο είναι και το πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ που περιγράφει με πάσα λεπτομέρεια πώς θα χορηγείται PrEP, ωστόσο, ακόμα και σήμερα, οι γιατροί δεν μπορούν να την συνταγογραφήσουν.
Τα παραπάνω αναφέρθηκαν σε συνέντευξη Τύπου που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α), με αφορμή το 36ο Πανελλήνιο Συνέδριο AIDS.
Τεχνικά τα προσκόμματα
Σύμφωνα με τους ομιλητές, τα προσκόμματα είναι τεχνικά και σχετίζονται με την ΗΔΙΚΑ και τη διαμόρφωση του συστήματος έτσι ώστε να προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα. Οι ειδικοί κρίνουν αναγκαία την άμεση διευθέτηση των ζητημάτων αυτών και χορήγηση της προφυλακτικής αγωγής, προκειμένου να σπάσει κατά το μέγιστο δυνατό η αλυσίδα της μετάδοσης και στη χώρα μας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ παγκοσμίως έχουν λάβει PrEP περισσότεροι από 8.000.000, ο αντίστοιχος αριθμός στη χώρα μας είναι μόλις 100, οι οποίοι ήταν ενταγμένοι σε ερευνητικό πρωτόκολλο για έναν χρόνο. Παράλληλα, όπως επισημάνθηκε, υπάρχουν άνθρωποι που την προμηθεύονται μέσω άλλων «οδών» από το εξωτερικό, χωρίς την αναγκαία ιατρική παρακολούθηση και συμβουλευτική.
Αυτή τη στιγμή, προφυλακτική αντιρετροϊκή αγωγή χορηγούν όλα τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης, όπως και πολλές χώρες των Βαλκανίων, εκτός ΕΕ. Στόχος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) είναι μέχρι το 2025, το 50% των ανθρώπων που βρίσκονται σε πολύ υψηλό κίνδυνο να μολυνθούν από τον HIV να βρίσκονται υπό την προφυλακτική αγωγή. Οι εκπρόσωποι της Ε.Ε.Μ.Α.Α. εξέφρασαν την ελπίδα ότι σύντομα τα εμπόδια θα ξεπεραστούν στη χώρα μας, ωστόσο η Ελλάδα απέχει παρασάγγας από τον στόχο.
Αύξηση των περιστατικών – Καθυστερημένη διάγνωση
Τα δεδομένα του ΕΟΔΥ δείχνουν ότι μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί στη χώρα μας συνολικά 21.199 περιστατικά HIV (86%άνδρες). Το 2023 δηλώθηκαν 657 νέα περιστατικά, εμφανίζοντας αύξηση σε σχέση με το 2022 (526 νέα περιστατικά). Το 30.5% των νέων διαγνώσεων είχε μολυνθεί μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών, το 16,4% μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής, το 15,3% μέσω της από κοινού χρήσης ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, ενώ για το 37,4% των περιπτώσεων δεν είχε προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης του HIV. Ίδια εικόνα παρουσιάζουν και τα στοιχεία του πρώτου δεκάμηνου του 2024 όπου καταγράφηκαν 550 νέες διαγνώσεις HIV, ελαφρώς αυξημένες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, με την ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών να κυριαρχεί.
Η καθυστερημένη διάγνωση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, καθώς το 55% των νέων διαγνώσεων του 2024 είχαν λιγότερα από 350 κύτταρα/mm (το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ήδη αποδυναμωθεί αρκετά). Στις γυναίκες, στα άτομα με ετεροφυλοφιλική μετάδοση και σε άτομα άνω των 50 ετών, τα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης είναι ιδιαίτερα υψηλά.
Πρόοδος στη θεραπεία – Παραμένει το στίγμα
Η θεραπεία σχετίζεται με τη μείωση της θνητότητας και την βελτίωση της ζωής, με προσδόκιμο περίπου παρόμοιο με του γενικού πληθυσμού. Με τη λήψη αντιρετροϊκής αγωγής, σήμερα επιτυγχάνεται η μη ανίχνευση του ιικού φορτίου στα άτομα, που σημαίνει ότι είναι μη μεταδοτικά.
Παρά την καλή πρόγνωση για την υγεία με τη βοήθεια των σύγχρονων αντιρετροϊκών σχημάτων, σε κάποιους τομείς οι άνθρωποι που ζουν με HIV εξακολουθούν να αναφέρουν κακή ποιότητα ζωής. Ενώ το 81,2% (σε σύνολο 526 ατόμων) ανέφεραν γενική βελτίωση στην ποιότητα ζωής τους, το 41,9% ανέφεραν ότι έχουν δεχτεί διακρίσεις σε σχέση με την οροθετικότητα τους (20,7% από επαγγελματία υγείας, 21,3% από το κοινωνικό περιβάλλον, 18,8% από ερωτικό σύντροφο, 7,2% στο χώρο εργασίας).
Οι ομιλητές ανέδειξαν την καταπολέμηση του φαινομένου του στίγματος και αντιμετώπιση των πιθανών προκλήσεων και διακρίσεων που μπορεί να βιώσει το άτομο με HIV, ως προϋποθέσεις για τον έλεγχο της πανδημίας της HIV λοίμωξης. Έννοιες με ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση, όπως «θεραπεία ως πρόληψη» και «μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο = μη μεταδοτικός» (U=U), αποτελούν ισχυρά εργαλεία στην προσπάθεια αποστιγματοποίησης της νόσου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων που ζουν με τον ιό.
Σε μελέτη που θα παρουσιαστεί στο συνέδριο, στην οποία συμμετείχαν 526 άτομα, το 81% των συμμετεχόντων έχει ακούσει για το U=U, αλλά μόνο το 75,9% κατανοεί πλήρως τη σημασία του. «Παρά τα σχετικά υψηλά ποσοστά διάδοσης του μηνύματος “U=U»”, είναι προφανές ότι το μήνυμα δεν έχει εμπεδωθεί από όλους. Είναι πρωτίστως καθήκον τόσο των επαγγελματιών υγείας όσο και της πολιτείας να διαδώσουν σε όλους αυτή τη γνώση», τόνισαν οι εκπρόσωποι της Ε.Ε.Μ.Α.Α..
