Η ανακάλυψη, κατά την τελευταία δεκαετία, των μεγάλων πεδίων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο ώθησε τις άλλοτε διαχωρισμένες και με αντικρουόμενα συμφέροντα χώρες της περιοχής σε συνεργασία προκειμένου να εκμεταλλευτούν τα αποθέματα. Τα οφέλη από τα κοιτάσματα της περιοχής δεν αφορούν μόνο σε πρόσθετα έσοδα αλλά και στην απεξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές ρωσικού αερίου. Ωστόσο, υπάρχει μία χώρα η οποία δεν εντάσσεται στο «παιχνίδι» και λειτουργεί ως spoiler στην περιοχή χρησιμοποιώντας κατά κύριο λόγο τη ναυτική της δύναμη. Πρόκειται για την Τουρκία, η οποία εκτός από τις φραστικές τοποθετήσεις του προέδρου της Ταγίπ Ερντογάν, αναπτύσσει μια διπλωματία η οποία δυναμιτίζει την ειρηνική συνύπαρξη των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το σύμφωνο που υπέγραψε με την Λιβύη αναφορικά με την ανακήρυξη ΑΟΖ με όλες τα γνωστά επακόλουθα.
Το μεγαλύτερο κοίτασμα στην περιοχή είναι το Ζορ της Αιγύπτου, το οποίο εκτιμάται ότι διαθέτει αποθέματα που φθάνουν τα 30 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου, δηλαδή αρκετά καύσιμα για να τροφοδοτήσει όλη την Ευρώπη για περισσότερο από ενάμιση χρόνο. Το Ζορ είναι το 20ο μεγαλύτερο κοίτασμα στον κόσμο, ενώ τα μεγαλύτερα κοιτάσματα βρίσκονται παραδοσιακά στην Ρωσία.
Τα πεδία Tamar και Leviathan στις ακτές του Ισραήλ διαθέτουν 11 και 22 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αντίστοιχα και το κοίτασμα της Αφροδίτης της Κύπρου θεωρείται ότι κατέχει 8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια.
Η συνεργασία των κρατών της ΝΑ Μεσογείου
Στις αρχές του 2019, η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Παλαιστινιακή Αρχή και η Ιταλία ίδρυσαν το East Med Gas Forum. Πρόκειται για μια προσπάθεια δημιουργίας μιας περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου και ενός κόμβου εξαγωγής προς την Ευρώπη, η οποία είναι πρόθυμη να διαφοροποιήσει την προμήθειά της για να προφυλαχθεί από τις διακοπές της προσφοράς από τη Ρωσία. Η συνεργασία είναι επιτακτική εν μέρει επειδή απαιτούνται υποδομές σε αγωγούς για να συνδεθούν οι παραγωγοί με τους καταναλωτές. Τον Ιανουάριο, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος υπέγραψαν συμφωνία για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού μήκους 1.900 χιλιομέτρων για τη σύνδεση πεδίων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο με ευρωπαϊκές αγορές μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας.
Γιατί η Τουρκία έμεινε εκτός
Δεδομένου ότι η Κύπρος συμμετέχει ενεργά στις παραπάνω πρωτοβουλίες, η Τουρκία θα έμενε εκ των πραγμάτων εκτός λόγω της μη επίλυσης του Κυπριακού. Όπως είναι γνωστό, η Κύπρος διαχωρίστηκε πλήρως το 1974, αφού η Τουρκία κατέλαβε το βόρειο τρίτο του νησιού μετά από πραξικόπημα από υποστηρικτές της ένωσης με την Ελλάδα. Το αποσχισμένο τουρκοκυπριακό κράτος στα βόρεια αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία, η οποία εξακολουθεί να στηρίζει στρατεύματα εκεί. Η κυβέρνηση στο νότο αναγνωρίζεται διεθνώς.
Ποια είναι η στάση της Τουρκίας σήμερα
Σήμερα, η τουρκική κυβέρνηση αντιτάσσεται στην εκμετάλλευση των πόρων φυσικού αερίου από την Κυπριακή Δημοκρατία χωρίς συμφωνία για την από κοινού κατανομή των προϊόντων. Πέρα από αυτό, υποστηρίζει ότι κανένα ενεργειακό έργο στην περιοχή δεν έχει την ευκαιρία να επιβιώσει χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Κατ’ επέκταση, θεωρούν ότι η συντομότερη διαδρομή για έναν αγωγό φυσικού αερίου από την περιοχή στην Ευρώπη θα περικόψει τα ύδατα κάτω από την περιοχή της Τουρκίας.
Ακολουθώντας αυτή τη στρατηγική, η τουρκική κυβέρνηση χρησιμοποιεί τα πλοία για να παρεμβαίνει στην εξερεύνηση του φυσικού αερίου. Ήδη τα πλοία Πορθητής (Fatih), Γιαβούζ (Yavuz), Μπάρμπαρος (Barbaros), Ορούτς Ρέις (Oruc Reis) έχουν επιδοθεί σε πολύ δαπανηρές (και χωρίς αποτέλεσμα) έρευνες. Το 2018 εμπόδισαν τις εργασίες της ιταλικής Eni στην κυπριακή ΑΟΖ ενώ εξακολουθεί να προαναγγέλλει νέες γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ.
Η Τουρκία και η Λιβύη τον Δεκέμβριο του 2019 υπέγραψαν συμφωνία για την ΑΟΖ που οριοθετεί μια γραμμή μήκους 18,6 ναυτικών μιλίων (35 χιλιομέτρων). Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος αντιμετωπίζουν τη συμφωνία ως μια προσπάθεια από την πλευρά της Τουρκίας για κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο.
Η Λιβύη βρίσκεται επίσης σε σύγκρουση με την Ελλάδα λόγω των αδειών εκμετάλλευσης ανοικτής θάλασσας που εκδίδει η Αθήνα για τα ύδατα νότια του ελληνικού νησιού Κρήτη, το οποίο βρίσκεται μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι η συμφωνία με τη Λιβύη θα επιτρέψει κοινές δραστηριότητες εξερεύνησης στη Μεσόγειο.
Οι αντιδράσεις των άλλων κρατών
Οι Η.Π.Α. δήλωσαν ότι ανησυχούν έντονα από τις έρευνες φυσικού αερίου της Τουρκίας στα ύδατα της Κύπρου και την προέτρεψαν να σταματήσει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησε στις επιχειρήσεις της Τουρκίας, παγώνοντας τις περισσότερες επαφές υψηλού επιπέδου με τη χώρα και περιορίζοντας τη ροή κεφαλαίων προς την Άγκυρα, κάτι το οποίο θα διευκόλυνε την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ενώ παράλληλα, προβλέπονται κυρώσεις κατά της Τουρκίας.
Με πληροφορίες από το Bloomberg.
