Την Κυριακή διακινήθηκε στην Τουρκία μια ανοιχτή επιστολή από 104 πρώην ναυάρχους του τουρκικού ναυτικού, οι οποίοι επέκριναν την απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να δημιουργήσει μια τεχνητή διώρυγα 50 χιλιομέτρων στην Κωνσταντινούπολη και τα στενά των Δαρδανελίων, η οποία οδηγεί την Τουρκία να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους της Σύμβασης του Μοντρέ του 1936. Τη Δευτέρα,10 από αυτούς συνελήφθησαν με την κατηγορία ότι ετοίμαζαν πραξικόπημα και σε 4 επιβλήθηκε να παρουσιαστούν στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής τους, λόγω ηλικίας.
Η θέση των ναυάρχων είναι ότι η όποια αλλαγή στη Σύμβαση του Μοντρέ θα επιβάλλει αποστρατικοποίηση του Εύξεινου Πόντου και θα θέσει αυστηρούς κανόνες στο εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα, ανάλογους με αυτούς που ισχύουν στη διώρυγα του Σουέζ και θα ζημιώσει τα τούρκικα συμφέροντα. Με λίγα λόγια κατηγορούν τον Ερντογάν για μειοδοσία απέναντι στην εδαφική κυριαρχία της Τουρκίας.
Σε χθεσινές δηλώσεις του ο Ερντογάν ήταν καυστικός: "Το καθήκον των συνταξιούχων ναυάρχων - 104 από τους βρέθηκαν από κοινού- δεν είναι να δημοσιεύουν δηλώσεις που υπαινίσσονται ένα πολιτικό πραξικόπημα" για να συνεχίσει λέγοντας "Σε καμία περίπτωση δεν είναι αποδεκτό 104 απόστρατοι ναύαρχοι να κάνουν μια τέτοια απόπειρα μέσα στη νύχτα, σε μια χώρα της οποίας η ιστορία είναι γεμάτη πραξικοπήματα και μνημόνια. Δεν μπορούμε να το πούμε αυτό ελευθερία λόγου".
Η διατύπωση της κατηγορίας απέναντι στους ναυάρχους είναι ότι διαπράττουν έγκλημα κατά της της ασφάλειας και της συνταγματικής τάξης του κράτους, μια κατηγορία πολύ κοινή, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον για να διωχθούν οι γκιουλενικοί αξιωματικοί μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Βέβαια, αυτή τη φορά συλλαμβάνονται και άνθρωποι όπως ο Τσεμ Γκουρντενίζ που θεωρείται ο πνευματικός πατέρας του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», για το οποίο ο Ερντογάν και οι στρατηγοί του κάνουν πολύ συχνά λόγο τα τελευταία χρόνια, ειδικά απέναντι στην Ελλάδα. Εκτός του Γκουρντενίζ και άλλοι «γνωστοί» κριτικοί της ερντογανικής πολιτικής συνελήφθησαν για το «πραξικόπημα». Ένας από αυτούς, είναι ο Αλαετίν Σεβίμ ο οποίος είχε συλληφθεί και το 2011 όταν συνέβη το τεράστιο σκάνδαλο της Εργκένεκον.
Όπως όλα δείχνουν, οι φωνές από την πλευρά του Ερντογάν που κάνουν λόγο για πραξικόπημα, είχαν ήδη προετοιμαστεί για να κατηγορήσουν ορισμένες προσωπικότητες της τουρκικής αντιπολίτευσης ως ηγέτες ενός δυνάμει πραξικοπήματος, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu. Ο Ερντογάν φαίνεται να στοχεύει έντονα στο τούρκικο θυμικό, όπου τα πραξικοπήματα αποτελούν ένα ιδιαίτερο ζήτημα. Μην ξεχνάμε ότι ο στρατός στην Τουρκία έχει υπάρξει πολλές φορές εγγυητής του κοσμικού συντάγματος της χώρας και στη σύγχρονη ιστορία θεωρείται μέρος της κεμαλικής παράδοσης. Να θυμηθούμε επίσης, ότι η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 ενάντια στον Ερντογάν είχε αποδοθεί στους οπαδούς του Φετουλάχ Γκιουλέν και στην κεμαλική πτέρυγα.
Η Ε.Ε. αναλαμβάνει πρωτοβουλία
Σήμερα, σύμφωνα με ανακοίνωση που είχε εκδόσει η Κομισιόν από τις 29 Μαρτίου, οι δύο κορυφαίοι ευρωπαίοι ηγέτες, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Σαρλ ΜΙσέλ, αναμένεται να επισκεφτούν την Τουρκία για να επανεξετάσουν τις σχέσεις των δύο πλευρών που βρίσκονται σε ένταση από το 2005. Πέρα των όσων ζητημάτων έχουν τεθεί στο τραπέζι (προσφυγικό, σύμβαση της Κων/πολης, αποκλεισμός HDP) η πλευρά Ερντογάν σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το μομέντουμ του "παραλίγο πραξικοπήματος" για να πιέσει την Ε.Ε. να σκεφτεί τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης (και ίσως να τον επιταχύνει) σε συνδυασμό με την οικοκομική στήριξη για την περάτωση της διώρυγας της Κων/πολης για την οποία έχει γίνει η σχετική αναταραχή.
Όλα γυρίζουν γύρω από τα Erdonomics
Στην πράξη, ο Ερντογάν στήνει ακόμα μια φορά ένα σκηνικό έντασης, στο οποίο κατηγορείται ως «συνήθης ύποπτος» η κεμαλική πλευρά του στρατού και οι οπαδοί του Γκιουλέν, για να μπορέσει να εξηγήσει πειστικά πώς θα προτείνει ένα έργο 9,8 δισ. δολαρίων με αμφίβολα αποτελέσματα.
Καθώς δεν είναι ακόμα ώριμη η οποιαδήποτε εναλλακτική πρόταση απέναντι στη διώρυγα του Σουέζ για το παγκόσμιο εμπόριο και την ώρα που οι διάφορες εκδοχές εξετάζονται σε πολύ πρωτόλεια βήματα, το νέο φαραωνικό έργο που σκέφτεται να ξεκινήσει ο Ερντογάν εύλογα πυροδοτεί αντιδράσεις ακόμα και μεταξύ των μετριοπαθών. Επιπλέον, είναι τέτοια η κατάσταση της τουρκικής λίρας, μετά τις προσωπικές επιλογές του Ερντογάν, που οδηγούν ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου να συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα στην Τουρκία δεν θα είναι καθόλου ομαλά το επόμενο διάστημα.
Μετά την απόσυρση από τη Σύμβαση της Κων/πολης, η οποία υπήρξε επιζήμια για την εικόνα της Τουρκίας στην Ε.Ε., μια πιθανή απόσυρση και από τη Σύμβαση του Μοντρέ θα σημάνει ότι η Τουρκία προσδένεται πιο στενά στο άρμα των ΗΠΑ και τα σχέδιά τους στην περιοχή, αλλά και ότι θα επιδιώξει σε δεύτερο βαθμό να αποστρατικοποιήσει ακόμα περισσότερο το Αιγαίο, καθώς θα συμπαρασυρθεί από την αλλαγή καθεστώτος στα Στενά του Βοσπόρου και στα Δαρδανέλια.
Συγκεκριμένα, με την απόσυρση της Τουρκίας από τη Σύμβαση του Μοντρέ και την αλλαγή του καθεστώτος των Στενών αλλά και με τη δημιουργία της διώρυγας, θα επιτρέπεται σε μεγάλα πολεμικά πλοία (εκτός από μεγάλα εμπορικά πλοία) να διέρχονται από τα στενά. Μια τέτοια εξέλιξη θα θεωρηθεί επιθετική κίνηση απέναντι στη Ρωσία, η οποία θα υποθέσει βάσιμα ότι η Τουρκία θα διευκολύνει τις ΗΠΑ ώστε να περικυκλωθεί στρατιωτικά.
Τέλος, είναι σαφές ότι ένα έργο τέτοιας έκτασης σε μια περίοδο μεγάλης πίεσης της τουρκικής οικονομίας θα πιέσει ακόμα περισσότερο μια οικονομία που ασφυκτικά από τα Erdonomics. Άρα, βλέπουμε σε εξέλιξη μια ραγδαία πτώση του άλλοτε κραταιού ηγέτη στην Τουρκία, τουλάχιστον σε επίπεδο δημοφιλίας, η οποία επιδιώκεται από τη δική του πλευρά να ανασχεθεί με κατασκευές σκιάχτρων και φαντασμάτων. Αυτό που περιμένουμε αυτή τη στιγμή, είναι αν η πρωτοβουλία της Ε.Ε. θα αποτελέσει ένα σημαντικό δεκανίκι για τον Ερντογάν και την πολιτική των Erdonomics ή αν -μέσα από την τακτική του μαστίγιου και του καρότου- θα αναπτυχθούν οι αντιθέσεις μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ για την πρωτοκαθεδρία στην δυνάμει εμπορική κίνηση των Στενών και την μεταφορά πίεσης προς τη Ρωσία.
