Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί τη συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων του Κρεμλίνου κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων, ο ιρλανδικός στρατός ανησυχεί για τη ρωσική ναυτική δραστηριότητα στην «πίσω αυλή» του. Όπως αναφέρει το think tank του Atlantic Council, στη θαλάσσια περιοχή δυτικά της Ιρλανδίας, πρόκειται να πραγματοποιηθούν ρωσικές ασκήσεις, επικίνδυνα κοντά σε στρατηγικά υποθαλάσσια καλώδια επικοινωνιών. Οι συγκεκριμένες ασκήσεις αντιπροσωπεύουν ένα παραγνωρισμένο στοιχείο μιας πιθανής ρωσικής κλιμάκωσης: Μια προσπάθεια «τύφλωσης» του κόσμου για τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στην Ουκρανία.
Η Μόσχα είναι οπλισμένη με ένα περίπλοκο σύνολο δυνατοτήτων στον κυβερνοχώρο. Η ρωσική κυβέρνηση βασίστηκε εδώ και πολύ καιρό -ακόμη και σε σύγκριση με μια κυβερνοδύναμη όπως η Κίνα- σε καταστροφικές επιθέσεις που υποβαθμίζουν ή καταστρέφουν συστήματα άλλων χωρών- όπως αυτή που έκλεισε τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουκρανία το 2015.
Και να μην αναφέρουμε το μεγάλο δίκτυο παραγόντων, που περιλαμβάνει από κρατικές υπηρεσίες μέχρι εταιρείες «βιτρίνες» που στρατολογούν εγκληματίες στον κυβερνοχώρο, οι οποίοι διεξάγουν μια σειρά από κυβερνοεπιθέσεις κατά των εχθρών του καθεστώτος Πούτιν. Ωστόσο, η οπλοποίηση της τεχνολογίας από τη Ρωσία δεν αφορά μόνο τον κώδικα και τα πληκτρολόγια: Εάν οι επιτιθέμενοι μπορούν να βλάψουν, να καταστρέψουν ή απλώς να κόψουν την φυσική υποδομή του διαδικτύου, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια, μπορούν να διακόψουν τις επικοινωνίες του διαδικτύου σε μια περιοχή για να προκαλέσουν δημόσιο πανικό και αναταραχή, να υπονομεύσουν την οικονομική δραστηριότητα και διαταράξουν τη ροή των επικοινωνιών της κυβέρνησης και των πολιτών.
Αυτό είναι τώρα μια διακριτή πιθανότητα, εάν η Ρωσία κλιμακώσει περαιτέρω την ένταση στην Ουκρανία.
Η πρόσφατη ιστορία υποδηλώνει πολλά. Όταν η Ρωσία εισέβαλε παράνομα και προσάρτησε την Κριμαία το 2014, μία από τις πρώτες ενέργειές της ήταν να κόψει ένα επικοινωνιακό καλώδιο που συνδέει τη χερσόνησο με τον έξω κόσμο. Αυτή η διαταραχή στη συνδεσιμότητα του διαδικτύου παρείχε στο Κρεμλίνο άλλο ένα σημείο μόχλευσης στην περιοχή και περιόρισε την ορατότητα του κόσμου στις πρώτες φάσεις της σύγκρουσης που έλαβε τόπο τότε στην Ουκρανία. Αυτό δείχνει ότι το Κρεμλίνο αναγνωρίζει τη σημασία των διαστάσεων του διαδικτυακού ελέγχου και της άσκησης πιέσεων. Στο εσωτερικό, για παράδειγμα, το κράτος έχει κινηθεί για να ασκήσει περισσότερο έλεγχο στη φυσική υποδομή του διαδικτύου, αναγκάζοντας τους διαδικτυακούς πάροχους να εγκαταστήσουν περισσότερη τεχνολογία επιτήρησης και φιλτραρίσματος. Και όταν οι ψηφιακοί μηχανισμοί ελέγχου αποτυγχάνουν ή είναι ανεπαρκείς, το κράτος στρέφεται στον φυσικό εξαναγκασμό πολιτών και ξένων εργαζομένων στον τομέα της τεχνολογίας.
Οι τελευταίες δύο δεκαετίες έχουμε γίνει μάρτυρες της αυξανόμενης έμφασης που δίνει το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα στη σημασία του λογισμικού, του υλικού και του ψυχολογικού παράγοντα στις σύγχρονες συγκρούσεις. Η προοπτική μιας σχετικής κίνησης από πλευράς του Κρεμλίνου δεν είναι απίθανη για τους δυτικούς αξιωματούχους. Πρόσφατα, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου προειδοποίησε ότι η ρωσική ναυτική δραστηριότητα θα μπορούσε να απειλήσει τα υποβρύχια καλώδια και να επιτρέψει στη Μόσχα να διακόψει την παγκόσμια κυκλοφορία του διαδικτύου.
Τα σενάρια
Στην τρέχουσα κρίση, θα πρέπει να παρακολουθείται το υποθαλάσσιο καλώδιο που μεταφέρει την παγκόσμια κίνηση του διαδικτύου απευθείας στην Ουκρανία: Το καλώδιο του στενού του Κερτς, που τοποθετήθηκε το 2014 από τη Rostelecom, τη ρωσική κρατική εταιρεία τηλεπικοινωνιών. Μετά την προσάρτηση, οι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου της Κριμαίας άρχισαν να χρησιμοποιούν το καλώδιο για τη δρομολόγηση της διαδικτυακής κίνησης μέσω της Ρωσίας. Επειδή ο πιο άμεσος αντίκτυπος της διακοπής του θα ήταν στις επικοινωνίες του διαδικτύου στην ίδια την Κριμαία, δεν θεωρείται ιδιαίτερα πιθανό το Κρεμλίνο να καταστρέψει αυτό το καλώδιο.
Ωστόσο, εάν η αντιπαράθεση για την Ουκρανία ενταθεί, το Κρεμλίνο μπορεί να υπολογίσει ότι μια τέτοια κίνηση αξίζει τον κίνδυνο, εάν θα μπορούσε να συνδυαστεί και με άλλες ενέργειες για τη διακοπή των επικοινωνιών στο διαδίκτυο και στην υπόλοιπη χώρα. Σε αυτό το σενάριο, οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις και μυστικές υπηρεσίες στην Κριμαία θα μπορούσαν να διαταράξουν την πρόσβασή στο διαδίκτυο (κάτι που ίσως θα έδινε στην Ουκρανία έναν λόγο να στοχεύσει αυτή, αυτή την υποδομή). Βέβαια, η στόχευση του καλωδίου σε συνδυασμό με επιθέσεις σε άλλες υποδομές εκτός Κριμαίας, θα μπορούσε να δημιουργήσει πανικό στην υπόλοιπη Ουκρανία και να περιορίσει την ορατότητα της διεθνούς κοινότητας σε περαιτέρω ρωσικές ενέργειες.
Η ουκρανική διαδικτυακή κίνηση μεταφέρεται επίσης μέσω χερσαίων καλωδίων, όπως οπτικών ινών και διασυνοριακών γραμμών επικοινωνίας. Ο ρωσικός στρατός θα μπορούσε να τα κόψει, να τα καταλάβει ή να διακόψει το ρεύμα στις εγκαταστάσεις παρόχων υπηρεσιών διαδικτύου, καθώς και στα σημεία ανταλλαγής διαδικτύου (τα οποία ανταλλάσσουν κίνηση μεταξύ των παρόχων). Αυτές οι υποδομές στην Ουκρανία μεταφέρουν παγκόσμια κίνηση από και προς το διαδίκτυο, επομένως η διακοπή τους θα είχε αντίκτυπο διεθνώς και θα ανάγκαζε κάποια διαδικτυακή κίνηση να παρακάμψει την Ουκρανία. Αλλά τα χειρότερα αποτελέσματα θα γινόντουσαν αισθητά ιδιαίτερα στη χώρα, καθώς αυτές οι υποδομές παρέχουν ψηφιακή πρόσβαση κυρίως στους Ουκρανούς.
Στο πιο επιζήμιο σενάριο παγκοσμίως, ο ρωσικός στρατός θα μπορούσε να στοχεύσει οποιοδήποτε από τα δεκάδες υποθαλάσσια καλώδια που συνδέουν την Ευρώπη με το παγκόσμιο διαδίκτυο - και τα οποία, κατ' επέκταση, μπορεί να μεταφέρουν κίνηση που προέρχεται από (και προς) την Ουκρανία. Για παράδειγμα, υπάρχουν δεκαέξι υποβρύχια καλώδια πλησίον της Ιρλανδίας και το κόψιμο μερικών από αυτά τα καλώδια—μερικά από τα οποία βρίσκονται κοντά στην περιοχή της ρωσικής άσκησης—θα έβλαπτε τη ροή της παγκόσμιας διαδικτυακής κίνησης. Και μπορεί να χρειαστούν αρκετές ώρες ή και μέρες για την επισκευή τους. Επίσης, μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να αποσπάσει σημαντικά την προσοχή από άλλα παγκόσμια γεγονότα.
Παράλληλα με την προετοιμασία για καταστροφικές ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις κατά της Ουκρανίας, καθώς και χωρών που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θεωρεί ότι είναι υπέρ της Ουκρανίας, το Κίεβο και οι σύμμαχοί του πρέπει να προετοιμαστούν για πιθανή στόχευση των καλωδίων του διαδικτύου. Η Μόσχα γνωρίζει ότι οι πληροφορίες είναι ζωτικής σημασίας σε μια κρίση - και ότι ο έλεγχος ή η πλήρης διακοπή της ροής τους μπορεί να προσφέρει σημαντικά στρατηγικά πλεονεκτήματα.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
