Εκτεθειμένες σε πάσης φύσεως κινδύνους παραμένουν οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) της Ελλάδας καθώς σημειώνονται καθυστερήσεις στην εφαρμογή των περισσότερων οδηγιών ενώ για κάποιες σημαντικές διαδικασίες όπως είναι η απαγόρευση της μηχανότρατας στις ΘΠΠ ή η χαρτογράφηση των θαλάσσιων οικοτόπων έχει καταγραφεί μηδενική πρόοδος.
Ένα χρόνο μετά τις δεσμεύσεις της 9ης Διεθνούς Διάσκεψης για τους Ωκεανούς, τέσσερα χρόνια μετά από εκείνες που ανακοινώθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη στο Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN (2021), αλλά και σε συνέχεια πρόσφατης καταδικαστικής απόφασης της ΕΕ για τη μη έγκαιρη θέσπιση θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, η προστασία των ΘΠΠ στην Ελλάδα φαίνεται πως παραμένει ακόμα στα χαρτιά, παρόλο που αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για ανθεκτικά και βιώσιμα οικοσυστήματα, με πολλαπλά οφέλη για τους ανθρώπους και την οικονομία.
Πριν από τρεις ημέρες δόθηκαν στη δημοσιότητα τα πρώτα διαθέσιμα δεδομένα από τη συνολική αξιολόγηση της μέχρι τώρα υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και των οκτώ δεσμεύσεων για τις ΘΠΠ, από το παρατηρητήριο «weseayou», την πρώτη ψηφιακή πλατφόρμα παρακολούθησης της υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και δεσμεύσεων για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ελλάδα, που είναι ανοιχτή στο ευρύ κοινό.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα από τη συνολική αξιολόγηση της μέχρι τώρα υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και των οκτώ δεσμεύσεων για τις ΘΠΠ, προκύπτει ότι οι περισσότερες δεσμεύσεις βρίσκονται σε αρχικό στάδιο υλοποίησης, ενώ για τέσσερις από τις δεσμεύσεις αυτές δεν έχει ξεκινήσει κάποια επίσημη διαδικασία για την υλοποίησή τους.
Πιο συγκεκριμένα, η διαδικασία για τη διεύρυνση του δικτύου των ΘΠΠ μέσω της θέσπισης δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων στο Ιόνιο και στο Αιγαίο βρίσκεται ακόμα στο πρώτο βήμα υλοποίησης (σύμφωνα με την προβλεπόμενη στη νομοθεσία διαδικασία για τα Εθνικά Πάρκα). Η προθεσμία για την υλοποίηση της δέσμευσης έληγε το 2024 και η πρόοδος που έχει σημειωθεί μέχρι τώρα είναι στο 20%. Ωστόσο, όπως σημειώνεται στην αξιολόγηση, σε ό,τι αφορά το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο του Ιονίου, άκρως ανησυχητική είναι η έναρξη της διαδικασίας παραχώρησης δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε δύο νέες περιοχές όμορες στο Πάρκο, δραστηριότητες απολύτως επιβαρυντικές και ασύμβατες με τη θέσπιση των Θαλάσσιων Πάρκων και με κάθε έννοια προστασίας ευαίσθητων και σημαντικών ειδών και οικοτόπων.
Η δέσμευση για καθιέρωση εθνικού συστήματος παρακολούθησης και επιτήρησης με προθεσμία υλοποίησης το 2025 βρίσκεται επίσης, σε αρχικό στάδιο αξιολόγησης προσφορών των υποψηφίων αναδόχων, έχοντας σημειώσει πρόοδο μόλις 15%.
Ταυτόχρονα, η αξιολόγηση της μέχρι σήμερα υλοποίησης των υποχρεώσεων αυτών δείχνει ότι βρισκόμαστε αρκετά μακριά από μια επιτυχημένη θεσμική προστασία των θαλασσών μας. Συγκεκριμένα, πέντε χρόνια μετά την έναρξη του έργου για την εκπόνηση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (2019), η διαδικασία για τη θέσπιση μέτρων προστασίας για τις περιοχές Natura 2000 βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο ενώ σημειώνει σημαντικές καθυστερήσεις λαμβάνοντας υπόψη ότι μόνο 5 από τις 23 συνολικά Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες έχουν εγκριθεί.
Σχετικά με τη θέσπιση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, η Ελλάδα δεν έχει συμμορφωθεί ακόμα με την οδηγία 2014/89/ΕΕ για τη θέσπιση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και η σχετική διαδικασία βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο. Υπενθυμίζεται πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσέφυγε κατά της Ελλάδας στο Δικαστήριο της ΕΕ τον Δεκέμβριο 2023 και τον Φεβρουάριο 2025 το Δικαστήριο καταδίκασε τη χώρα μας για την έλλειψη θαλάσσιου χωροταξικού σχεδίου.
Όσον αφορά στην αποκατάσταση του 30% συγκεκριμένων τύπων θαλάσσιων οικότοπων μέχρι το 2030, δεν έχει ξεκινήσει ακόμη η διαδικασία για την υλοποίησή της ενώ μηδενική πρόοδος έχει καταγραφεί και στην απαγόρευση της μηχανότρατας στις θαλάσσιες προστατυεόμενες περιοχές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το παρατηρητήριο δημιουργήθηκε από το WWF Ελλάς, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace και το Vouliwatch, με την υποστήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων Ελληνική Εταιρία Προστασία της Φύσης, Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Ίδρυμα Thalassa/ΑΕΝΑΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ, Blue Marine Foundation, Cyclades Preservation Fund (CPF), iSea και MEDASSET. Μέσα από το «weseayou», οι συμμετέχοντες φορείς και οργανώσεις αποσκοπούν αφενός στο να ενισχύσουν τη γνώση του κοινού γύρω από αυτό το κρίσιμο ζήτημα και αφετέρου να τονίσουν την επιτακτική ανάγκη για την ουσιαστική προστασία των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ) στη χώρα μας, που - βάσει του διεθνούς και ευρωπαϊκού “Στόχου 30Χ30”- θα πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον το 30% των ελληνικών θαλασσών έως το 2030.
