Είτε το θέλουμε είτε όχι, από την στιγμή που δεν μπορούμε να αποπληρώσουμε τα χρέη μας βρισκόμαστε, και θα εξακολουθούμε να βρισκόμαστε, υπό καθεστώς συνεχούς εποπτείας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στο βαθμό που «κλείσει» και αυτή η αξιολόγηση, θα πάρουμε μια γρήγορη ανάσα έτσι ώστε να προετοιμασθούμε για την... επόμενη αξιολόγηση. Βέβαια, οι ελληνικές κυβερνήσεις (τόσο του κ. Τσίπρα όσο και οι προηγούμενες) δεν τα πηγαίνουν καλά με χρονοδιαγράμματα και προθεσμίες. Εάν λοιπόν κρίνουμε από τις επιδόσεις μας στο παρελθόν, ούτε αυτή η αξιολόγηση θα κλείσει στην ώρα της.
Μιλώντας όμως για την (όποια) αξιολόγηση, μάλλον «ξεχνάμε» το βασικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Πράγματι, όσο το ελληνικό χρέος κρίνεται μη βιώσιμο, άλλο τόσο, αλλεπάλληλες ελληνικές κυβερνήσεις, θα καταλήγουν... μη βιώσιμες και τούτο επειδή θα καταρρέουν λόγω της ανάγκης λήψης περαιτέρω (υφεσιακών) μέτρων μήπως και, με μαγικό τρόπο, το χρέος μας «γυρίσει» σε «βιώσιμο». Άλλωστε, το γεγονός ότι μας επιβάλλεται πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 και κοντά στο 2% του ΑΕΠ για ακόμα...40 χρόνια σημαίνει ότι η Τρόικα δεν έχει καμμία εμπιστοσύνη τόσο στον κ. Τσίπρα όσο και στους επόμενους έλληνες πρωθυπουργούς μέχρι το...2060 και βάλε!
Επιπλέον, όσο το ελληνικό χρέος χαρακτηρίζεται από το ΔΝΤ ως μη βιώσιμο, άλλο τόσο μηδενίζεται η πιθανότητα ένταξης μας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Και τούτο επειδή η ΕΚΤ δεν θα «τολμήσει» να πλήξει την αξιοπιστία της εκπονώντας δική της έκθεση η οποία, βαπτίζοντας το ελληνικό χρέος βιώσιμο, θα έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με τις «μη βιώσιμες» εκτιμήσεις του ΔΝΤ. Συζητά πια κανείς την ένταξη μας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης; Όχι βέβαια! Και τούτο επειδή έχουμε σιωπηρά αποδεχθεί ότι χάθηκε και αυτή η ευκαιρία!
Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και στο βαθμό κατά τον οποίον το ελληνικό χρέος χαρακτηριζόταν (είτε από την ΕΚΤ, είτε από το ΔΝΤ) ως βιώσιμο, ας μην περιμένουμε μεγάλη αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού μας. Πράγματι, τα ιστορικά στοιχεία των ελληνικών ομολόγων «καταγράφουν τα εξής ενδιαφέροντα:
1. To 2007, όταν η Ελλάδα βρισκόταν «άνετα» εκτός πιστοληπτικού (από τους οίκους αξιολόγησης) «σκουπιδότοπου», το κόστος δανεισμού του 5-ετούς ελληνικού ομολόγου ήταν 4,10%, με το spread, έναντι του ασφαλούς (safe) αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου, κοντά στο 0,30%.
2. Όταν η κυβέρνηση Τσίπρα βγήκε στις αγορές τον Ιούλιο του 2017 με την έκδοση 5-ετούς ομολόγου, «κατάφερε» spread έναντι του αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου της τάξης του 4,77% το οποίο ήταν αρκετά υψηλότερο από το spread του 4,37% που «κατάφερε» η κυβέρνηση Σαμαρά (όταν εκείνη βγήκε στις αγορές με 5-ετές ομόλογο) τον Απρίλιο του 2014.
3. Την στιγμή αυτή, το spread μεταξύ του 10-ετούς ελληνικού και του αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου βρίσκεται στο 5,18%. Παραμένει, δηλαδή, πολύ υψηλότερο από το 4,45% που αποτελεί και τον μέσο όρο της τελευταίας εικοσαετίας! Με άλλα λόγια, ακόμα και στο βαθμό που κλείσει τάχιστα η αξιολόγηση, ας μην περιμένουμε ότι οι (όποιοι) δανειστές μας θα μας δανείζουν φθηνά!
Και όμως, ένα μεγάλο κίνητρο για να κλείσει η αξιολόγηση υπάρχει. Από το Γράφημα 1, το οποίο απεικονίζει τον δείκτη οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα (πηγή: https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/indicators-statistics/e…) παρατηρούμε ότι ο δείκτης επέστρεψε, τον Σεπτέμβριο του 2017, στο επίπεδο του 2014, πριν δηλαδή καταρρεύσει η κυβέρνηση Σαμαρά.
Γράφημα 1
Με άλλα λόγια, η ελληνική οικονομία, ενθαρρυμένη από το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, καταγράφει θετικές προσδοκίες για το τι μέλλει γενέσθαι. Γεγονός παραμένει ότι ο δείκτης οικονομικού κλίματος έχει ισχυρή προβλεπτική ικανότητα τόσο για τις εξελίξεις του ελληνικού ΑΕΠ όσο και για την αποτίμηση των τραπεζικών μετοχών (βλέπε: http://www.kathimerini.gr/929647/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/a…) κάτι το οποίο θα ενισχύσει, με την σειρά του, την εμπιστοσύνη στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Μπορεί λοιπόν να κλείσει η αξιολόγηση στην ώρα της; Πολύ το εύχομαι αλλά εξακολουθεί και με προβληματίζει το γεγονός ότι η «σύνθεση» της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία χειρίσθηκε προηγούμενες αξιολογήσεις, παραμένει η ίδια...
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
