Ήταν πριν από οκτώ περίπου μήνες, όταν μια ανάρτηση που τράβηξε την προσοχή στο Reddit σε συνδυασμό με πληθώρα meme και άλλο διαδικτυακό βουητό (buzz) έφεραν την online «επανάσταση» στο όνομα μιας ξεχασμένης αλυσίδας βιντεοπαιχνιδιών, ονόματι GameStop. Την αποσπασματική αυτή εξέγερση των «πληβείων» έναντι των ισχυρών της Wall Street ακολούθησε η πτώση και τα διδάγματα που προέκυψαν ήταν πολλά. Το βασικότερο όμως ήταν αυτό που που αφορούσε και υπογράμμιζε συνάμα, την δύναμη των κοινωνικών δικτύων και κατ' επέκταση του διαδικτυακού ακτιβισμού. Να θυμίσουμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα αποδείχτηκαν τόσο ισχυρά που κατάφεραν σύμφωνα με τα τότε δημοσιεύματα «οι “καρχαρίες” να χάσουν 20 δισ. από τη “μαρίδα”» και εν συνεχεία να κάνουν «18 δισ. από την αξία της GameStop “καπνό” σε μόλις 5 ημέρες.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού τώρα, ένα πρόσφατο παράδειγμα διαδικτυακού ακτιβισμού, με διαφορετική αφετηρία και σκοπό, είδαμε να παίρνει σάρκα και οστά την Παρασκευή. Ο λόγος για την efood, μια από τις μέχρι χθες δημοφιλέστερες εφαρμογές του App Store και του Google Play, η οποία είδε αντίστοιχα τις «μετοχές» της να κατακρημνίζονται.
Τι συνέβη
Σε μια ανασκόπηση των γεγονότων να αναφέρουμε ότι η efood της γερμανικής Delivery Hero, μέσω της εφαρμογής Road Runner που χρησιμοποιεί για να διασυνδέεται με τους διανομείς πρότεινε σε 115 - όπως διευκρίνισε αργότερα - από τους 3.000 διανομείς της, των οποίων επίκειτο να λήξει η σύμβαση, να συνάψουν μια άλλη μορφή εργασιακής σχέσης - αυτή του freelancer. Αυτό στην περίπτωση που ήθελαν να συνεχίσουν την συνεργασία τους. Σε διαφορετική περίπτωση η συνεργασία θα έπρεπε να τερματιστεί.
Το θέμα δημοσιοποιήθηκε αρχικά από το Συνδικάτο Επισιτισμού Αττικής κι από εργαζόμενους στα social media, στη συνέχεια παρουσιάστηκε σε εκτενή ρεπορτάζ στον Τύπο και ακολούθησε η απάντηση της εταιρείας στους διανομείς, συνεργάτες και χρήστες του efood, η οποία διευκρίνιζε μεταξύ άλλων: «η λανθασμένη διατύπωση της πρόσφατης επικοινωνίας που έγινε προς 115 διανομείς των οποίων η σύμβαση λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου 2021, δεν εκφράζει τη φιλοσοφία και τη κουλτούρα της efood και σε καμία περίπτωση δεν ήταν εκβιαστική».
Οι χρήστες βέβαια του διαδικτύου και της εφαρμογής είχαν διαφορετική άποψη. Tο θέμα απασχόλησε τόσο έντονα την online κοινότητα που βρέθηκε στην πρώτη θέση των trending topics του Twitter. Η αντίδραση κλιμακώθηκε οδηγώντας μόνο το hashtag #cancel_efood - κατά την διάρκεια της ημέρας δημιουργήθηκαν κι άλλα παρόμοια όπως #uninstall_efood, να έχει το απόγευμα της Παρασκευής 31 χιλιάδες tweets και μερικές ώρες αργότερα ο αριθμός των σχετικών τιτιβισμάτων να έχει φτάσει τις 37 χιλιάδες.
Το πόσοι ακολούθησαν την παραίνεση της διαγραφής της εφαρμογής είναι άγνωστο και ενδεχομένως θα παραμείνει επτασφράγιστο μυστικό της εταιρείας. Tο σίγουρο όμως είναι ότι η efood είδε μια πτώση των παραγγελιών της και μια κατακόρυφη πτώση της βαθμολογίας της στο διαδίκτυο.
Αμέτρητοι χρήστες ή μη του γνωστού app παράδοσης έτοιμου φαγητού, το οποίο τον πρώτο χρόνο της πανδημίας κατέγραψε αύξηση κύκλου εργασιών κατά 49% (64,4 εκατ. ευρώ, από 43,1 εκατ. ευρώ το 2019) και αύξηση καθαρών κερδών κατά 26,7% (21,3 εκατ. ευρώ, από 16,8 εκατ. ευρώ το 2019) έσπευσαν να βαθμολογήσουν την εφαρμογή με ένα αστέρι. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το rating της εφαρμογής να πέσει από το 4,6 που ήταν στις αρχές της εβδομάδας στο Google, στο 2,1 το μεσημέρι της Παρασκευής, στο 1,7 αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρα για να φτάσει εντέλει στο 1,1 το βράδυ της Παρασκευής όπου και γραφόταν το άρθρο.
Ενδεικτικό είναι επίσης ότι από τα 2 με 10 reviews που δεχόταν ημερησίως η εφαρμογή πριν το συμβάν - η πλειονότητα των οποίων βαθμολογούσε το efood θετικά, δέχτηκε μέσα σε λίγες ώρες, συγκεκριμένα μέχρι τις 3:00 το μεσημέρι, πάνω από 450 κακές αξιολογήσεις (ένα αστέρι) με αρνητικά σχόλια (σ.σ τα παραπάνω αφορούν την περίπτωση του Google Play). Αντίστοιχα σύμφωνα με πληροφορίες του insider.gr, η πτώση των παραγγελιών την Παρασκευή έφτασε περίπου στο 30% - σημειωτέον ότι η δημοφιλής εφαρμογή δεχόταν περίπου 260.000 παραγγελίες κατά μέσο όρο ημερησίως.
Το συμβάν πήρε μέχρι και πολιτικές διαστάσεις με κυβέρνηση κι αντιπολίτευση να διασταυρώνουν τα ξίφη τους σχετικά με τον νέο εργασιακό νόμο Χατζηδάκη που ψηφίστηκε πριν από λίγο καιρό από τη Βουλή των Ελλήνων.
Η διπλή όψη του Διαδικτυακού Ακτιβισμού
Το παράδειγμα του efood ήταν ίσως το πρώτο επί ελληνικού εδάφους που αφορούσε μια συγκεκριμένη εταιρεία κι έλαβε τόσο μεγάλες διαστάσεις, ήταν όμως ένα από τα πολλά παγκοσμίως που καταδεικνύουν τις διαστάσεις του ηλεκτρονικού ή διαδικτυακού ακτιβισμού. Δηλαδή των κινητοποιήσεων, των διαμαρτυριών ή ακόμα και των επαναστάσεων που ξεσπούν με αφορμή ή με την βοήθεια του Διαδικτύου, των κοινωνικών δικτύων και των smartphones.
Να θυμίσουμε ότι τα νέα μέσα, κυρίως το Facebook και το Twitter, έχουν αποτελέσει ουκ ολίγες φορές φόρουμ ελεύθερης έκφρασης, καταγγελίας της διαφθοράς και των καταπατήσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και εργαλείο για την κινητοποίηση των πολιτών να κατέβουν στους δρόμους ή να υποστηρίξουν έναν σκοπό. Μέσω των κοινωνικών δικτύων έχουμε παρακολουθήσει από αιτήματα συγκέντρωσης υπογραφών και μποϊκοτάζ εταιρειών έως εξεγέρσεις κι επαναστάσεις (Αραβική Άνοιξη, Ουκρανία, Occupy Wall Street, BLM). Στην ελληνική εκδοχή θα μπορούσαμε να προσθέσουμε τους Αγανακτισμένους ίσως και το κίνημα «Δεν πληρώνω», που εμφανίστηκαν στα πέτρινα χρόνια της κρίσης .
Παρότι όμως η αποτίμηση του διαδικτυακού ακτιβισμού έχει απασχολήσει κοινωνιολόγους, πολιτικούς επιστήμονες, αναλυτές κ.ο.κ., οι γνώμες περί της αποτελεσματικότητάς του διίστανται.
Άλλοι διατείνονται ότι τα πληκτρολόγια και οι ομάδες συζήτησης στα κοινωνικά δίκτυα αντικαθιστούν με αξιοσημείωτη επιτυχία τις οργανωμένες πορείες και διαδηλώσεις αφήνοντας παράλληλα το στίγμα τους στο σύστημα, πολιτικό, κοινωνικό κι επιχειρηματικό. Όπως έγραφε και ο Kevin Roose στους New York Times με αφορμή το GameStop, «έχουμε δει επιχειρήσεις από διάφορους κλάδους -βιβλιοπωλεία, κινηματογραφικές εταιρείες, εστιατόρια- να υποκύπτουν στους online επικριτές τους».
Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι αυτή η οργή που εκφράζεται μέσω πληκτρολογίου εκτονώνεται άμεσα, οδηγώντας στην «επανάσταση του καναπέ», η οποία δεν έχει απτά αποτελέσματα. «Χρειάζεται μικρή προσπάθεια για να κάνεις μια δημοσίευση σε ένα κοινωνικό δίκτυο. Το να διαδόσεις έναν σκοπό ή ένα μήνυμα είναι μέρος του ακτιβισμού, ωστόσο χρειάζεται να μεταφραστεί σε πράξη για να αλλάξει κάτι» όπως επισημαίνει σχετικό άρθρο στο Humanitarian Academy of Developement (HAD).
Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμα κι αν το συγκεκριμένο νόμισμα έχει δύο όψεις, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων που θα «κάτσει» αν στρίψει.
