Αποστολή στο Στρασβούργο
«Θα πρέπει ό,τι είναι παράνομο μη επιγραμμικά να είναι παράνομο κι επιγραμμικά ώστε το διαδίκτυο να γίνει ασφαλές για όλους και αυτό να μην είναι απλά ένα πετυχημένο σλόγκαν». «Θα πρέπει να μπει τέλος στην Άγρια Δύση που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στο χώρο της ενημέρωσης ώστε οι σοκαριστικές εικόνες από το Καπιτώλιο που είδαμε πέρυσι να μην επαναληφθούν». « Θα πρέπει να ανοίξουμε το μαύρο κουτί των αλγορίθμων για να υπάρξει διαφάνεια και να κατανοούμε πλέον γιατί κάποιοι πολίτες γίνονται στόχοι περιεχομένου και διαφήμισης». «Θα πρέπει να καταστήσουμε τις προσπάθειες των τεχνολογικών κολοσσών να παρεμβαίνουν στην ζωή των Ευρωπαίων πολιτών μάταιες και να συντάξουμε ένα νέο πλαίσιο κανόνων που θα αποτελέσει αναφορά για τις δημοκρατίες όλου του κόσμου».
Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικές από τις φιλοδοξίες του Ευρωκοινοβουλίου για τον νέο Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες, οι οποίες εκφράστηκαν από Επιτρόπους, Ευρωβουλευτές και Εκπροσώπους Ειδικών Επιτροπών στην σχετική συζήτηση που πραγματοποιήθηκε αυτή την την εβδομάδα στην Ολομέλεια στο Στρασβούργο. Μια συζήτηση, οι συμμετέχοντες της οποίας, παρά τις όποιες διαφωνίες για τις επιμέρους διατάξεις, κατέληξαν ομόφωνα στο συμπέρασμα ότι η ανάγκη για επικαιροποίηση της νομοθεσίας που αφορά την διαδικτυακή δραστηριότητα είναι ίσως παραπάνω από επιτακτική, ώστε να σιγήσουν οι παραφωνίες που παρατηρούνται όλα τα τελευταία χρόνια και θίγουν θεμελιώδη δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών.
Το σχέδιο Νόμου που εγκρίθηκε την Πέμπτη με 530 ψήφους υπέρ, 78 κατά και 80 αποχές, περιλαμβάνει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες τεχνολογίας χειρίζονται το διαδικτυακό περιεχόμενο, και αποτελεί σύμφωνα με τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης «την πιο σκληρή εκδοχή των όσων πρότεινε η αρμόδια επιτροπή του Κοινοβουλίου τον τελευταίο ένα χρόνο». Η ψήφισή του δε, έδωσε «το πράσινο φως» για την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τα κράτη- μέλη και την Επιτροπή, διαπραγματεύσεις που προοικονομούνται σκληρές και ευχή πολλών είναι να μην καθυστερήσουν την υιοθέτησή του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες πέρα από τις αρχές του 2023.
«Πιστεύω ότι θα καταλήξουμε με το Συμβούλιο σε γρήγορες αποφάσεις ώστε μέχρι το τέλος της Γαλλικής Προεδρίας να μπορέσουμε να εγκρίνουμε τους νέους κανόνες και να αποδείξουμε ότι είναι μάταιες οι προσπάθειες lobbying και ότι η άσκηση πίεσης των τεχνολογικών κολοσσών δεν πετυχαίνει» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν από το βήμα του Ευρωκοινοβουλίου στο πλαίσιο της συζήτησης. «Πρέπει να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα ότι η δημοκρατία μας έχει τη δύναμη να ανταποκριθεί προκειμένου οι πολίτες της να είναι αυτοί που καθορίζουν τα πράγματα. Θέλουμε έναν κανονισμό δυναμικό που θα υλοποιηθεί γρήγορα» ανέφερε μεταξύ άλλων η Μαργκρέτε Βεστάγκερ, η «Σιδηρά Κυρία» της ψηφιακής Ευρώπης που έχει καταχωρήσει ήδη στο βιογραφικό της πολλαπλές μάχες, αν όχι νίκες, έναντι των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών.
Στο επίκεντρο του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες βρίσκεται ο περιορισμός της παραπληροφόρησης αλλά και οι αυστηρότερες υποχρεώσεις για τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες. Παράλληλα βέβαια περιλαμβάνονται και διατάξεις για την αξιολόγηση κινδύνων, για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διαφάνεια στους αλγόριθμους και για την απαγόρευση της χρήσης των δεδομένων των ανηλίκων για στοχευμένες διαφημίσεις. Σαφείς γίνονται και οι διαδικασίες για την διακοπή της παροχής παράνομων υπηρεσιών online ενώ καθίσταται εφικτό και το δικαίωμα αποζημίωσης των καταναλωτών για τυχόν ζημιές.
Στόχος είναι να ικανοποιηθεί το αίτημα των ευρωπαίων πολιτών για μια νομοθεσία που θα συμβαδίζει με την εποχή και θα είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες προκλήσεις της ψηφιακής τεχνολογίας αλλά κι έτοιμη για τις μελλοντικές. Αίτημα αδήριτο, αν σκεφτεί κανείς τις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων 20 ετών - όπου και υιοθετήθηκε για παράδειγμα η οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο - αλλά και τον ψηφιακό κόσμο, ο οποίος κερδίζει όλο και μεγαλύτερο μερίδιο του χρόνου μας, αρχής γενομένης της πανδημίας, μετατρέποντας την πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού σε early adopters (σ.σ. αυτοί που υιοθετούν από τους πρώτους μια τεχνολογία ή προϊόν με βάση τα πέντε στάδια στην υιοθέτηση καινοτομίας, που διέκρινε το 1962 ο Everett Rogers στην ομώνυμη καμπύλη).
Οι βασικές αλλαγές που φέρνει ο Νόμος για τις Ψηφιακές υπηρεσίες
- Αφαίρεση παράνομου περιεχομένου και προληπτικά μέτρα κατά της παραπληροφόρησης
Ένας από τους περιορισμούς στην ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου που προβλέπει η πρόταση νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες είναι οι σαφείς υποχρεώσεις και ευθύνες για τους παρόχους ενδιάμεσων υπηρεσιών, και ιδίως για τις διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών.
Ειδικότερα, ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες θεσπίζει μηχανισμό «ειδοποίησης και δράσης», καθώς και εγγυήσεις για την αφαίρεση παράνομων προϊόντων, υπηρεσιών ή περιεχομένου από το διαδίκτυο. Κάθε φορά που θα λαμβάνουν μια τέτοια ειδοποίηση, οι πάροχοι θα πρέπει να δρουν «χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, λαμβάνοντας υπόψη το είδος του παράνομου περιεχομένου το οποίο κοινοποιείται και την ανάγκη να ληφθεί επειγόντως δράση». Μετά τις επιφυλάξεις για λογοκρισία που εκφράστηκαν μάλιστα, στην πρότασή τους, οι ευρωβουλευτές εισήγαγαν ισχυρότερες δικλείδες που διασφαλίζουν ότι η επεξεργασία των ειδοποιήσεων θα γίνεται χωρίς αυθαιρεσίες και διακρίσεις και με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της έκφρασης.
Όσον αφορά στη διάθεση προϊόντων μέσω διαδικτύου και δεδομένης της άνθησης του ηλεκτρονικού εμπορίου, ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες προβλέπει ότι οι πλατφόρμες ηλεκτρονικών αγορών θα πρέπει να εγγυώνται ότι τα προϊόντα που διαθέτουν διαδικτυακά στους καταναλωτές είναι ασφαλή, σύμφωνα με τις προδιαγραφές ασφαλείας της ΕΕ, και οι πλατφόρμες να γνωρίζουν τους επιχειρηματικούς τους πελάτες.
- Κανόνες στις πολύ μεγάλες πλατφόρμες
Η πρόταση νόμου στρέφει το βλέμμα της και στις πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, οι οποίες θα πρέπει να εφαρμόζουν ειδικές υποχρεώσεις λόγω των ιδιαίτερων κινδύνων που εγκυμονούν όσον αφορά τη διάδοση παράνομου και επιβλαβούς περιεχομένου. Σε περίπτωση που εγκριθεί, ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του επιβλαβούς περιεχομένου (που δεν είναι αναγκαστικά παράνομο σε όλες τις περιπτώσεις) και της παραπληροφόρησης. Για το λόγο αυτό συμπεριλαμβάνονται διατάξεις σχετικά με την υποχρεωτική αξιολόγηση του κινδύνου, τα μέτρα ελάττωσης του κινδύνου, τους ανεξάρτητους ελέγχους και τη διαφάνεια των λεγόμενων «συστημάτων συστάσεων», δηλ. των αλγόριθμων που καθορίζουν τι βλέπουν οι χρήστες. Παράλληλα προβλέπεται και η ύπαρξη περισσότερων επιλογών σχετικά με την κατάταξη βάσει αλγορίθμων, δηλαδή οι πολύ μεγάλες πλατφόρμες θα πρέπει να διαθέτουν τουλάχιστον ένα σύστημα σύστασης περιεχομένου που δεν θα βασίζεται στην κατάρτιση «προφίλ ακροατηρίου».
- Στοχευμένη διαφήμιση
Περιορισμοί μπαίνουν και στην στοχευμένη διαφήμιση όσον αφορά τους ανήλικους, παρότι κάποιοι από τους Ευρωβουλευτές τάχθηκαν υπέρ της κατάργησης του προσωποιημένου περιεχομένου στο σύνολο των χρηστών. Αν το σχέδιο νόμου ψηφιστεί θα απαγορεύονται οι τεχνικές στόχευσης ή προώθησης που χρησιμοποιούν δεδομένα ανηλίκων με σκοπό την εμφάνιση διαφημίσεων, καθώς και η στόχευση ευάλωτων ομάδων που γίνεται μέσω ειδικών κατηγοριών δεδομένων.
Ως πρόσθετη δικλείδα υπεράσπισης κατά της προσωποποιημένης διαφήμισης το κείμενο προβλέπει και τη θέσπιση διαδικασιών για διαφανή πληροφόρηση, δηλαδή οι αποδέκτες των ψηφιακών υπηρεσιών να μπορούν να αποφασίσουν αν συγκατατίθενται με τους εκάστοτε όρους και cookies εφόσον έχουν ενημερωθεί ευκρινώς για τους αποδέκτες ψηφιακών υπηρεσιών και για τον τρόπο με τον οποίο τα προσωπικά τους δεδομένα χρησιμοποιούνται για οικονομικό όφελος.
Εξέχουσας σημασίας είναι και η πρόβλεψη η άρνηση της συγκατάθεσης να μην είναι πιο δύσκολη ή χρονοβόρα για τον χρήστη από την αντίστοιχη διαδικασία επιβεβαίωσής, συνθήκη η οποία παρατηρείται στους περισσότερους ιστότοπους σήμερα ωθώντας τους χρήστες να συναινούν παρά την θέλησή τους. Επιπλέον, εάν η συγκατάθεση απορριφθεί ή ανακληθεί, προβλέπεται να παρέχονται στους χρήστες άλλες επιλογές πρόσβασης σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα, συμπεριλαμβανομένων των «επιλογών που βασίζονται σε διαφήμιση χωρίς παρακολούθηση».
Μεταξύ των λοιπών αλλαγών που εισήγαγε το κοινοβούλιο στην έκθεση της Επιτροπής συμπεριλαμβάνονται και η απαλλαγή των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων από ορισμένες υποχρεώσεις που απορρέουν από τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ώστε να διασφαλιστούν συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού.
Επιπλέον στα δικαιώματα των πολιτών προστίθεται και η δυνατότητα αποζημίωσης. Ειδικότερα προβλέπεται οι αποδέκτες ψηφιακών υπηρεσιών και οι οργανώσεις που τους εκπροσωπούν να μπορούν να ζητούν αποζημίωση για τυχόν ζημιές που προκαλούνται από πλατφόρμες οι οποίες δεν τηρούν τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας που υπέχουν.
Τέλος γίνονται σαφείς οι απαγορεύσεις να χρησιμοποιούν οι διαδικτυακές πλατφόρμες τεχνικές εξαπάτησης ή παρότρυνσης που στόχο έχουν να επηρεάζουν τη συμπεριφορά των χρηστών μέσω «παραπλανητικών τακτικών».
Όσο για τις περαιτέρω τροπολογίες που εγκρίθηκαν στην Ολομέλεια αφορούν την ανάγκη οι πάροχοι να σέβονται στους όρους και τις προϋποθέσεις τους την ελευθερία της έκφρασης, την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης καθώς και μια νέα διάταξη σχετικά με το δικαίωμα ανώνυμης χρήσης και πληρωμής για ψηφιακές υπηρεσίες.
