Περιβαλλοντικό «πράσινο φως» έλαβε το Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών (2021-2025), ύψους 2,6 δισ. ευρώ, από τη Γενική Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Πολιτικής του ΥΠΕΝ. Η έγκριση δόθηκε στη βάση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και των αποτελεσμάτων της δημόσιας διαβούλευσης, με τους συγκεκριμένους όρους, περιορισμούς και κατευθύνσεις, που θα πρέπει να τηρούνται κατά την εξειδίκευση και υλοποίησή του, με μέριμνα της Αρχής Σχεδιασμού, αν και στο σύνολό του το «πακέτο» κρίθηκε ότι δεν επιφέρει επιπτώσεις. Το ΕΠΑ υλοποιείται με τους εθνικούς πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Ποσά τα 2,528 δισ. ευρώ αφορούν τους βασικούς αναπτυξιακούς στόχους ενώ τα 71,8 εκατ. ευρώ την υποστήριξη προγράμματος.
Το κύριο μέρος της χρηματοδότησης των έργων του ΥΠΥΜΕ με πόρους του ΕΠΑ εντάσσεται στους Αναπτυξιακούς Στόχους «Πράσινη Ανάπτυξη» και «Ανάπτυξη Υποδομών» (~49,3% και ~37,5% αντίστοιχα, δηλαδή 1,28 δισ. ευρώ και 975,1 εκατ. ευρώ αντίστοιχα), εξυπηρετώντας τους Ειδικούς Στόχους της Ανάπτυξης Υποδομών «Μεταφορές» και «Εφοδιαστική Αλυσίδα» και τους ειδικούς στόχους της Πράσινης Ανάπτυξης «Προστασία του Περιβάλλοντος» και «Κλιματική Αλλαγή», ενώ το 13,1% του προϋπολογισμού εξυπηρετεί τους Αναπτυξιακούς Στόχους «Έξυπνη Ανάπτυξη» (συνολικά 1,2 δισ. ευρώ), «Κοινωνική Ανάπτυξη» (συνολικοί πόροι 269 εκατ.) και «Υποστήριξη Προγράμματος» (71,7 εκατ. ευρώ).
Οι περιβαλλοντικοί όροι
Το Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών 2021-2025 διαμορφώνεται σύμφωνα με το νέο αναπτυξιακό πλαίσιο της Χώρας και την Εθνική Στρατηγική για τις Μεταφορές, με κύριο στόχο την ενίσχυση της ασφαλούς, σύγχρονης κινητικότητας και της προσβασιμότητας στη χώρα, μέσω ανάπτυξης μεταφορικών και συγκοινωνιακών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Οι βασικοί άξονες προτεραιότητας του προγράμματος είναι η ανάπτυξη των λιμενικών και οδικών υποδομών, των υποδομών αερομεταφορών και υδατοδρομίων, του σιδηροδρομικού δικτύου, της πολυτροπικής και αστικής κινητικότητας, της εφοδιαστικής αλυσίδας και της ενίσχυσης της οδικής ασφάλειας, καθώς και η ψηφιοποίηση των υποδομών των μεταφορών.
Το πρόγραμμα θα πρέπει να «πατάει» πάνω στις περιφερειακές και εθνικές δεσμεύσεις για την κλιματική αλλαγή, τόσο σε ότι αφορά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσο και στην προσαρμογή στις μεταβολές που συντελέστηκαν ή επέρχονται, στο πλαίσιο για τη διαχείριση αποβλήτων/ανακύκλωσης, σε ρυθμιστικά σχέδια κ.α., θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η λειτουργία των υποδομών που θα προκύψουν ως αποτέλεσμα των δράσεων του προγράμματος, θα χαρακτηρίζονται εξαρχής από αποφυγή σημαντικών επιβαρύνσεων σε περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους (αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, αειφορική χρήση και προστασία υδάτινων και θαλάσσιων πόρων, κυκλική οικονομία, αποτροπή και έλεγχος ρύπανσης, προστασία και αποκατάσταση βιοποικιλότητας και οικοσυστημάτων, χαρτογράφηση του θορύβου, επεξεργασία υγρών αποβλήτων και διάθεση του ανακτημένου νερού κατά τον περιβαλλοντικά βέλτιστο τρόπο, η ορθή διαχείριση στερεών και επικίνδυνων αποβλήτων από τη λειτουργία μεγάλων μεταφορικών υποδομών κ.α., δυνατότητα και ετοιμότητα εξέλιξης προς τις απαιτήσεις που δημιουργεί η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, αποφυγή συσσωρευτικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε περιοχές αυξημένης πυκνότητας παρεμβάσεων).
Επίσης, προβλέπονται περιορισμοί ή προϋποθέσεις ως προς την όχληση του περιβάλλοντος σε τομείς όπως: Ελαχιστοποίηση πλημμυρικού κινδύνου, Ελαχιστοποίηση ζωνών κατάληψης, Διασφάλιση υπηρεσιών οικοσυστήματος, Ελαχιστοποίηση αλλοιώσεων στο εδαφικό ανάγλυφο, Περιορισμός κινδύνων και οχλήσεων ως προς το φυσικό περιβάλλον, Αποφυγή αλλοιώσεων στα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των υδάτων κ.α.
Για την προστασία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στο σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη λειτουργία των υποδομών που υλοποιούνται στο πλαίσιο του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών 2021-2025, θα πρέπει να ακολουθούνται οι εξής κατευθύνσεις: Ενίσχυση της βιώσιμης κινητικότητας (π.χ. τα έργα εντός των αστικών συγκροτημάτων θα πρέπει να σχεδιάζονται ενσωματώνοντας τις αρχές της ελαχιστοποίησης των ατμοσφαιρικών εκπομπών και του θορύβου), Ενίσχυση της ασφάλειας ως προς την αποφυγή ατυχημάτων με επίπτωση στο περιβάλλον ή/και ελαχιστοποίηση των συνεπειών τους, Προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ειδικά για τις νησιωτικές περιοχές υψηλής ελκυστικότητας, θα πρέπει να επιδιώκεται η διατήρηση της περιβαλλοντικής δομής και της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας, ενώ σε κάθε περίπτωση η ενίσχυση (μέσω συγκοινωνιακών έργων) της τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες προστασίας του περιβάλλοντος.
Όπως σημειώνεται, τα κτίρια τόσο των λιμενικών όσο και των γραμμικών χερσαίων έργων που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος, θα πρέπει να ανταποκρίνονται, στο μέγιστο εφικτό βαθμό, στις αρχές της πράσινης δόμησης, της ελαχιστοποιημένης κατανάλωσης ενέργειας και της κυκλικής οικονομίας.
Παρεμβάσεις σε ηλεκτροκίνηση και «έξυπνη κινητικότητα»
Οι δε παρεμβάσεις που αφορούν στην αναβάθμιση των δικτύων ηλεκτροκίνητων μέσων μεταφοράς σταθερής τροχιάς, με την ευρεία εγκατάσταση ηλεκτροκίνησης και την ενίσχυση της χρήσης τους, θα πρέπει να εξειδικευτούν και να εφαρμοστούν κατά τον ταχύτερο δυνατό τρόπο.
Οι παρεμβάσεις του προγράμματος που σχετίζονται ευθέως ή εμμέσως με την «έξυπνη κινητικότητα» θα πρέπει να ενσωματώνουν εξαρχής μέριμνα για τις επερχόμενες τεχνολογίες αυτόνομων και συνδεδεμένων οχημάτων, οι οποίες αυξάνουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα των μεταφορών και ως εκ τούτου προσφέρουν σημαντικά οφέλη στο περιβάλλον. Κατ’ ανάλογο τρόπο, το σκέλος των θεσμικών και επιχειρησιακών μέτρων του Προγράμματος θα πρέπει να εμπλουτιστεί κατάλληλα ώστε να συμπεριλάβει εγκαίρως ρυθμίσεις και ενισχυτικές παρεμβάσεις για τα αυτόνομα και συνδεδεμένα οχήματα.
Η παρακολούθηση των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρμογή του προγράμματος, θα πρέπει να πραγματοποιείται με τη συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων που θα καταγράφονται κατά την επιχειρησιακή παρακολούθηση υλοποίησης του προγράμματος, με ευθύνη της Αρχής Σχεδιασμού.
Οι στόχοι και οι 5 πυλώνες του Τομεακού Προγράμματος
Όπως και παλιότερα έχει αναδείξει το insider.gr, το Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, διαμορφώνει και αποτυπώνει τις δράσεις που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από τους εθνικούς πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) κατά την επόμενη πενταετία 2021-2025, σύμφωνα με τους αναπτυξιακούς στόχους και τις προτεραιότητες του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ), την εθνική στρατηγική για τις μεταφορές, τις άλλες τομεακές εθνικές στρατηγικές, τις σύγχρονες ανάγκες και τις δυνατότητες της χώρας, καθώς και τους διαθέσιμους εθνικούς πόρους. Το Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης συμβάλλει σε πέντε (5) Στρατηγικούς Στόχους: 1: Ανάπτυξη Υποδομών, 2. Πράσινη Ανάπτυξη, 3. Κοινωνική Ανάπτυξη, 4. Έξυπνη Ανάπτυξη, 5. Υποστήριξη Προγραμμάτων.
Συγκεντρωτικά, ο σκοπός του ΤΠΑ του ΥΠΥΜΕ είναι να βελτιώσει τη μετακίνηση των πολιτών και της μεταφοράς αγαθών, να ενισχύσει την περιφερειακή και διεθνή συνδεσιμότητα, την προσβασιμότητα και να τονώσει την πολυτροπική και αστική κινητικότητα εξασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια των μεταφορών. Ταυτόχρονα, στόχο έχει τον περιορισμό της ενεργειακής ζήτησης, την υλοποίηση παρεμβάσεων σε κτιριακές υποδομές εκπαίδευσης, υγείας, δικαιοσύνης και προστασίας του πολίτη και εκπόνηση έργων εθνικής σημασίας για την προστασία των πολιτών, των οικονομικών τους δραστηριοτήτων και του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Συνοπτικά, το ΤΠΑ περιλαμβάνει 23 Προτεραιότητες και 46 Δράσεις. Ο Στρατηγικός Στόχος «Ανάπτυξη Υποδομών» αποτελεί το μεγαλύτερο αντικείμενο του ΤΠΑ για το Υπουργείο με την ένταξη 9 Προτεραιοτήτων και 17 Δράσεων. Η «Κοινωνική Ανάπτυξη» αποτελεί σημαντικό πεδίο για το Υπουργείο καθώς περιλαμβάνει 5 Προτεραιότητες και 7 Δράσεις. Η «Πράσινη Ανάπτυξη» θα υλοποιηθεί μέσω 4 Προτεραιοτήτων και 10 Δράσεων. Ο στρατηγικός στόχος για την « Έξυπνη Ανάπτυξη» θα υλοποιηθεί από το Υπουργείο μέσω 3 Προτεραιοτήτων και 7 Δράσεων. Τέλος, η «Υποστήριξη Προγραμμάτων» περιλαμβάνει 2 Προτεραιότητες και 4 Δράσεις.
Οι βασικοί άξονες
Οι βασικοί άξονες προτεραιότητας για να επιτευχθεί ο στόχος της Ανάπτυξης των Υποδομών, είναι η ανάπτυξη: • των Λιμενικών και Οδικών υποδομών, • των υποδομών Αερομεταφορών και Υδατοδρομίων, • του Σιδηροδρομικού Δικτύου, • της Πολυτροπικής και Αστικής Κινητικότητας, • της Εφοδιαστικής Αλυσίδας και της ενίσχυσης της Οδικής Ασφάλειας και • της ψηφιοποίησης των Υποδομών των Μεταφορών.
Οι βασικοί άξονες προτεραιότητας για να επιτευχθεί ο στόχος της Πράσινης Ανάπτυξης, βασίζονται στην: • Ενεργειακή αναβάθμιση των κτιριακών υποδομών, • Πρόληψη και διαχείριση κινδύνων, • Ανάπτυξη των υποδομών για την προστασία του περιβάλλοντος και • Δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη πράσινων πόλεων.
Οι βασικοί άξονες προτεραιότητας για να επιτευχθεί ο στόχος της Κοινωνικής Ανάπτυξης, βασίζονται στην: • Ανάπτυξη έργων υποδομών υγείας, • Ενίσχυση των υποδομών για την ενσωμάτωση των ΑΜΕΑ, • Εκπαίδευση των εργαζομένων, • Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό των υποδομών βαθμίδων εκπαίδευσης και • Ενίσχυση των υποδομών δικαιοσύνης και ασφάλειας του πολίτη.
Οι βασικοί άξονες προτεραιότητας για να επιτευχθεί ο στόχος της Έξυπνης Ανάπτυξης, βασίζονται: • Στις δράσεις ψηφιοποίησης των δεδομένων και την ψηφιακή αναβάθμιση των υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης και • Στην ψηφιακή διασύνδεσή τους και στην ανάπτυξη έξυπνων υποδομών και μεταφορών.
Τέλος, οι άξονες προτεραιότητας για την επίτευξη του στόχου Υποστήριξη Προγραμμάτων βασίζονται: • Στις δράσεις διοικητικής υποστήριξης και • Στην παροχή τεχνικής βοήθειας προς τις υπηρεσίες.
Όσον αφορά στον τομέα «Πράσινη Ανάπτυξη» (σύνολο κονδυλίων 1.282.404.176 ευρώ), ποσό 820.245.317 ευρώ σχετίζεται με τον πυλώνα «Πρόληψη & διαχείριση κινδύνων» (Αποκατάσταση πληγέντων, Αποκατάσταση δημοσίων υποδομών, Πρόληψη κινδύνων σε δημόσιες υποδομές), ποσό 410.626.494 ευρώ στον πυλώνα «Ανάπτυξη υποδομών και προστασία περιβάλλοντος - φράγματα, αρδευτικά δίκτυα, ύδρευση - αποχέτευση, αντιπλημμυρικά κ.λπ. (Έργα ύδρευσης και αποχέτευσης, Εγγειοβελτιωτικά έργα, Αντιπλημμυρικά έργα), ποσό 44.075.589 ευρώ στον πυλώνα «πράσινες πόλεις» (Πράσινες μεταφορές, Βιώσιμες πόλεις, Αστική ανάπλαση), ενώ ποσό 7.456.776 ευρώ αφορά στον πυλώνα «ενεργειακή απόδοση» (Ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων υποδομών).
