Έργα που σχετίζονται με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), ΣΔΙΤ αλλά και Παραχωρήσεις, δηλαδή υποδομές που αποφέρουν σταθερές ροές σε ετήσια βάση και δεν επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από τις όποιες μεταβολές και την κυκλικότητα που καταγράφονται στην κατασκευαστική αγορά, φαίνονται να αποτελούν τομείς στους οποίους ρίχνουν βάρος εταιρείες του χώρου των υποδομών αλλά και την απαραίτητη χρηματοδότηση οι τράπεζες.
Δεδομένου ότι μέχρι πρότινος το αμιγώς τεχνικό «κομμάτι» δεν άφηνε κέρδη στα γκρουπ οδήγησε τα σχήματα που δραστηριοποιούνται στον χώρο στην αναζήτηση και εξασφάλιση ροών – εσόδων – μερισμάτων από άλλες «πηγές», όπως οι εγγυημένες «ταρίφες» σε ενεργειακά assets, οι πληρωμές διαθεσιμότητας των ΣΔΙΤ (από το δημόσιο) ή τα διόδια των Παραχωρήσεων (π.χ. οδικών). Προφανώς λοιπόν, μαζί με άλλα assets, οι τομείς αυτοί είναι και εκείνοι που εξασφαλίζουν ευκολότερα από άλλες δράσεις και τα σχετικά κεφάλαια από τις τράπεζες, δίχως να λείπoυν βέβαια και εδώ το «σκανάρισμα», το «ξεσκαρτάρισμα», αλλά και οι «πονοκέφαλοι», όπως η άνοδος σε πληθωρισμό – επιτόκια.
Βέβαια, μεγάλο μέρος των έργων που έχουν αναλάβει ή θα «μπει» στο ανεκτέλεστο των γκρουπ προσεχών είναι αμιγώς δημόσια, με τις εταιρείες πάντως να εκχωρούν κατά βάση στις τράπεζες τις απαιτήσεις τους από το κράτος ως έναντι για τη λήψη κεφαλαίου κίνησης.
Η εύλογη αισιοδοξία και η «επαγρύπνηση»
Η εύλογη αισιοδοξία που επικρατεί στον τομέα των υποδομών και κυρίως στον κατασκευαστικό κόσμο καθώς όλοι συμφωνούν ότι η δεκαετία που διανύουμε θα είναι «γεμάτη» από διαγωνισμούς, εργοτάξια και επενδύσεις, και θα τροφοδοτήσει τον κλάδο για τα επόμενα χρόνια, συνοδεύεται από ανάλογη κινητικότητα – επαγρύπνηση για την εξασφάλιση «ανοιχτών γραμμών» χρηματοδότησης από τον τραπεζικό τομέα αλλά και των απαραίτητων ίδιων κεφαλαίων για τα γκρουπ του κλάδου, ιδίως σε ότι έχει να κάνει με έργα που ενεργοποιούν ιδιωτικές δυνάμεις, ακόμα και με τα –σε μεγάλοι βαθμό– εγγυημένα «φιλέτα» των ΣΔΙΤ ή των Παραχωρήσεων.
Στην «εξίσωση» αυτή, πέραν της ανόδου του κόστους σε υλικά – ενέργεια, έχουν «μπει» τόσο η άνοδος του πληθωρισμού και των επιτοκίων που επηρεάζουν λιγότερο ή περισσότερο όλο το φάσμα των έργων, όσο όμως και οι τράπεζες που «σκανάρουν» τα projects ώστε να βάλουν στη σχετική λίστα την απόφαση «bankable», ώστε να δοθεί η απαραίτητη χρηματοδότηση. Πάντως, όπως πρόσφατα μόλις σημείωσε το insider.gr, ο κλάδος των υποδομών και ιδίως έργα σε ΑΠΕ, ΣΔΙΤ, Παραχωρήσεις αλλά και τομείς του real estate παραμένουν ψηλά στη λίστα των χρηματοδοτήσεων για την προσεχή 4ετία.
Εδώ και περίπου 2 χρόνια έχει «ανοίξει» ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για τους μεγάλους ομίλους του χώρου των υποδομών καθώς προωθείται μεγάλο «πακέτο» έργων, διαγωνισμών, επενδύσεων – αναπτύξεων, ιδιωτικοποιήσεων, σε συνδυασμό και με τους όρους του Ταμείου Ανάκαμψης (εκτός αν εκτροχιαστούν έργα του «πακέτου» αυτού), καταγράφονται «τεκτονικές αλλαγές» στον χώρο, μετοχικές και επιχειρηματικές ανακατατάξεις, deal και «μετακινήσεις στελεχών (ακόμα και υψηλότατου επιπέδου), ΑΜΚ και άλλες διεργασίες. Τα έργα που προωθούνται σε όλο το φάσμα των υποδομών, σε όλη την Ελλάδα απαιτούν, μεταξύ άλλων, «ισχύ», κεφαλαιακή επάρκεια, ρευστότητα, εργατικό δυναμικό, χρηματοδοτική στήριξη.
Το θέμα της «κατασκευής» και οι ΑΠΕ
Με την κατασκευή να έχει βιώσει τα προηγούμενα χρόνια δυσκολίες στο να «βγει» κέρδος, άλλοι τομείς προέβαλαν ολοένα και περισσότερο ως εναλλακτικές, όπως οι ΑΠΕ, οι ΣΔΙΤ και οι παραχωρήσεις, που αποφέρουν σταθερές ροές σε ετήσια βάση και δεν επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της κατασκευαστικής αγοράς, όπως πρόσφατα ανέφερε και ο CEO της Intrakat, Αλ. ΕΞάρχου.
Βέβαια, άλλοι όμιλοι νωρίτερα, όπως η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (με ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ), η ΕΛΛΑΚΤΩΡ, είχαν ήδη «ανοίξει το παιχνίδι» σε αυτούς τους τομείς, απ’ όπου διαφαίνεται μια τάση αποχώρησης, αν κρίνουμε από τις κινήσεις του ομίλου Ελλάκτωρ στις ΑΠΕ (deal με Motor Oil) ή στα σενάρια για πώληση της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακής (πάντως, στην ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έργα 1,2 GW είναι σε εξέλιξη, το project στον Καφηρέα 330MW πλησιάζει στην ολοκλήρωση, ενώ αυτό σε Αμφιλοχία 650MW είναι υπό κατασκευή). Αλλά και στην ΑΒΑΞ, μετά και την αποεπένδυση από Volterra εστιάζουν, πέραν του αμιγώς τεχνικού τομέα, σε ΣΔΙΤ – Παραχωρήσεις (παρά την ρευστοποίηση του μεριδίου στη «Γέφυρα»). Ενώ και η Μυτιληναίος, αν και δεν θεωρείται σε καμία περίπτωση κλασσικός - παραδοσιακός εργοληπτικός όμιλος, διαβλέποντας ροές σε κάποια ΣΔΙΤ – Παραχωρήσεις «μπήκε στο παιχνίδι».
Πιθανότατα κάθε όμιλος να έχει στη στρατηγική του και τους λόγους για τους οποίος επενδύει περαιτέρω ή αποχωρεί από συγκεκριμένου τομείς, με τον κατασκευαστικό χώρο να αποτελεί τα προηγούμενα έτη για κάποιους «μαύρη τρύπα» (π.χ. ΑΚΤΩΡ), ή να μη δίνει κέρδη (Intrakat, ΑΒΑΞ), με τα γκρουπ όμως να θεωρούν ότι προσεγγίζουν σταδιακά το break even και να ελπίζουν σε κερδοφορία αλλά και παροχή μερισμάτων προσεχώς (Intrakat, ΑΒΑΞ κ.α.). Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έδωσε φέτος μετοχικό bonus ενώ όπως συνηθίζουν να λένε στελέχη του ομίλου «βασικό θέμα, μεταξύ άλλων, είναι το είδος και μίγμα κάθε χαρτοφυλακίου».
Άλλωστε, το τομέας «κατασκευή» εισφέρει μεγάλο μέρος εσόδων στους ομίλους αλλά μικρότερη συμμετοχή σε προσαρμοσμένα EBITDA και προφανώς στην «τελική γραμμή» του ισολογισμού, αν και κάθε εισηγμένη αποτελεί και διαφορετική περίπτωση.
Δεν θέλει ιδιαίτερη ανάλυση βέβαια ότι στο παρελθόν η έλλειψη έργων, οι κακές προσφορές, η αλόγιστη αναζήτηση ποσότητας και μεγάλου ανεκτέλεστου έναντι της ποιότητας αλλά και άλλες αιτίες, «βάρυναν» την κατασκευή. Μένει να φανεί αν ο τομέας επανέλθει σε μια περίοδο με πολλά έργα, στην οποία όμως τόσο ο πληθωρισμός όσο και τα επιτόκια καλπάζουν, με το κόστος δανεισμού να έχει αυξηθεί, πέραν προβλημάτων όπως η άνοδος σε υλικά, μεταφορικά, ενέργεια.
Οι τραπεζικές «κάνουλες» και το «σκανάρισμα»
Όπως έχουμε αναφέρει, μπορεί οι τράπεζες να «βλέπουν» θετικά συγκεκριμένες επενδύσεις και αναπτύξεις, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι «ανοίγουν κάνουλες» με την ίδια ευκολία για όλα τα έργα, για όλα τα γκρουπ. Ενδεχομένως κάποια projects, ακόμα, και ΣΔΙΤ ή παραχωρήσεις, λόγω του αυξανόμενου κόστους χρήματος κινδυνεύουν να μην είναι «bankable», δηλαδή να μην θεωρείται πάντα εύκολη περίπτωση η στροφή και βέβαια η πρόσβαση προς τον τραπεζικό δανεισμό. Πολλά έργα, διαγωνισμοί, επενδύσεις, όπως το «πακέτο» του υπ. Υποδομών & Μεταφορών αλλά και άλλων υπουργείων και φορέων, σχεδιάστηκαν και προωθήθηκαν σε συνθήκες διαφορετικές, σχεδόν μηδενικών ή χαμηλών επιτοκίων. Μένει να φανεί πώς θα επηρεαστούν κάποια projects.
Για αυτό και ο κ. Εξάρχου έχει αναφέρει ότι χρειάζεται κάποιου είδους παρέμβαση σε κεντρικό επίπεδο για τη διασφάλιση υγιών συνθηκών. Μπορεί βέβαια να υπήρξαν νομοθετήσεις για το κόστος υλικών, το θέμα όμως των συμβάσεων παραχώρησης (και των ΣΔΙΤ) είναι πιο… «ανοιχτό».
Αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι δεν είναι όλα τα ΣΔΙΤ ίδια, όσον αφορά στο ρίσκο του φορέα υλοποίησης που… πληρώνει. Για παράδειγμα, άλλο είναι το Ελληνικό Δημόσιο, άλλο το πανεπιστήμιο, διαφορετική η κατάσταση ενός τρίτου φορέα και πάει λέγοντας σε σχέση με την οικονομική ευχέρεια καταβολής των πληρωμών διαθεσιμότητας. Αυτά, μαζί με τα κόστη, τις προβλέψεις, το ευρύτερο περιβάλλον, τα επιτόκια κ.λπ. σταθμίζονται τόσο από τους υποψήφιους επενδυτές (κατασκευαστές) όσο και από τις τράπεζες που «σκανάρουν» κάθε έργο ξεχωριστά. Μπορεί ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεις να είναι ψηλά στη λίστα χρηματοδότησης (όπως και «πράσινη» ενέργεια, ιδιωτικοποιήσεις, μεγάλα ιδιωτικά projects, αναπλάσεις – real estate κ.α.), πλην όμως, κάθε έργο έχει τα χαρακτηριστικά του, και από εκεί εξαρτάται αν είναι χρηματοδοτήσιμο και με τι όρους, αν και στις περισσότερες πάντως περιπτώσεις υπάρχει εγγύηση του Δημοσίου.
Επιλογή στόχων;
Σε κάθε περίπτωση, οι κατασκευαστικοί όμιλοι μπορεί αρχικά να διεκδικούν σχεδόν… «ότι κινείται» σε διαγωνισμούς, ωστόσο, όπως αναφέρουν στελέχη του χώρου, «γίνεται επιλογή στόχων, δεν θα κατεβαίνουν όλοι σε όλα, όπως έχει φανεί και σε προηγούμενους διαγωνισμούς (οδικά ΣΔΙΤ), αλλά και πρόσφατα με τα φράγματα». Αυτό μένει να επιβεβαιωθεί στην πράξη, αλλά μάλλον θα σχετίζεται με το γεγονός ότι οι εταιρείες θα γίνονται πιο επιλεκτικές και ίσως να μη θέλουν να «απλώσουν» τις δυνάμεις τους σε πολλά έργα, δεσμεύοντας κεφάλαια και ρίχνοντας τα περιθώρια κέρδους
Βέβαια, στο μέτωπο των έργων, άλλο ζήτημα είναι η χρηματοδότησή τους, και άλλο η δυνατότητα έκδοσης εγγυητικών (συμμετοχής ή καλή εκτέλεσης στη συνέχεια), δίχως βέβαια να έχουν λείψει στο παρελθόν σενάρια για «πλαφονάρισμα» στο ύψος των εγγυητικών που θα μπορούσαν να λάβουν επιχειρήσεις για να κατέβουν σε διαγωνισμούς.
