Στο μικροσκόπιο των ευρωπαϊκών τραπεζικών αρχών μπαίνει εντονότερα ο κίνδυνος από την άνοδο των επιτοκίων για τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, καθώς χθες η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (European Banking Authority, EBA) ανακοίνωσε ότι θα συλλέξει σε ad-hoc βάση δεδομένα από τις τράπεζες για τον κίνδυνο επιτοκίου στα χαρτοφυλάκιά τους.
Η αυξημένη εγρήγορση της EBA, καθώς βρισκόμαστε ήδη στα μέσα του τρίτου τριμήνου 2023 και έχουν συντελεσθεί ήδη εννέα αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ στην περίοδο Ιουλίου 2022 – Ιουλίου 2023, προδιαγράφει μια εις βάθος αποτίμηση των επιπτώσεων της απότομης και ταχείας σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής για το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Έτσι, μετά τη διενέργεια των πανευρωπαϊκών stress tests στις τράπεζες, η ΕΒΑ θα συλλέξει «επιτοκιακά» δεδομένα από τις τράπεζες με ημερομηνία αναφοράς το τέλος Δεκεμβρίου 2023, τα οποία στη συνέχεια θα παράσχει στις αρμόδιες εποπτικές αρχές με στόχο την έγκαιρη παρακολούθηση της πολιτικής κινδύνου επιτοκίου που εφαρμόζουν οι τράπεζες στο τρέχον περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα επιτόκια. Σημειώνεται ότι τα τραπεζικά ιδρύματα θα πρέπει να υποβάλουν στην ΕBA τα δεδομένα για τον επιτοκιακό κίνδυνο (με αναφορά 31/12/23) στην ΕBA έως τον Μάρτιο του 2024.
Σημειώνεται ότι οι έντονες αυξήσεις επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες έχουν βοηθήσει στη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων, ταυτόχρονα όμως έχουν οδηγήσει σε αυστηροποίηση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών διεθνώς και, μεταξύ άλλων παραγόντων, σε επιβράδυνση των αναμενόμενων ρυθμών ανάπτυξης. Όπως έχει επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος, ως συνέπεια των αυξήσεων των βασικών επιτοκίων στην Ευρωζώνη, ήδη από το 2022 αυξήθηκε το κόστος άντλησης ρευστών διαθεσίμων εκ μέρους των τραπεζών και παρατηρήθηκε συνακόλουθη αύξηση των δανειακών επιτοκίων των τραπεζών για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Η χρονική υστέρηση με την οποία οι αυξήσεις των επιτοκίων θα επιδράσουν στην πραγματική οικονομία παραμένει αβέβαιη, όπως και η έκταση αυτών των επιδράσεων. Έχει ήδη όμως παρατηρηθεί ότι οι προηγούμενες αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ μεταδίδονται δυναμικά στις συνθήκες χρηματοδότησης και σταδιακά επιδρούν σε όλους τους τομείς της οικονομίας.
Στο πλαίσιο αυτό, και για τις ελληνικές τράπεζες εν προκειμένω, η συνεχιζόμενη άνοδος των επιτοκίων θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάπτυξη και να οδηγήσει σε μια νέα γενιά μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πρόκειται για έναν βασικό κίνδυνο που αντιμετωπίζει το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα στο πλαίσιο των κινδύνων για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας που βλέπει η ΤτΕ. Οι κίνδυνοι αυτοί περιλαμβάνουν επίσης περαιτέρω επιδείνωση του εξωτερικού περιβάλλοντος, υψηλότερο και πιο επίμονο πληθωρισμό, χαμηλότερο του αναμενομένου ρυθμό απορρόφησης των κονδυλίων του NextGenerationEU και τυχόν καθυστερήσεις στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, με αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
Σημειώνεται ότι την προηγούμενη Πέμπτη η ΕΚΤ προχώρησε σε νέα αύξηση των επιτοκίων της κατά 0,25 της μονάδας και με ισχύ από τις 2 Αυγούστου το επιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων διαμορφώνεται πλέον στο 3,75%, το επιτόκιο για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης στο 4,25% και το επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης στο 4,50%. Τα επιτόκια αυτά βρίσκονταν στις 27 Ιουλίου 2022 στο 0%, 0,50% και 0,75% αντίστοιχα και έκτοτε έχουν μεσολαβήσει εννέα αυξήσεις τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το επιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων που ανέρχεται σήμερα σε 3,75% είχε να βρεθεί στα επίπεδα αυτά από τις 6 Οκτωβρίου του 2000, ενώ από τον Ιούνιο του 2014 υποχώρησε σε αρνητικά επίπεδα (-0,10%) συνεχίζοντας να υποχωρεί μέχρι το -0,50% στις 18 Σεπτεμβρίου του 2019 για να φτάσει στο 0% στις 27/7/2022, σημείο από το οποίο ξεκίνησε απότομα ο ανοδικός κύκλος των επιτοκίων. Μία ακόμη αύξηση επιτοκίων από την ΕΚΤ, κατά 0,25 της μονάδας, πιθανολογείται τον Σεπτέμβριο, με το μόνο βέβαιο να είναι πως τα επιτόκια θα παραμείνουν για αρκετό διάστημα σε υψηλά επίπεδα, προτού αρχίσει η αποκλιμάκωσή τους. Πράγμα που σημαίνει ότι τα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών θα υπόκεινται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε πιέσεις, αφού το κόστος δανεισμού επιχειρήσεων και νοικοκυριών θα διατηρηθεί επί μακρόν σε υψηλά επίπεδα, έχοντας υποστεί προηγουμένως το «σοκ» της απότομης και μεγάλης αύξησης των δόσεων δανείων, σε περιβάλλον παράλληλης αύξησης του πληθωρισμού και του κόστους διαβίωσης.
