Νέες υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις στους κλάδους τροφίμων και κλωστοϋφαντουργίας θα δημιουργήσει η αναθεωρημένη οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, η επεξεργασία της οποίας ξεκινά το επόμενο διάστημα. Στο νέο νομοθετικό κύκλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις για το τελικό κείμενο, το οποίο θέτει φιλόδοξους στόχους για το 2030 και προβλέπει αλλαγές στις υποχρεώσεις των ευρωπαϊκών κρατών. Η γενική προσέγγιση στοχεύει στην αποτροπή των απορριμμάτων από τη γρήγορη μόδα και στη διευκόλυνση της επαναχρησιμοποίησης ενώ θέτει επίσης φιλόδοξους στόχους για σημαντική μείωση της σπατάλης τροφίμων έως το 2030. Δεδομένου ότι οι τομείς των τροφίμων και της κλωστοϋφαντουργίας είναι ο πρώτος και ο τέταρτος σε ένταση πόρων αντίστοιχα, η σημερινή συμφωνία αντιπροσωπεύει ένα κρίσιμο βήμα προς μια πιο βιώσιμη και κυκλική ευρωπαϊκή οικονομία.
Οι στόχοι για τα απόβλητα τροφίμων – Πώς θα υπολογίζονται
Πάνω από 58 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων τροφίμων (δηλαδή 131 κιλά ανά κάτοικο) παράγονται στην ΕΕ κάθε χρόνο, οδηγώντας σε απώλειες ύψους 132 δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα απόβλητα τροφίμων αντιπροσωπεύουν περίπου το 16% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από το σύστημα τροφίμων της ΕΕ και πάνω από τα μισά προέρχονται από νοικοκυριά, όγκος σχεδόν διπλάσιος από τα απόβλητα τροφίμων που παράγονται κατά την παραγωγή ή την επεξεργασία.
Η σπατάλη τροφίμων και η απώλεια τροφίμων που συμβαίνει όταν τα τρόφιμα χάνονται πριν φτάσουν στους καταναλωτές, αποτελούν παγκόσμια πρόκληση. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), περίπου το ένα τρίτο όλων των τροφίμων που παράγονται στον κόσμο χάνεται ή σπαταλάται σε κάποιο σημείο της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Η προτεινόμενη οδηγία θέτει δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων έως το 2030. Συγκεκριμένα, προβλέπεται μείωση κατά 10% στη μεταποίηση και κατά 30% (κατά κεφαλήν) σε λιανικό εμπόριο, εστιατόρια, υπηρεσίες εστίασης και νοικοκυριά. Οι στόχοι μείωσης των τροφίμων θα υπολογιστούν σε σύγκριση με την ποσότητα που παράχθηκε το 2020, καθώς ήταν το πρώτο έτος για το οποίο συγκεντρώθηκαν δεδομένα για τη σπατάλη τροφίμων σύμφωνα με μια εναρμονισμένη μέθοδο.
Ωστόσο, η γενική προσέγγιση επιτρέπει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν επίσης το 2021, το 2022 ή το 2023 ως έτη αναφοράς, καθώς τα δεδομένα για το 2020 ενδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να μην είναι αντιπροσωπευτικά λόγω της πανδημίας COVID-19. Ομοίως, τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν έτος αναφοράς πριν από το 2020, εάν διαθέτουν επαρκείς μεθόδους συλλογής δεδομένων σε εθνικό επίπεδο.
Στο πλαίσιο του Συμβουλίου, συμφωνήθηκε να αναπτυχθούν διορθωτικοί παράγοντες, προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι διακυμάνσεις στα επίπεδα τουρισμού και παραγωγής στην επεξεργασία και μεταποίηση τροφίμων σε σχέση με το έτος αναφοράς.
Οι στόχοι για τα απόβλητα στον τομέα κλωστοϋφαντουργίας – Τι θα ισχύει για την Διευρυμένη Ευθύνη Παραγωγού
Η ΕΕ παράγει επίσης 12,6 εκατομμύρια τόνους κλωστοϋφαντουργικών απορριμμάτων ετησίως. Μόνο τα ρούχα και τα υποδήματα αντιπροσωπεύουν 5,2 εκατομμύρια τόνους απορριμμάτων, που ισοδυναμούν με 12 κιλά απορριμμάτων ανά άτομο κάθε χρόνο. Επί του παρόντος, μόνο το 22% αυτών των απορριμμάτων συλλέγεται ξεχωριστά για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση, ενώ το υπόλοιπο συχνά αποτεφρώνεται ή οδηγείται σε υγειονομική ταφή.
Η τρέχουσα οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, που ισχύει ήδη από το 2008, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν τη χωριστή συλλογή υφασμάτων για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση έως την 1η Ιανουαρίου 2025. Σύμφωνα με τις γενικές γραμμές που υιοθετήθηκαν στο Συμβούλιο, έως το τέλος του 2028, η Επιτροπή θα εξετάσει τον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων για την πρόληψη, τη συλλογή, την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των απορριμμάτων κλωστοϋφαντουργίας
Η πρόταση για την αναθεώρηση της οδηγίας πλαισίου για τα απόβλητα προβλέπει εναρμονισμένα συστήματα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού (EPR) που θα απαιτούσαν από τα εμπορικά σήματα μόδας και τους παραγωγούς κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων να καταβάλλουν τέλη προκειμένου να συμβάλουν στη χρηματοδότηση του κόστους συλλογής και επεξεργασίας κλωστοϋφαντουργικών απορριμμάτων. Αυτά τα συστήματα θα θεσπιστούν έως και 30 μήνες μετά την έναρξη ισχύος της υπό επεξεργασία οδηγίας ενώ το επίπεδο αυτών των τελών θα βασίζεται στην κυκλικότητα και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων (γνωστή ως οικολογική διαμόρφωση).
Καθώς η πρόληψη της σπατάλης είναι η καλύτερη επιλογή, η γενική προσέγγιση ορίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν υψηλότερα τέλη για εταιρείες που ακολουθούν βιομηχανικές και εμπορικές πρακτικές «ταχείας μόδας».
Το σχετικό κείμενο περιέχει επίσης ειδικές διατάξεις για τα κράτη μέλη όπου υπάρχει μεγαλύτερο μερίδιο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων που αξιολογούνται ως κατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση στην αγορά. Αυτά τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν από τους φορείς εκμετάλλευσης εμπορικής επαναχρησιμοποίησης να πληρώσουν ένα (χαμηλότερο) τέλος κατά τη διάθεση αυτών των προϊόντων στην αγορά τους για πρώτη φορά.
Δεδομένου ότι ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας αποτελείται κατά 99% από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ενώ από την άλλη, επιδίωξη είναι η μείωση όσο το δυνατόν περισσότερο του διοικητικού φόρτου, προτείνεται να ασκείται η εκπλήρωση των διευρυμένων αρμοδιοτήτων του παραγωγού συλλογικά μέσω οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών οργανισμών ευθύνης, εάν κριθεί σκόπιμο από τ εκάστοτε κράτος-μέλος.
Τέλος, η γενική προσέγγιση αναγνωρίζει τον βασικό ρόλο των φορέων της κοινωνικής οικονομίας (συμπεριλαμβανομένων φιλανθρωπικών οργανώσεων, κοινωνικών επιχειρήσεων και ιδρυμάτων) στα υπάρχοντα συστήματα συλλογής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Τους επιτρέπει να διατηρούν και να λειτουργούν τα δικά τους χωριστά σημεία συλλογής. Σύμφωνα με τη θέση του Συμβουλίου, τα κράτη μέλη μπορούν να τα απαλλάξουν από ορισμένες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για να αποφευχθεί η δυσανάλογη διοικητική επιβάρυνση.
