Θέμα ημερών θεωρείται πλέον η υπογραφή των συμβάσεων για τα έργα αποκατάστασης βλαβών, συνολικού ύψους 1,35 δισ. ευρώ, του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου (4+4, οδικά έργα 900 εκατ. και σιδηροδρομικά ύψους 452 εκατ.) στις Περιφέρειες Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, ελέω των κακοκαιριών «Daniel» και «Elias» πίσω το 2023, προ περίπου 18 μηνών. Αυτό επιβεβαιώνεται και από όσα είπαν ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρ. Δήμας, αλλά και ο Αναπληρωτής Υπουργός, Κ. Κυρανάκης, ενημερώνοντας την Διαρκή Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής. Μάλιστα, ήδη, όπως αναφέρουν σχετικές πληροφορίες, υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στους κατασκευαστικούς ομίλους – αναδόχους, ήτοι τους ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, AKTOR, ΑΒΑΞ, ΜΕΤΚΑ, που συγκεντρώνουν τα απαραίτητα έγγραφα – δικαιολογητικά για την υπογραφή των συμβάσεων.
Ωστόσο, δεν έγινε αναφορά για συγκεκριμένη ημερομηνία υπογραφής των συμβάσεων, οπότε, μένει να φανεί πόσο ρεαλιστικό είναι το ενδεχόμενο να γίνει κάτι τέτοιο πριν το Πάσχα, όπως προσδοκούν κάποιοι στην αγορά, καθώς, εκκρεμεί και το «πράσινο φως» από την επιτροπή συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης (για τα 600 εκατ., τα υπόλοιπα 735 εκατ. θα αντληθούν από εθνικούς πόρους). Σε κάθε περίπτωση, ο γενικός και βασικός στόχος της κυβέρνησης είναι να υπογραφούν οι συμβάσεις μέχρι το τέλος Απριλίου.
Από το υπουργείο αναγνωρίζουν ότι χρειάστηκε μεγάλο χρονικό διάστημα για να φτάσουμε κοντά στις υπογραφές συβάσεων και την εκκίνηση έργων, με ορίζοντα ολοκλήρωσης από 15 έως 48 μήνες. Αλλά βάζουν στο τραπέζι τόσο το μέγεθος των ζημιών αλλά και των αναγκαίων παρεμβάσεων, όσο και το τεράστιο κόστος που χρειάζεται και απαιτούσε χρόνο για την εξασφάλιση χρηματοδότησης. Ο κ. Δήμας τόνισε ότι πρόκειται για συνολικές παρεμβάσεις 1,35 δισ. ευρώ, ποσό εξαιρετικά υψηλό, το οποίο μαρτυρά το μεγάλο εύρος των καταστροφών από τη θεομηνία και την έκτακτη ανάγκη που προέκυψε στην εθνική οικονομία, ώστε να βρεθούν οι πόροι για να αποκατασταθούν οι ζημιές στις δημόσιες υποδομές.
Η τροπολογία για τα έργα και τις Παραχωρήσεις (ΒΟΑΚ)
Στο νομοσχέδιο του υπ. Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για την Κεφαλαιαγορά, υπήρχε και τροπολογία του υπ. Υποδομών, βάσει της οποίας επιδιώκεται η απλοποίηση της διαδικασίας καταβολής προκαταβολών για την εκτέλεση των έργων αποκατάστασης των υποδομών που κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, ώστε να βοηθήσει στην επιτάχυνση της υλοποίησης του συγχρηματοδοτούμενου από Τ.Α.Α. σκέλους των συμβάσεων εκτέλεσης, με την ομαλή και απρόσκοπτη απορρόφηση των επιλέξιμων δαπανών με την κάλυψη των χορηγούμενων προκαταβολών με ισόποσες εγγυητικές επιστολές. Με τα έργα στη Θεσσαλία (οδικά και σιδηροδρομικά) ελέω της κακοκαιρίας «Daniel» προφανώς να βρίσκονται στο επίκεντρο. Επί της ουσίας, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών παρεμβαίνει στον τρόπο καταβολής της προκαταβολής για τα έργα που εμπίπτουν σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας προκειμένου να διευκολύνει την εκτέλεση τους. Σημειώνεται ότι τα για εν λόγω έργα δεν προηγήθηκαν οριστικές μελέτες ή προμελέτες, μόνον τεχνική περιγραφή για αυτό κρίθηκε αναγκαίο οι προκαταβολές να καταβάλλονται στους αναδόχους με την προσκόμιση ισόποσης εγγύησης προκαταβολής και όχι με τιμολόγια.
Επίσης, με άλλη τροπολογία του υπουργείου Υποδομών καταργείται ως προϋπόθεση να έχει εκτελεστεί το 50% των αναγκαίων απαλλοτριώσεων προκειμένου να υπογράφονται οι συμβάσεις παραχώρησης, προβλέποντας τη δυνατότητα έναρξης των εργασιών, αναφορικά με Έργα Εθνικής Σημασίας και Εθνικού Επιπέδου, τα οποία λόγω του χαρακτήρα τους, έχουν υπαχθεί στην ειδικά προβλεπόμενη διαδικασία του άρθρου 7Α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων. Η τροπολογία αυτή στην παρούσα φάση ανοίγει το δρόμο για την υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης για το τμήμα του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) Χανιά – Ηράκλειο, με τον ανάδοχο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ ώστε να μην χαθούν οι πόροι που έχει εξασφαλίσει το έργο από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Τα χρονοδιαγράμματα της Θεσσαλίας
Πρόσφατα μόλις το insider.gr αναφέρονταν σε αυτή την προοπτική, καθώς ήδη «στενεύει» ο χρόνος, ιδίως για τα έργα, κατά βάση σιδηροδρομικά, που σχετίζονται με το χρηματοδοτικό πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, συνολικού ύψους 600 εκατ. ευρώ. Τα έργα που έχουν σχέση με το RRF έχουν χρονικό ορίζοντα 15 μηνών.
Όπως σημείωσε χτες ο υφυπουργός Υποδομών, Ν. Ταχιάος, στα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης θα πρέπει να γίνουν πληρωμές έως τον Ιούνιο, ίσως Ιούλιο, του 2026. Για τα έργα που είναι εκτός Ταμείου Ανάκαμψης και χρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ και εθνικούς πόρους, ο ορίζοντας ολοκλήρωσης φτάνει τους 48 μήνες, δηλαδή 4 έτη. «Τα έργα έχουμε αλληλουχία και αλληλεπίδραση, πρέπει να γίνονται και με μια σειρά», σημείωσε, μεταξύ άλλων, ο κ. Ταχιάος, που υπενθύμισε ότι χρειάστηκε πλήθος ενεργειών, αυτοψιών, μελετών, για να καταλήξει ότι «ο χρόνος που κρίθηκε ότι χρειάζεται για την κατασκευή των έργων θεωρείται αναγκαίος».
Ηδη, υπάρχει το «πράσινο φως» από το Ελεγκτικό Συνέδριο και εφόσον υπογραφούν οι συμβάσεις εντός των επόμενων ημερών, ίσως και τη Μεγάλη Εβδομάδα, τότε μπορούν να εκκινήσουν άμεσα οι εργασίες αποκατάστασης. Από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου, αλλά και τον πρώην υπουργό, Χρ. Σταϊκούρα, κατατέθηκε ότι προφανώς υπάρχουν προτεραιότητες ως προς την υλοποίηση συμβάσεων, που αφορούν στα έργα του RRF. Επιπρόσθετα, έγινε αναφορά ότι ήδη τα έργα είχαν το νομικό «ΟΚ» από την απόρριψη των προσφυγών από τους μικρότερους ομίλους ΕΚΤΕΡ, Δομική Κρήτης κ.α., που προσδοκούν σε μέρος της ευρύτερης «πίτας») από την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ).
Η δύσκολη άσκηση
Πάντως, τόσο ο κ. Δήμας, όσο και ο κ. Ταχιάος, υπεραμύνθηκαν του… χρονικού διαστήματος που χρειάστηκε για να φτάσουμε προ των πυλών της υπογραφής της σύμβασης, δηλαδή περίπου 19 μήνες από τις καταστροφές. Εγινε λόγος, για μία ακόμα φορά, για πρωτοφανή φαινόμενα, για μεγάλες βλάβες και χιλιάδες σημεία παρέμβασης (π.χ. 1.007 μόνο για τα οδικά έργα), για διασπορά αστοχιών και αναγκαίων παρεμβάσεων (2 Περιφέρειες, Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, 6 Περιφερειακές Ενότητες και 26 Δήμους), αλλά και για σημαντικό χρονικό διάστημα, περίπου 8 μηνών, που απαιτήθηκε για να εξασφαλιστεί το σύνολο των κονδυλίων, προφανώς και αυτό του Ταμείου Ανάκαμψης, που έπρεπε να «περάσει» και μέσα από τροποποίηση του Προϋπολογισμού του κράτους. Επιπρόσθετα, λόγω των νέων κλιματικών δεδομένων, τα έργα πρέπει να γίνουν με νέους όρους, βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας, άρα απαιτείται πρόσθετος χρόνος. «Η άσκηση ήταν δύσκολη», αναφέρθηκε σχετικά.
«Στόχος μας είναι η δημιουργία καλύτερων και ανθεκτικότερων υποδομών, συμπεριλαμβάνοντας και τα απαιτητά συνοδά έργα που θα εξασφαλίσουν την μέγιστη δυνατή αντοχή τους στον χρόνο και τις κλιματικές συνθήκες. Πράγματι, απαιτήθηκε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τον αρχικό σχεδιασμό προκειμένου να συμβασιοποιηθούν τα έργα, όμως ήταν αναγκαίο για να διασφαλισθούν οι πόροι, ύψους περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η Βουλή χρειάστηκε να ψηφίσει τροποποίηση του προϋπολογισμού του κράτους για να μπορέσει να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση των έργων αυτών», είπε ο κ. Ταχιάος.
Για να προσθέσει ο κ. Δήμας: «Μιλάμε για μόνιμη αποκατάσταση, ποιοτικότερα και ανθεκτικότερα έργα, πήρε χρόνο η διαδικασία αλλά πρέπει να γίνουν σωστά τα έργα. Οσον αφορά στον επιμερισμό και την ομαδοποίησή τους, ελήφθησαν υπόψη δεδομένα και κριτήρια όπως τα κοινά χαρακτηριστικά τους, η ομοιογένεια, η γεωγραφική θέση, αν ήταν ορεινά ή πεδινά, το είδος βλαβών, η γραμμική συνέχεια, εγγύτητα και προσβασιμότητα, ενώ π.χ. τα οδικά «έσπασαν σε 4 πακέτα για λόγος καλύτερου συντονισμού αλλά και εξοικονόμησης τεχνικών – οικονομικών πόρων, όπως τουλάχιστον εκτιμούν στο υπουργείο.
Οι παρεμβάσεις και οι ανάδοχοι
Όπως έχουμε αναφέρει, για τα οδικά, διατέθηκαν 293,4 εκατ. ευρώ για έργα στη Μαγνησία, 230,3 εκατ. ευρώ για τα Τρίκαλα, 184,5 εκατ. ευρώ για την Καρδίτσα, 85,6 εκατ. ευρώ για τη Λάρισα, 87,3 εκατ. ευρώ για την Εύβοια, 18,6 εκατ. ευρώ για τη Φθιώτιδα, ενώ οι σιδηροδρομικές παρεμβάσεις είναι ύψους 452 εκατ. ευρώ.
Ειδικότερα, στα οδικά έργα, οι επεμβάσεις θα υλοποιηθούν στους Δήμους: Ζαγοράς – Μουρεσίου, Νοτίου Πηλίου, Βόλου, Ρήγα Φεραίου, Αργιθέας, Λίμνης Πλαστήρα, Μετεώρων, Πύλης, Τεμπών, Τυρνάβου, Ελασσόνας, Αγιάς, Λαρισαίων, Φαρκαδόνας, Κιλελέρ, Παλαμά, Μουζακίου, Τρικκαίων, Καρδίτσας, Ιστιαίας-Αιδηψού, Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Άννας, Δομοκού, Λαμίας, Αλμυρού, Φαρσάλων και Σοφάδων, καθώς και στο παράπλευρο οδικό δίκτυο αρμοδιότητας συντήρησης Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Στα σιδηροδρομικά έργα, οι επεμβάσεις θα υλοποιηθούν στις σιδηροδρομικές γραμμές: Δομοκός – Κρανώνας του άξονα Αθήνα – Λάρισα – Θεσσαλονίκη, Παλαιοφάρσαλος – Καλαμπάκα και Λάρισα – Βόλος.
Σε σχέση με τους αναδόχους, υπενθυμίζεται ότι στην ΤΕΡΝΑ (όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ) κατακυρώθηκαν δύο εργολαβίες οδικών έργων, συνολικής δαπάνης 508,51 εκατ. ευρώ, η πρώτη αφορά στους Δήμους Ζαγοράς – Μουρεσίου, Νοτίου Πηλίου, Βόλου και Ρήγα Φεραίου και η δεύτερη στους Δήμους Αργιθέας, Λίμνης Πλαστήρα, Μετεώρων και Πύλης. Αντίστοιχα, η AKTOR έχει αναλάβει την αποκατάσταση της μονής σιδηροδρομικής γραμμής Λάρισας – Βόλου και των οδικών υποδομών στους Δήμους Τεμπών, Τυρνάβου, Ελασσόνας, Αγιάς, Λαρισαίων, Φαρκαδόνας, Κιλελέρ, Παλαμά, Μουζακίου, Τρικκαίων και Καρδίτσας, συνολικού ύψους 349,55 εκατ. ευρώ. Η ΑΒΑΞ είναι ανάδοχος σε δύο εργολαβίες, ύψους 216,96 εκατ. ευρώ, ήτοι για την αποκατάσταση εντοπισμένων τμημάτων της γραμμής Παλαιοφαρσάλου – Καλαμπάκας και των οδικών υποδομών των Δήμων Ιστιαίας, Μαντουδίου, Δομοκού, Λαμίας, Αλμυρού, Φαρσάλων και Σοφάδων. Τέλος, στη ΜΕΤΚΑ περνάει το έργο αποκατάστασης της διπλής σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών – Θεσσαλονίκης, από την έξοδο του Σ.Σ. Δομοκού ως την είσοδο του Σ.Σ. Κραννώνα, ύψους 166,65 εκατ. ευρώ, ενώ η Alstom έχει αναλάβει την εργολαβία 37 εκατ. ευρώ για σηματοδότηση/τηλεδιοίκηση.
Η διάταξη για τις παραχωρήσεις
Αναφορικά με τη νέα διάταξη για τις συμβάσεις παραχώρησης, εν προκειμένω για τον ΒΟΑΚ, μπαίνουν δύο προϋποθέσεις για να ξεμπλοκάρει το έργο εφόσον υπάρχει γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων. Πρώτον, να έχει εκπονηθεί και εγκριθεί από το υπουργείο πολιτισμού η έκθεση αναλυτικής αρχαιολογικής τεκμηρίωσης μετά από γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, και, δεύτερον, θα πρέπει να έχει εκπονηθεί έκθεση προεκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είτε απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, η οποία θα έχει υποβληθεί στο υπουργείο Περιβάλλοντος και θα έχει γίνει αποδεκτή κατόπιν γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης.
