ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 17:17
«Η εγχώρια επιχειρηματικότητα μπορεί να μην έχει γοργό βηματισμό, έχει όμως σφυγμό», διαβεβαίωσε το μεσημέρι της Δευτέρας ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας, εξηγώντας πως η χώρα διαθέτει πλέον επιχειρήσεις που είναι ικανές να δημιουργήσουν αξία και να μπουν στο ραντάρ των διεθνών επενδυτών.
Μιλώντας στο πλαίσιο της παρουσίασης της ετήσιας έκθεσης για την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα κατά την πρώτη χρονιά της πανδημίας, ο κ. Βέττας παραδέχθηκε ότι το εγχώριο επιχειρείν πρέπει να διανύσει μεγάλη απόσταση ώστε να φτάσει «εκεί που θέλουμε να είμαστε», ωστόσο κατά την έναρξη της πανδημικής κρίσης κατόρθωσε να επιδείξει μια σχετική προσαρμοστικότητα, όπως και η ελληνική οικονομία.
Σύμφωνα με τον κ. Βέττα, το 2020 ήταν μια πολύ περίεργη χρονιά για τις ελληνικές επιχειρήσεις, καθώς ανακόπηκαν βιαίως οι υψηλές προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί από το 2019, όταν τίποτα δεν προμήνυε το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης.
Πάνω από μισό εκατομμύριο Έλληνες ξεκινούσαν νέα επιχείρηση το 2020, παρά την πανδημία
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης του ΙΟΒΕ, παρά το γεγονός ότι η πανδημική κρίση άλλαξε απότομα και δραστικά την καθημερινή δραστηριότητα των πολιτών - την προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική ζωή τους - και οι επιπτώσεις μέτρων όπως το lockdown και η αναστολή λειτουργίας κάποιων επιχειρήσεων της χώρας διαχέονται σε βάθος χρόνου, οι πρώτες επιδράσεις στο επιχειρείν το 2020 χαρακτηρίζονται ως ήπιες.
Το 2020 και παρά την πανδημία ενισχύθηκε η επιχειρηματικότητα, καθώς το 8,6% του πληθυσμού ηλικίας 18-64 ετών της χώρας (περίπου 562 χιλ. άτομα) βρισκόταν στα αρχικά στάδια έναρξης μιας επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένης της αυτοαπασχόλησης, έναντι 8,2% (536 χιλ. άτομα) το 2019. Μάλιστα, το 62% των επιχειρηματιών που βρίσκονταν στα αρχικά στάδια ήταν νέοι επιχειρηματίες.
Κι ενώ περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Έλληνες ξεκινούσαν τη λειτουργία μιας νέας επιχείρησης το 2020, το ποσοστό του πληθυσμού που διέκοψε ή ανέστειλε την επιχειρηματική του δραστηριότητα ανήλθε στο 2,2% (περίπου 143 χιλ. άτομα), επίδοση ελαφρώς υψηλότερη από το 2019 (2,0%), αλλά και αρκετά χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών υψηλού εισοδήματος (3,6%). Βασικότερος λόγος για τα «λουκέτα» των επιχειρήσεων ήταν η έλλειψη της κερδοφορίας σε ποσοστό 37,3%, ενώ ακολούθησε η πανδημία με 22,8%.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΟΒΕ, το γεγονός ότι καταγράφεται ένα από τα υψηλότερα ποσοστά επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων και ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό διακοπής της επιχειρηματικής δραστηριότητας, υποδηλώνει τελικά και μεγαλύτερη καθαρή εισροή νέας επιχειρηματικότητας το 2020.
Για λόγους βιοποριστικούς η έναρξη μιας νέας επιχείρησης
Βεβαίως, κατά την περίοδο της πανδημίας εφαρμόστηκαν πολλά προγράμματα υποστήριξης της απασχόλησης και της ρευστότητας των επιχειρήσεων, γεγονός που δικαιολογεί την αποφυγή μαζικής διακοπής λειτουργίας των επιχειρήσεων. Εξάλλου, αν και το 2020 ήταν μια χρονιά έντονης συρρίκνωσης της οικονομίας λόγω της πανδημίας, η ανεργία συνέχισε να υποχωρεί, καθώς μεγάλο μέρος του πληθυσμού φαίνεται να αναζητά εργασία ή να στρέφεται προς την επιχειρηματικότητα για να βιοποριστεί. Πράγματι, το βασικό κίνητρο επιχειρηματικής δραστηριοποίησης φαίνεται να διαμορφώνεται από έναν συνδυασμό παραγόντων που συνδέονται με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ατόμου, καθώς καταγράφεται δυσαρέσκεια από το επίπεδο αμοιβών (σε θέσεις εξαρτημένης εργασίας), αλλά και σαφείς βιοποριστικούς λόγους που αναφέρονται από μεγάλο μέρος των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων: το 69% δηλώνει τον βιοπορισμό (ειδικά οι γυναίκες), καθώς οι «δουλειές είναι λίγες», το 46% δηλώνει την ανάγκη απόκτησης μεγαλύτερου εισοδήματος, ενώ το 35,7% συνεχίζει μια οικογενειακή παράδοση. Στους άνδρες είναι εντονότερο το κίνητρο της συνέχισης της οικογενειακής παράδοσης, ενώ στη γυναικεία επιχειρηματικότητα ο βιοπορισμός είναι το βασικό κίνητρο για την ίδρυση μιας επιχείρησης.
Πάντως, η αύξηση της επιχειρηματικότητας τροφοδοτείται περισσότερο από νέους παρά επίδοξους επιχειρηματίες, καθώς δύο στους τρεις είχαν ξεκινήσει ενεργά το εγχείρημά τους ήδη για 3 μήνες κατά την εκπόνηση της έρευνας (μετά το καλοκαίρι του 2020).
Μειώνεται η μέση ηλικία των επιχειρηματιών στην Ελλάδα
Όπως προκύπτει από άλλα στοιχεία της έρευνας, καθώς στις ανεπτυγμένες χώρες η έναρξη μιας επιχείρησης φαίνεται να είναι υπόθεση μεγαλύτερων ηλικιών, στην Ελλάδα μειώνεται η μέση ηλικία. Ειδικότερα, για την εξεταζόμενη περίοδο, το 61,2% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων είναι μεταξύ 18-34 ετών, με μέσο όρο ηλικίας τα 32 έτη, έναντι των 36 ετών που ήταν ο μέσος όρος τα προηγούμενα χρόνια.
Πλέον ένας στους τρεις επιχειρηματίες που ξεκινά μια νέα επιχείρηση διαθέτει πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ ένα ποσοστό 17,3% διαθέτει και μεταπτυχιακή ειδίκευση.
Τα περισσότερα εγχειρήματα έναρξης επιχείρησης αφορούν στη λιανική, ενώ ένα ποσοστό 45% δραστηριοποιείται σε χονδρικό/λιανικό εμπόριο και ξενοδοχεία/εστίαση. Ανησυχητικό ωστόσο χαρακτηρίζεται το γεγονός ότι παρά την τόνωση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας, επιδεινώνονται οι όροι απασχόλησης κατά την έναρξη της επιχείρησης, αφού ένα στα τρία νέα εγχειρήματα δεν προσφέρουν απασχόληση παρά μόνο στους ιδρυτές τους. Μάλιστα, ένα ποσοστό 80% των επιχειρηματιών εκτιμούν ότι σε πέντε χρόνια θα προσλάβουν τουλάχιστον έναν εργαζόμενο.
Η πανδημία μείωσε το διαθέσιμο εισόδημα
Η επίδραση της πανδημίας στην επιχειρηματικότητα χαρακτηρίζεται ως ήπια τουλάχιστον για τον πρώτο χρόνο, καθώς οι «σκληροί» δείκτες της επιχειρηματικότητας δεν υποχώρησαν. Όμως, αυτό δε σημαίνει ότι η πανδημική κρίση δεν επηρέασε τα εισοδήματα ή τις προσδοκίες των πολιτών. Από την έρευνα στον πληθυσμό, διαπιστώνεται ότι πέντε στα εννέα νοικοκυριά αντιμετώπισαν μείωση εισοδήματος, επίπεδο υψηλότερο από τον μέσο όρο των αναπτυγμένων χωρών, καθώς, ακόμα και αν εφαρμόστηκαν εκτεταμένα μέτρα στήριξης του εισοδήματος δεν υποκατέστησαν το πραγματικό εισόδημα των πολιτών.
Στην Ελλάδα το 46% δηλώνει ότι γνωρίζει άτομα που έκλεισαν την επιχείρηση τους λόγω της πανδημίας, έναντι 13% που δηλώνει ότι γνωρίζει κάποιον που άνοιξε μια επιχείρηση λόγω της πανδημίας, ενώ το 80% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων δεν βλέπει νέες ευκαιρίες, στοιχείο που φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση παράδοξο, καθώς ταυτόχρονα οι ίδιοι αποφασίζουν να δράσουν επιχειρηματικά. Από την άλλη πλευρά, η πρόθεση έναρξης επιχείρησης στα επόμενα τρία χρόνια διατηρείται αρραγής, καθώς βρίσκεται στο 11% του πληθυσμού και κινείται πάνω από τον μέσο όρο των χωρών υψηλού εισοδήματος.
Στους υπόλοιπους δείκτες της νέας επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων και ειδικά σε ορισμένους που χαρακτηρίζονται ως ποιοτικοί, η εικόνα είναι αμφίσημη: η καινοτομία και η εξωστρέφεια των νέων εγχειρημάτων βελτιώθηκε, καθώς το 19% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων δηλώνει ότι τα προϊόντα ή υπηρεσίες που θα προσφέρει είναι νέα και καινοτόμα για τη χώρα του, όσο περίπου και το αντίστοιχο ποσοστό στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Επίσης, οι όροι εξωστρέφειας των νέων εγχειρημάτων βελτιώνονται ελαφρά, καθώς το 40% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων δηλώνει ότι απευθύνεται και στη διεθνή αγορά έναντι μόλις 30% πέρυσι. Από την άλλη πλευρά, οι προσδοκίες μεγέθυνσης και σημαντικής συνεισφοράς στην απασχόληση περιορίστηκαν. Επίσης, η ενδεχόμενη διστακτικότητα του πληθυσμού απέναντι στην επιχειρηματικότητα και στις ευκαιρίες που αυτή δημιουργεί, δεν συνδέεται με αρνητικές προδιαθέσεις για αντίστοιχη επαγγελματική επιλογή. Δεν είναι «αρνητές» των προοπτικών της επιχειρηματικής σταδιοδρομίας, απλώς κρίνουν, σε κάποιο βαθμό σωστά, ότι ίσως δεν είναι μια επιλογή για όλους.
Στην έκθεση - την οποία παρουσίασε ο Επιστημονικός Υπεύθυνος του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας του ΙΟΒΕ, Άγγελος Τσακανίκας, Αναπληρωτής Καθηγητής Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας ΕΜΠ - αποτυπώνεται μια σειρά από θετικές, αλλά και εξελίξεις, ως εξής:
Τα «καλά νέα» για την εγχώρια επιχειρηματικότητα
- Η διατήρηση σε υψηλό επίπεδο της καθιερωμένης επιχειρηματικότητας
- Η αριθμητική υπεροχή των νέων επιχειρηματιών έναντι των επίδοξων, οι οποίοι δεν είναι πάντα βέβαιο ότι θα προχωρήσουν όντως σε νέες ενάρξεις
- Οι καλύτερες επιδόσεις σε εξωστρέφεια και καινοτομία των νέων εγχειρημάτων
- Η διατήρηση σε υψηλά επίπεδα της αυτοπεποίθησης του πληθυσμού σχετικά με τις γνώσεις και τις ικανότητες για επιχειρηματική δραστηριοποίηση, παρά τις αβεβαιότητες που δημιουργεί η πανδημία
- Η σταθερή συμμετοχή στην επιχειρηματικότητα ατόμων με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο
- Η βελτιωμένη αξιολόγηση της επιχειρηματικότητας ως επαγγελματικής επιλογής και κοινωνικού status από την ελληνική κοινωνία
Τα «κακά νέα» για την εγχώρια επιχειρηματικότητα
- Η μείωση της γυναικείας επιχειρηματικότητας
- Η υποχώρηση του αριθμού των άτυπων επενδυτών
- Η περιορισμένη προσφορά θέσεων εργασίας από τα νέα εγχειρήματα, τόσο κατά την έναρξη όσο και σε βάθος πενταετίας σε περίπτωση που το εγχείρημα επιβιώσει
- Η (έστω οριακή) υποχώρηση των εγχειρημάτων στον πρωτογενή τομέα και στη μεταποίηση
- Οι μεγαλύτερες δυσκολίες στην έναρξη μιας επιχείρησης αλλά και οι περιορισμένες ευκαιρίες
- Ο φόβος της αποτυχίας ως ανασταλτικός παράγοντας επιχειρηματικής δραστηριοποίησης επανέρχεται σε υψηλά επίπεδα
Από την έρευνα των ειδικών εμπειρογνωμόνων της επιχειρηματικότητας προκύπτει ότι οι εγχώριες επιχειρήσεις προσαρμόστηκαν σε έναν βαθμό στη νέα πραγματικότητα, ενώ φαίνεται να τροποποίησαν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους βάσει των νέων αναγκών που δημιουργήθηκαν, δείχνοντας ιδιαίτερη ευελιξία στον πρώτο χρόνο της πανδημίας. Επίσης, φαίνεται ότι τα κυβερνητικά μέτρα στήριξης τόσο για τη ρευστότητα όσο και για τη διασφάλιση της απασχόλησης των πληττόμενων επιχειρήσεων αξιολογήθηκαν θετικά ενώ, ανάμεσα στις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, η Ελλάδα διακρίνεται για την ψηφιοποίηση των θεσμικών διαδικασιών της.
Ευέλικτες οι ελληνικές επιχειρήσεις
Η υγειονομική κρίση ανάγκασε τις επιχειρήσεις να επιδείξουν ευελιξία ως προς τη λειτουργία τους, με την Ελλάδα να βρίσκεται στη μέση της κατάταξης των ευρωπαϊκών χωρών, ως προς την υιοθέτηση νέων τρόπων λειτουργίας. Ειδικότερα, η επιβολή μέτρων περιορισμού ανάγκασε τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, μέσω:
-τηλεργασίας
-τροποποιήσεων προϊόντων και υπηρεσιών
-νέων προϊόντων και επέκτασης δραστηριοτήτων
-ψηφιοποιημένων υπηρεσιών
-υψηλής χρήσης μέσων τηλεπικοινωνίας
Συμπερασματικά, προκύπτει πως το εγχώριο επιχειρείν επέδειξε σημαντική προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα, με κυβερνητικά μέτρα αποφυγής μαζικής διακοπής λειτουργίας επιχειρήσεων, προστασίας εργαζομένων και πελατών, καθώς και με ψηφιοποίηση διαδικασιών. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα καταγράφει μία από τις υψηλότερες επιδόσεις ως προς τα κυβερνητικά μέτρα για την προστασία από την πανδημία, αλλά και την πρώτη θέση ως προς την ψηφιοποίηση θεσμικών διαδικασιών.
Πού υστερεί το εγχώριο επιχειρηματικό περιβάλλον και τι πρέπει να γίνει
Σε ό,τι αφορά τις πολιτικές στήριξης της επιχειρηματικότητας, όπως η μείωση της γραφειοκρατίας, η συνεκτικότητα της φορολογικής πολιτικής, καθώς και τα κυβερνητικά προγράμματα στήριξης, οι επιδόσεις της Ελλάδας υστερούν έναντι των άλλων χωρών, ωστόσο εμφανίζουν μια μικρή βελτίωση σε σχέση με το 2019.
Υπό αυτό το πρίσμα είναι επιτακτική η ανάγκη για χρηματοδοτική στήριξη και στοχευμένες στρατηγικές και δράσεις που θα ενθαρρύνουν και θα στηρίζουν την επιχειρηματικότητα στη χώρα.
Και μπορεί το 2020 να έλαβαν χώρα σημαντικές αλλαγές στο επιχειρηματικό περιβάλλον, λόγω της πανδημικής κρίσης, ωστόσο παραμένουν οι χρόνιες αδυναμίες του.
Για να τονωθεί η επιχειρηματικότητα στη χώρα, χρειάζεται:
-Βελτίωση οικονομικού κλίματος, μέσα από τη σταθερότητα του φορολογικού συστήματος, και θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου
-Εξάλειψη της γραφειοκρατίας με την υιοθέτηση ψηφιακών διαδικασιών και γενικότερα τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και των αρμοδίων αρχών.
-Ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και την παροχή κινήτρων για την υλοποίηση νέων εγχειρημάτων. Την υιοθέτηση ενιαίας πολιτικής και στρατηγικής για την στήριξη της επιχειρηματικότητας, με δημόσια προγράμματα, ειδικές πρωτοβουλίες για νέους επιχειρηματίες, γυναίκες και άνεργους και σε περιφερειακό επίπεδο
-Σύνδεση πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων με τον επιχειρηματικό ιστό με στόχο τη διάχυση επιστημονικής πληροφόρησης, ανάπτυξης καινοτομίας και μεταφορά τεχνογνωσίας για την στήριξη νέων εγχειρημάτων υψηλής τεχνολογίας.
-Ανάπτυξη εξειδικευμένου επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού με κατάλληλη επαγγελματική κατάρτιση για την υποστήριξη και ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας.
-Διάθεση σύγχρονων χρηματοοικονομικών εργαλείων για την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης και ρευστότητας για την υλοποίηση υψηλής τεχνολογίας επενδύσεων.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα πρώτα αποτελέσματα για το 2021 δείχνουν σημαντική υποχώρηση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων, γεγονός που υποδηλώνει πως κατά τη δεύτερη χρονιά της πανδημικής κρίσης, η σωρευτική πλέον επίδραση αποκτά κρίσιμη μάζα που επιδεινώνει τους όρους της νέας επιχειρηματικότητας.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα πρώτα αποτελέσματα για το 2021 δείχνουν σημαντική υποχώρηση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων, γεγονός που υποδηλώνει πως κατά τη δεύτερη χρονιά της πανδημικής κρίσης, η σωρευτική πλέον επίδραση αποκτά κρίσιμη μάζα που επιδεινώνει τους όρους της νέας επιχειρηματικότητας.
