Κρίσιμη για τη διατήρηση της βιωσιμότητας του εξωτερικού χρέους και το κλείσιμο του επενδυτικού κενού που άφησε πίσω της η υπερδεκαετής κρίση, θα είναι για την Ελλάδα η αύξηση των καταθέσεων. Μάλιστα, για να επιτευχθούν οι δύο παραπάνω στόχοι θα χρειαστούν πρόσθετες καταθέσεις της τάξεως του 9% του ΑΕΠ σε σχέση με το 2020.
Αυτό προκύπτει από την ειδική έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα, όπου επισημαίνεται ότι, σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, η χώρα μας υστερεί ιδιαίτερα στις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών και σε μικρότερο βαθμό στις αποταμιεύσεις των επιχειρήσεων. Όπως επισημαίνει, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, το μερίδιο των αποταμιεύσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ παρέμεινε στα χαμηλά επίπεδα της Ευρωζώνης. Παρά την κάποια αξιοσημείωτη ανάκαμψη που ακολούθησε τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση, από το 4,7% του ΑΕΠ το 2011 στο 10,6% του ΑΕΠ το 2016, η αποταμίευση στην Ελλάδα κινήθηκε χαμηλά τα τελευταία χρόνια και εκτιμάται ότι το 2020 θα διαμορφωθεί στο 7,1% του ΑΕΠ, ποσοστό χαμηλότερο από το 1/3 του μέσου όρου της Ευρωζώνης.
Το ΔΝΤ αναφέρει ότι οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, λόγω των διευκολυντικών δημοσιονομικών πολιτικών, της αυξημένης εισοδηματικής αβεβαιότητας και της απασχόλησης που είχαν ως αποτέλεσμα την προληπτική αποταμίευση και την περιστολή της κατανάλωσης. Όπως αναφέρει, μεταξύ β΄ τριμήνου 2020 και β΄ τριμήνου 20201, τα ελληνικά νοικοκυριά σώρευσαν 7 δισ. ευρώ σε καταθέσεις.
Όμως, το ΔΝΤ εκτιμά ότι η αύξηση των καταθέσεων το 2020 και των αρχών του 2021, θα είναι, τουλάχιστον εν μέρει, προσωρινή, αφού όσο βελτιώνεται η κατάσταση με την πανδημία, τα νοικοκυριά αναμένεται να ομαλοποιήσουν την καταναλωτική τους συμπεριφορά. Προκειμένου η Ελλάδα να επιτύχει μία διατηρήσιμη αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για να αντιμετωπιστούν οι διαρθρωτικοί περιορισμοί, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής ανεργίας και της ευρέως διαδεδομένης αδήλωτης εργασίας.Εξετάζοντας τους δομικούς παράγοντες που επηρεάζουν κυρίως τις καταθέσεις των νοικοκυριών, το ΔΝΤ στέκεται πρωτίστως στη διαπίστωση ότι το ποσοστό ανεργίας και το ποσοστό αυτοαπασχόλησης συνδέονται αρνητικά με τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών. Διαπιστώνει επίσης ότι τα πλουσιότερα νοικοκυριά τείνουν να αποταμιεύουν περισσότερο.
Πώς εξηγείται το χάσμα της αποταμίευσης
Το χάσμα αποταμίευσης στην Ελλάδα, λέει το ΔΝΤ, εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από τρεις διαρθρωτικούς παράγοντες: α) Το συγκριτικά μεγάλο μερίδιο της Ελλάδας στην αυτοαπασχόληση (30% κατά μέσο όρο κατά την περίοδο 2005 - 2019 έναντι 16% για τον μέσο όρο του δείγματος των χωρών της Ευρωζώνης), β) η υψηλή ανεργία (18% έναντι 9% του δείγματος) και γ) τους αυστηρούς ελέγχους στις εισροές κεφαλαίων (μέσω τιμή δείκτη 0,23 έναντι 0,13 του δείγματος). Διαρθρωτικοί παράγοντες εξηγούν επίσης σημαντικό μέρος της πτώσης που παρατηρήθηκε στις αποταμιεύσεις στην Ελλάδα μεταξύ 2005 - 2013, με βασικό συντελεστή το ποσοστό ανεργίας καθώς αυξήθηκε από 10% σε 28%. Η αυτοαπασχόληση συνέβαλε επίσης καθώς αυξήθηκε από 30% σε 32%. Οι δημοσιονομικοί παράγοντες έπαιξαν μικρότερο ρόλο, με το δημόσιο έλλειμμα να μειώνεται και τη συνταξιοδοτική δαπάνη να αυξάνεται.
Το ΔΝΤ στο βασικό σενάριο, βλέπει ότι η αποταμίευση στη χώρα μας θα παραμείνει θετική, αλλά όχι επαρκής για να υποστηρίξει τον εξωτερικό δανεισμό και τη βιωσιμότητα του χρέους. Η άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων το 2019, καθώς και η αναμενόμενη σημαντική πτώση της ανεργίας από το 17,5% του ΑΕΠ το 2019, σε 10,6% το 2027, θα είναι καταλυτικοί παράγοντες για να κρατήσουν τα επίπεδα των καταθέσεων σε προ πανδημίας επίπεδα. Η αύξηση της απασχόλησης σε μεγαλύτερες ηλικίες και μία ελαφρά υποχώρηση της αυτοαπασχόλησης θα βοηθήσουν επίσης. Ωστόσο, και οι μεταβολές αυτές δεν φτάνουν να καλύψουν τους απαιτούμενους στόχους για αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών με ρυθμό της τάξεως του 7% μεσοπρόθεσμα.
Όπως λέει το ΔΝΤ, ο παραπάνω στόχος θα μπορούσε να επιτευχθεί με μείωση της ανεργίας στα επίπεδα του 7% και της αυτοαπασχόλησης στο 15%, ουσιαστικά δηλαδή με μείωση της ανεπίσημης εργασίας και τη στροφή σε υψηλότερης ποιότητας απασχόληση. Υπ΄ αυτές τις συνθήκες θα μπορούσαν να υποστηριχθούν τα απαιτούμενα επίπεδα επενδύσεων καθώς και ένα διατηρήσιμο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Υποθέτοντας ότι τα νοικοκυριά θα επένδυαν το 10% των ετήσιων αποταμιεύσεών τους σε τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου, αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στο να ρολάρει ένα ποσό από τον εξωτερικό μακροπρόθεσμο δανεισμό της χώρας, αναφέρει το ΔΝΤ.
Σημειώνεται ότι στη χθεσινή έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους για το α΄ τρίμηνο 2022, αναφέρεται ότι τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος καταγράφουν το ποσό των καταθέσεων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στα 178,2 τον Απρίλιο του 2022, αυξημένο κατά 10,5 δισ. ευρώ (6,3%) σε ετήσια βάση και κατά 416 εκατ. ευρώ (0,2%) σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2022. Η αύξηση στις καταθέσεις των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών αποδίδεται κυρίως στις μεταβιβάσεις των μέτρων στήριξης αλλά και στην προληπτική αποταμίευση, στην αναβολή της κατανάλωσης λόγω των περιοριστικών μέτρων, στην αναστολή φορολογικών και άλλων υποχρεώσεων.
