Η διακοπή των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να μειώσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της έως και 1,5%, εάν ο επόμενος χειμώνας είναι δριμύς και η Ε.Ε. δεν λάβει προληπτικά μέτρα εξοικονόμηση ενέργειας. Σε περίπτωση ήπιου χειμώνα, το κλείσιμο της ρωσικής στρόφιγγας θα μείωνε το ΑΕΠ μεταξύ 0,6% και 1%.
Αυτό αναφέρει το draft του σχεδίου που πρόκειται να ανακοινώσουν οι Βρυξέλλες στις 20 Ιουλίου, για τη «θωράκιση» της Ε.Ε. σε πιθανή περιορισμένη διαθεσιμότητα καυσίμου κατά την επόμενη χειμερινή περίοδο. Το σχέδιο, το οποίο ονομάζεται «Εξοικονόμηση αερίου για ασφαλή χειμώνα», προβλέπει τρία στάδια προετοιμασίας των κρατών-μελών για το ενδεχόμενο περαιτέρω διαταραχών των εισαγωγών ρωσικών αερίου.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr, με βάση το προσχέδιο του τελικού κειμένου, οι Βρυξέλλες θέτουν από τις 20 Ιουλίου την Ε.Ε. σε κατάσταση επιφυλακής (Επίπεδο Συναγερμού 2). Αν χρειαστεί να ενεργοποιηθούν τα μέτρα που προβλέπονται σε αυτό το δεύτερο στάδιο, τότε θα υπάρξει «στοχευμένη» μείωση της θέρμανσης κτιρίων του Δημοσίου και δημόσιων χώρων. Αν η κατάσταση επιδεινωθεί και κηρυχθεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης (Επίπεδο Συναγερμού 3), τότε με βάση το πλάνο που έχει εκπονήσει κάθε χώρα, είναι πιθανό να χρειαστεί να επιβληθούν περιορισμοί στην τροφοδοσία καταναλωτών, ξεκινώντας από μεγάλες βιομηχανίες.
Το σχέδιο θα τεθεί επί τάπητος στην Έκτακτη Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 26 Ιουλίου. Η ανακοίνωσή του θα πραγματοποιηθεί ένα μόλις 24ωρο πριν ολοκληρωθεί η ετήσια συντήρηση του Nord Stream 1, ο οποίος κανονικά θα πρέπει να τεθεί σε λειτουργία στις 21 Ιουλίου.
Τυχόν παράταση του χρονικού διαστήματος που ο αγωγός θα παραμείνει ανενεργός (ο οποίος έτσι κι αλλιώς εδώ και αρκετό διάστημα λειτουργεί στο 40% της δυναμικότητάς του), θα επιβεβαιώσει τελεσίδικα τις εκτιμήσεις ότι το Κρεμλίνο έχει αποφασίσει να «εργαλειοποιήσει» τις εξαγωγές αερίου προς τη «Γηραιά Ήπειρο», ώστε να ασκήσει πολιτικές πιέσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, μία ενδεχόμενη κλιμάκωση από τη Μόσχα, με την πλήρη διακοπή της τροφοδοσίας της Ε.Ε., δεν θα επιτρέψει την πλήρωση των ευρωπαϊκών αποθηκών κατά 80% έως το επόμενο φθινόπωρο – ένα ποσοστό που θα διασφάλιζε την επάρκεια της «Γηραιάς Ηπείρου» σε καύσιμο για τον χειμώνα που θα ακολουθήσει. Ως συνέπεια, σκοπός του σχεδίου έκτακτης ανάγκης των Βρυξελλών είναι να αποσοβήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις συνέπειες που θα είχε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Μείωση κατανάλωσης αερίου κατά 25-60 bcm
Όπως αναφέρεται πάντως στο draft, σύμφωνα με την Κομισιόν τα έκτακτα μέτρα που προκρίνει μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση αερίου κατά 25-60 δισ. κυβικά μέτρα (bcm). Με αυτό τον τρόπο, μπορεί να αντισταθμιστεί το 16-40% περίπου των ετήσιων εισαγωγών καυσίμου από τη Μόσχα, το οποίο αγγίζει τα 155 bcm.
Η εξοικονόμηση θα προέλθει κατά 11 bcm από τη μείωση θέρμανσης ή ψύξης και από 4 μέχρι 40 bcm από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, αναμένεται να περιορισθεί κατά περίπου 10% η τρέχουσα βιομηχανική ζήτηση, που αντιστοιχεί σε 10-11 bcm.
Τα μέτρα των Βρυξελλών κατατάσσονται σε τρία στάδια, ανάλογα με το πόσο «ορατός» είναι ο κίνδυνος περιορισμού των ρωσικών εισαγωγών. Έτσι το πρώτο στάδιο, το οποίο έχει ενεργοποιηθεί από τον Μάιο, αφορά αποκλειστικά προληπτικά μέτρα προετοιμασίας των κρατών-μελών, περιλαμβάνοντας ενημερωτικές καμπάνιες για την εθελοντική εξοικονόμηση καυσίμου από τις βιομηχανίες και τα νοικοκυριά.
Επίσης, στο πλαίσιο του πρώτου σταδίου οι Βρυξέλλες επαναλαμβάνουν την πρόταση που περιλαμβανόταν και στο REPowerEU, για τη θέσπιση αποζημιώσεων για μεγάλους καταναλωτές (κυρίως βιομηχανίες) που μειώνουν τη ζήτησή τους σε αέριο. Οι αποζημιώσεις λαμβάνονται μέσα από δημοπρασίες, τις οποίες μπορούν να διοργανώσουν από κοινού ακόμη και περισσότερες από μία χώρες, με τους καταναλωτές να συμμετέχουν σε αυτές σε εθελοντική βάση.
Σε κατάσταση επιφυλακής από τις 20 Ιουλίου
Το δεύτερο στάδιο ευρωπαϊκής «απάντησης» ενεργοποιείται από τις 20 Ιουλίου (σε συγχρονισμό με την «τύχη» της συντήρησης του Nord Stream 1), θέτοντας ουσιαστικά σε επιφυλακή την Ε.Ε. για το ενδεχόμενο να υπάρξουν «βάσιμες ενδείξεις» διακοπής τροφοδοσίας ή ακόμη και μείωση του ανεφοδιασμού ενός κράτους-μέλους.
«Υπάρχουν συγκεκριμένες, σοβαρές και αξιόπιστες πληροφορίες ότι επίκειται ένα γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντική επιδείνωση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και είναι πιθανό να οδηγήσει στην ενεργοποίηση του επιπέδου έκτακτης ανάγκης σε πολλά κράτη μέλη», σημειώνεται χαρακτηριστικά στο draft, ως προϋπόθεση για έναρξη εφαρμογής των μέτρων που περιλαμβάνονται στο δεύτερο στάδιο. Μία ακόμη περίπτωση ενεργοποίησής τους είναι τουλάχιστον ένα κράτος-μέλος να τεθεί σε επίπεδο συναγερμού.
Σε ένα τέτοιο σενάριο, θα πρέπει να μειώσουν τη ζήτηση σε αέριο όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Ένα εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι δημοπρασίες για την αποζημίωση των μεγάλων καταναλωτών που θα μειώσουν τη ζήτηση σε καύσιμο, όπως και η παροχή κινήτρων αλλαγής καυσίμου, σε όσες βιομηχανίες και ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Επίσης, οι χώρες θα θέσουν σε εφαρμογή τον υποχρεωτικό περιορισμό της θέρμανσης στους 19 βαθμούς Κελσίου και της ψύξης στους 25 βαθμούς Κελσίου, σε «στοχευμένες» περιπτώσεις. Όπως αναφέρεται στο draft, η επικέντρωση σε κτίρια που λειτουργεί το Δημόσιο, σε εμπορικά κέντρα και άλλους δημόσιους χώρους, μπορεί να διασφαλίσει πως δεν θα επηρεαστούν τα νοικοκυριά καθώς και κρίσιμες υποδομές.
Τα μέτρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Το τρίτο στάδιο θα ενεργοποιηθεί στην περίπτωση που δύο κράτη κηρύξουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με την Κομισιόν να έχει τη διακριτική ευχέρεια να κηρύξει περιφερειακή ή ενωσιακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ακόμη και στην περίπτωση που μόνο μία χώρα δηλώσει πως βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού.
Με την κήρυξη περιφερειακής ή ενωσιακής κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι χώρες που εμπλέκονται θα θέσουν σε εφαρμογή του πλάνο που έχουν εκπονήσει για ένα τέτοιο σενάριο. Τα εθνικά πλάνα προβλέπουν μεταξύ άλλων και τον περιορισμό της τροφοδοσίας καταναλωτών με αέριο. Η σειρά προτεραιότητας ξεκινά από τους επιλέξιμους καταναλωτές, τους ηλεκτροπαραγωγούς με αέριο, τις μεγάλες βιομηχανίες, τους μεσαίους και μικρούς βιομηχανικούς καταναλωτές, τους εμπορικούς καταναλωτές και, τελευταίους στη λίστα, τους προστατευόμενους καταναλωτές.
Μάλιστα, στο draft του σχεδίου της Κομισιόν, τίθενται γενικοί κατευθυντήριοι κανόνες για το ποιες βιομηχανίες θα πρέπει να συνεχίσουν να εφοδιάζονται με αέριο, ώστε να υπάρξει έτσι ένας πανευρωπαϊκός συντονισμός. «Συνίσταται να δοθεί προτεραιότητα σε βιομηχανίες που θεωρούνται κρίσιμες ή στρατηγικές από κοινωνική άποψη, στις οποίες μια διακοπή θα είχε καταστροφικές επιπτώσεις στις αλυσίδες εφοδιασμού που επηρεάζουν την υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον, την ασφάλεια, την άμυνα και άλλους κρίσιμους τομείς, όπως τα τρόφιμα και τα διυλιστήρια», σημειώνεται.
