«Σταθερή» στο ΒΒ High παρέμεινε η αξιολόγηση της Ελλάδας, σύμφωνα με την DBRS, καθώς η δημοσιονομική θέση της χώρας βελτιώνεται, αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν αυξημένοι.
Η DBRS εκτιμά πως η Ελλάδα παραμένει προσηλωμένη στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των δημοσιονομικών και του χρέους της, παρά τις δυσμενείς παγκόσμιες οικονομικές επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η ισχυρή ανάκαμψη της τουριστικής δραστηριότητας, η οποία αναμένεται φέτος να ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019 θα βοηθήσει την οικονομία, ωστόσο, η οικονομική αβεβαιότητα που σχετίζεται με τα γεωπολιτικά γεγονότα έχει διογκωθεί.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, οι κύριοι κίνδυνοι για τις προοπτικές της χώρας συνδέονται με τις αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις, τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής και την πιθανή αποκοπή από το ρωσικό φυσικό αέριο, καθώς, παρά τη φθίνουσα εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα παραμένει μέτρια εκτεθειμένη στις εισαγωγές από την Ρωσία.
Ωστόσο, η DBRS δεν παραλείπει να αναγνωρίσει πως οι ελληνικές προσπάθειες διαφοροποίησης έχουν ενταθεί με την επέκταση των υφιστάμενων και την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων LNG και την έναρξη νέου αγωγού φυσικού αερίου. Η αυστηροποίηση των νομισματικών πολιτικών προσθέτει πίεση στο κόστος δανεισμού της Ελλάδας, με τις αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων να αυξάνονται πρόσφατα πάνω από το 4% μετά από ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Κατά την άποψη της DBRS, το ευνοϊκό προφίλ χρέους της Ελλάδας, τα υψηλά ταμειακά αποθέματα και η στήριξη της ΕΚΤ σε μια κατάσταση αναταραχής της αγοράς, συμβάλλουν στην εξισορρόπηση των κινδύνων.
Η ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας
Οι αξιολογήσεις της Ελλάδας υποστηρίζονται από τη συμμετοχή της στη Ευρωζώνη και από την εφαρμογή προηγούμενων οικονομικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ενισχύσει την ανθεκτικότητα της οικονομίας. Επιπλέον, η χώρα πρόκειται να λάβει περίπου 70 δισ. ευρώ κεφαλαίων από το χρηματοδοτικό μέσο επόμενης γενιάς από πλευράς ΕΕ και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο τα επόμενα χρόνια.
Η DBRS εκτιμά πως το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας αποτελείται από μεταρρυθμίσεις που εάν εφαρμοστούν θα μπορούσαν να τονώσουν την ανάπτυξη και τις επενδύσεις χωρίς αποκλεισμούς, μειώνοντας το επενδυτικό χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και των ομολόγων της στην Ευρωζώνη. Αντίθετα, οι αξιολογήσεις περιορίζονται από τις οικονομικές κληρονομιές από την παρατεταμένη κρίση της Ελλάδας, δηλαδή από τον πολύ υψηλό δείκτη δημόσιου χρέους και τα ακόμη υψηλά μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο τραπεζικό σύστημα. Επιπλέον, οι χαμηλές επενδύσεις επιβαρύνουν τις αναπτυξιακές επιδόσεις της Ελλάδας με το επενδυτικό κενό να παραμένει υψηλό. Οι επενδυτικές δαπάνες μειώθηκαν τα χρόνια της κρίσης από 21% του ΑΕΠ το 2009 σε 12,8% το 2021, το χαμηλότερο στην Ευρωζώνη και πολύ μακριά από τον μέσο όρο του 22,2%.
Όπως τονίζει η DBRS, η μείωση των εσόδων και τα πακέτα στήριξης για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας οδήγησαν σε ένα υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξεως του 10% του ΑΕΠ το 2020 από πλεόνασμα το 2019. Μια ισχυρή απόδοση εσόδων υποστηριζόμενη από ένα καλύτερο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα ανάπτυξης το 2021 και οι χαμηλότερες δαπάνες, οδήγησαν σε δημοσιονομικό έλλειμμα 7,4% του ΑΕΠ έναντι αρχικών εκτιμήσεων για 9,6%.
Το πρωτογενές έλλειμμα προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω από 5% του ΑΕΠ το 2021 σε 2% φέτος και να μετατραπεί σε πλεόνασμα από το 2023 και μετά. Ως απάντηση στο αυξημένο ενεργειακό κόστος, η κυβέρνηση έχει εισάγει μέτρα στήριξης για τον μετριασμό των επιπτώσεων στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, τα οποία περιλαμβάνουν επιδοτήσεις για τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου. Από τον Σεπτέμβριο του 2022 το συνολικό κόστος των μέτρων εκτιμάται σε περίπου 3,8% του ΑΕΠ, με την άμεση δημοσιονομική επίπτωση στο 1,5% του ΑΕΠ καθώς καλύπτεται εν μέρει από έσοδα από το ETS.
Οι βασικοί κίνδυνοι για τις προοπτικές
Οι κύριοι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές σχετίζονται με πιθανή ανάγκη για πρόσθετες δαπάνες που προκύπτουν από πιο υψηλές από τις αναμενόμενες τιμές ενέργειας που θα υπερβαίνουν τα έσοδα από το ETS και την ενεργοποίηση κρατικών εγγυήσεων που χορηγήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η ισχυρή δημοσιονομική θέση της Ελλάδας πριν την πανδημία υποστηρίζει την άποψη της DBRS ότι η Ελλάδα διατηρεί τη δέσμευσή της για δημοσιονομική προσαρμογή και θα συμμορφωθεί πλήρως με τις κατευθυντήριες γραμμές των ευρωπαϊκών θεσμών μόλις αποκατασταθούν οι στόχοι.
Το δημόσιο χρέος παραμένει το υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ, αλλά η ευνοϊκή του δομή μετριάζει τους κινδύνους.
Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Ελλάδας υποχώρησε στο 193,3% το 2021 από 206,3% το 2020 και προβλέπεται να καταγράψει πτώση στο 180,2% το 2022 κυρίως λόγω των βελτιωμένων δημοσιονομικών αποτελεσμάτων και της υψηλής ονομαστικής ανάπτυξης. Στο Πρόγραμμα Σταθερότητας 2022 - 2025, η κυβέρνηση προβλέπει ότι ο δείκτης του δημόσιου χρέους θα συνεχίσει την πτωτική του τάση κάτω από το 150% του ΑΕΠ, καταγράφοντας πτώση 59,8% από το 2020 και να φτάσε σε επίπεδα χαμηλότερα από του 2010. Οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων μετά τα ιστορικά χαμηλά που κατέγραψαν πέρυσι με την απόδοση του 10ετούς να υποχωρεί στο 0,5%, αυξήθηκε πρόσφατα σε περίπου 4% τον Αύγουστο του 2022. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες μετριασμού του κινδύνου που σχετίζονται με την ευνοϊκή δομή του ελληνικού χρέους. Ο επίσημος τομέας κατέχει το 75% του δημόσιου χρέους (στο τέλη του 2021) με το μεγαλύτερο μέρος του να χρηματοδοτείται με πολύ χαμηλά επιτόκια. Το χρέος έχει πολύ μεγάλη σταθμισμένη μέση διάρκεια 20 ετών, με ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 98% του χρέους να είναι σε σταθερό επιτόκιο, μετριάζοντας τους κινδύνους που προκύπτουν από την αυξημένη αστάθεια και μεταβλητότητα των αγορών. Τον Ιούνιο του 2022 το μέσο πραγματικό επιτόκιο του μεσομακροπρόθεσμου χρέους ήταν 1,3%.
Οι ελληνικές τράπεζες
Αναφορικά με το τραπεζικό σύστημα, όπως τονίζει η DBRS, οι ελληνικές τράπεζες κατέγραψαν μια περαιτέρω πρόοδο στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) τα οποία περιορίστηκαν στα 17,7 δισ. ευρώ στο τέλος του πρώτου τριμήνου 2022 από 47,3 δισ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2021. Ο δείκτης NPL μειώθηκε κατά περίπου 18 ποσοστιαίες μονάδες στο 12,1%. Αυτή η μείωση προήλθε κυρίως από πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων στο πλαίσιο του σχεδίου Ηρακλής, το οποίο αξιοποίησαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες, δύο από τις οποίες είχαν ήδη επιτύχει μονοψήφιους δείκτες NPLs στο τέλος του 2021.
Οι συστημικές τράπεζες είναι επί του παρόντος σε τροχιά επίτευξης των στόχων τους για μονοψήφιους δείκτες NPLs έως το τέλος του 2022. Κατά την DBRS, η εξυγίανση του ισολογισμού θα συνεχιστεί, αν και με βραδύτερο ρυθμό. Ταυτόχρονα, η απόσυρση των μέτρων στήριξης της πανδημίας καθώς και οι επιπτώσεις της σύγκρουσης στην Ουκρανία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες ροές μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αυτό εξηγεί την αρνητική ποιοτική αξιολόγηση της DBRS για το δομικό στοιχείο «Νομισματική Πολιτική και Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα».
Ως αποτέλεσμα της αποδέσμευσης κινδύνου που έλαβε χώρα το 2021, ο δείκτης CET1 σε ενοποιημένη βάση μειώθηκε στο 12,6% τον Δεκέμβριο του 2021 από 15% τον Δεκέμβριο του 2020. Κατά τον καναδικό οίκο με το μεγαλύτερο μέρος της εξυγίανσης να έχει ολοκληρωθεί οι τράπεζες θα πρέπει να είναι σε καλή θέση να βελτιώσουν οργανικά την κεφαλαιακή τους θέση στο μέλλον. Επιπλέον, οι τράπεζες ανέλαβαν να δανείσουν σε ελληνικές εταιρείες το μεγαλύτερο μέρος των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους έως και 12,7 δισ. ευρώ, το οποίο θα μεταφραστεί επίσης σε πρόσθετες ευκαιρίες δανεισμού. Αυτό θα βοηθήσει τις τράπεζες να αυξήσουν την παροχή πιστώσεων προς τις ελληνικές επιχειρήσεις, υποστηρίζοντας έτσι την οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη.
«Κλειδί» οι εξαγωγές υπηρεσιών
Όπως ακόμα αναφέρει ο οίκος, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε το 2020, φθάνοντας στο 7% του ΑΕΠ, λόγω της σημαντικής επιδείνωσης του ταξιδιωτικού ισοζυγίου.
Η μερική ανάκαμψη των διεθνών ταξιδιωτικών ροών και οι ισχυρές επιδόσεις στις εξαγωγές αγαθών βελτίωσαν ελαφρά τη θέση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2021, με το έλλειμμα να διαμορφώνεται στο 5,8%.
Κατά την DBRS, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανέκαμψαν ορισμένες από τις απώλειες το 2020 σε περίπου 60% των επιπέδων του 2019. Παρά τις ισχυρές επιδόσεις των εξαγωγών υπηρεσιών, λόγω της ανάκαμψης των διεθνών τουριστικών ροών, οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας θα έχουν ως αποτέλεσμα και υψηλότερες εισαγωγές αγαθών, αφήνοντας το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στα ίδια επίπεδα φέτος. Ωστόσο, οι εξαγωγικές επιδόσεις της Ελλάδας έχουν βελτιωθεί σημαντικά από το 2010, με τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών να αυξάνονται από 9,0% του ΑΕΠ σε 21,4% το 2021.
Παρ΄όλ΄αυτά, η έκθεση επισημαίνει πως η προστιθέμενη αξία των εξαγωγών ελληνικών αγαθών παραμένει χαμηλή σε σύγκριση με τις αντίστοιχες της Ευρωζώνης. Ο τουριστικός τομέας φαίνεται να ανακάμπτει έντονα φέτος. Οι διεθνείς αφίξεις τουριστών για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου έφτασαν το 85% της ίδιας περιόδου του 2019. Τον Αύγουστο, τα στοιχεία από τις εμπορικές πτήσεις της ΕΕ δείχνουν αύξηση 5% στις εμπορικές πτήσεις σε σύγκριση με το 2019. Η ροή των μεταφορών της ΕΕ αναμένεται επίσης να έχουν θετικό αντίκτυπο στους εξωτερικούς λογαριασμούς. Οι καθαρές εξωτερικές υποχρεώσεις της Ελλάδας παραμένουν υψηλές στο 171,5% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2022, αντανακλώντας κυρίως το χρέος του δημόσιου τομέα που κατέχει ο επίσημος τομέας. Το επίπεδο αναμένεται να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα λόγω του μακροπρόθεσμου ορίζοντα των ξένων επισήμων δανείων προς το δημόσιο τομέα.
RRF: Kίνητρα για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων
H DBRS υπογραμμίζει πως τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα απολαμβάνει ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον και καλή συνεργασία με τους ομοτίμους και τους θεσμούς της ΕΕ. Σημαντική πρόοδος εκτιμά πως έχει σημειωθεί στη μείωση της γραφειοκρατίας στο δημόσιο τομέα, στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και στην απεμπλοκή πολλών επενδυτικών σχεδίων.
Σημειώνει δε, πως η Ελλάδα έχει επίσης επιταχύνει τις προσπάθειές της να βελτιώσει τις ψηφιακές της επιδόσεις, ιδιαίτερα στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Οι κυβερνητικές προτεραιότητες τους επόμενους μήνες επικεντρώνονται στην επιτυχή εφαρμογή του οικονομικού προγράμματος Ελλάδα 2.0, με αρκετές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε εξέλιξη.
Η DBRS εκτιμά ότι η βελτίωση του πολιτικού περιβάλλοντος και η δέσμευση της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τις μακροχρόνιες προκλήσεις της Ελλάδας δικαιολογεί μια θετική ποιοτική αξιολόγηση για το δομικό στοιχείο του «Πολιτικού Περιβάλλοντος».
Γενικές εκλογές θα διεξαχθούν το επόμενο έτος, με το πιθανότερο σενάριο δύο συνεχόμενες εκλογές λόγω της αλλαγής του εκλογικού νόμου, που θα οδηγήσει σε κατακερματισμό του κοινοβουλίου και θα απαιτήσει πολλαπλή κομματική συνεργασία. Κατά την άποψη της DBRS, η συνέχεια της πολιτικής αναμένεται με το RRF να παρέχει κίνητρα για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.
Τα κριτήρια ESG
Ωστόσο, η DBRS δεν παραλείπει να αναφέρει πως ο παράγοντας Ανθρώπινο Κεφάλαιο και Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι ένα στοιχείο το οποίο επηρεάζει τις αξιολογήσεις και δεδομένοι ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας των 20.255 δολάρια το 2021 είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με τα αντίστοιχα του ευρωσυστήματος, είναι κάτι το οποίο λαμβάνει υπόψη της στο δομικό στοιχείο «Οικονομική δομή και απόδοση».
Αντίστοιχα η χαμηλή βαθμολογία της Ελλάδας στους Παράγοντες Διακυβέρνηση (63 για το Κράτος Δικαίου και 69 για την Αποτελεσματικότητα της Κυβέρνησης), που θεωρείται σημαντικά χαμηλότερη σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες του ευρώ, «βαραίνουν» στις αξιολογήσεις της χώρας.
Ο παράγοντας Δωροδοκία, Διαφθορά και Πολιτικοί Κίνδυνοι είναι επίσης σημαντικός παράγοντας στην ανάλυση. Η Ελλάδα παρουσιάζει χαμηλότερη απόδοση από τον μέσο όρο της ΕΕ στον δείκτη «Έλεγχος της Διαφθοράς» ωστόσο έχει σημειώσει καλή πρόοδο τα τελευταία χρόνια βελτιώνοντας τη βαθμολογία της στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς από 36 το 2012 σε 49 το 2021.
