Στα καινούρια δεδομένα που έχει δημιουργήσει η ενεργειακή κρίση, και τα οποία έχουν οδηγήσει σε όλη την Ε.Ε. στην αύξηση του μεριδίου του άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρισμού, επιδιώκει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να αναπροσαρμοστεί η συμφωνία με την Κομισιόν αναφορικά με την πρόσβαση τρίτων σε λιγνιτική ηλεκτροπαραγωγή της ΔΕΗ.
Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με πληροφορίες του insider.gr, το υπουργείο έχει ήδη υποβάλει στις Βρυξέλλες αίτημα για πρόωρη απόσυρση του σχετικού μηχανισμού, ο οποίος συμφωνήθηκε ως «θεραπεία» (remedy) στην καταδικαστική απόφαση το 2007 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με το μονοπώλιο της επιχείρησης στον λιγνίτη. Έτσι, τη στιγμή που η συμφωνία προέβλεπε πως ο μηχανισμός θα παρέμενε σε ισχύ το αργότερο μέχρι το τέλος του 2024, η ελληνική πλευρά ζητά να μπουν άμεσα «τίτλοι τέλους».
Άλλο «τοπίο» την εποχή της συμφωνίας
Υπενθυμίζεται ότι η συμφωνία της χώρας μας με τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού (DG Comp) «κλείδωσε» τον Αύγουστο του 2021, δηλαδή λίγο πριν από την έναρξη της ενεργειακής κρίσης, ενώ επισημοποιήθηκε ένα μήνα αργότερα. Ο μηχανισμός αυτός προβλέπει πως η ΔΕΗ διαθέτει «πακέτα» λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής, τριμηνιαίας διάρκειας, τα οποία μπορούν να αγοράσουν όλες οι εταιρείες προμήθειας καθώς και οι trader. Η διάθεση των «πακέτων» γίνεται μέσω του Ευρωπαϊκού Χρηματιστηρίου Ενέργειας (EEX) και του Ελληνικού Χρηματιστηρίου (EnEX).
Οι συνολικές ποσότητες που παραχωρούνται κάθε τρίμηνο είναι ένα ποσοστό της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής του αντίστοιχου τριμήνου του προηγούμενου έτους. Μέχρι και για το τρίτο τρίμηνο του 2022 έχει παραχωρηθεί το 50% της λιγνιτικής παραγωγής της ανάλογης περιόδου του 2021, ενώ για τη συνέχεια προβλέπεται η διάθεση του 40% της παραγωγής της προηγούμενης χρονιάς.
Η παραπάνω «φόρμουλα» σημαίνει πως τα λιγνιτικά «πακέτα» που εκχωρούνται εξαρτώνται από τον βαθμό στον οποίο αξιοποιεί η ίδια η ΔΕΗ τις λιγνιτικές της μονάδες. Μία «φόρμουλα» που, όταν οριστικοποιήθηκε, ανταποκρινόταν στο τοπίο της ηλεκτροπαραγωγής πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, όπου η συμμετοχή των λιγνιτών ήταν περιορισμένη (κατά κύριο λόγο σε περιπτώσεις αυξημένων καταναλώσεων όπως οι καλοκαιρινοί καύσωνες), καθώς η λειτουργία τους ήταν οικονομικά ασύμφορη.
«Πέναλτι» στην προσφυγή στον λιγνίτη
Με την εκτίναξη ωστόσο των τιμών του φυσικού αερίου που ξεκίνησε λίγο αργότερα, αλλά και τον κίνδυνο να υπάρξει έλλειμμα στον εφοδιασμό της χώρας με αέριο, οι λιγνιτικές μονάδες αναδείχθηκαν σε βασικό πυλώνα για τη «θωράκιση» της ενεργειακής ασφάλειας, αλλά και τη συγκράτηση των τιμών ρεύματος. Παράλληλα, όλα τα κράτη-μέλη έχουν αναλάβει τη δέσμευση (προς ώρας σε εθελοντική βάση) για μείωση της κατανάλωσης αερίου κατά 15%, ενώ με δεδομένα τα επίπεδα στα οποία κινείται η τιμή του αερίου, η μείωση των εισαγωγών καυσίμου αποτελεί όφελος και για το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το προηγούμενο καλοκαίρι η κυβέρνηση αποφάσισε την αύξηση του μεριδίου του λιγνίτη για το επόμενο 12μηνο στο εγχώριο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής. Στόχος είναι το ποσοστό του εγχώριου ορυκτού καυσίμου να φτάσει στα επίπεδα του 20%, το οποίο θα επιτευχθεί με τον διπλασιασμό της ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη. Έτσι, από τις 5 Τεραβατώρες (TWh), όπου εκινείτο μέχρι τότε, θα αυξηθεί κοντά στις 10 Τεραβατώρες.
Ωστόσο, αν συνεχίσει να εφαρμόζεται η συμφωνία για τη συμμόρφωση στο antitrust, η αυξημένη χρήση των λιγνιτικών μονάδων, θα «μεταφραστεί» και σε αυξημένα λιγνιτικά «πακέτα» τα οποία θα πρέπει να παραχωρεί η ΔΕΗ έπειτα από 12 μήνες. Μάλιστα, η αυξημένη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων δεν θα απέφερε ενισχυμένα κέρδη στη ΔΕΗ ούτε στη δεδομένη συγκυρία, αφού οι αμοιβές τους υπόκεινται σε πλαφόν, με συνέπεια να έχουν περιορισμένα έσοδα, ανεξάρτητα από τα επίπεδα στα οποία «κλείνει» η χονδρεμπορική αγορά.
Επομένως, μέσα στην ενεργειακή κρίση η μεγαλύτερη επιστράτευση των λιγνιτών θα ισοδυναμούσε με την επιβολή οικονομικού «πέναλτι» στην επιχείρηση, για τη συμβολή της στη θωράκιση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας, στο μήκος κύματος και των ευρωπαϊκών επιταγών.
Κρίσιμη η άμεση έγκριση από Βρυξέλλες
Πηγές της αγοράς εκτιμούν ότι τη στιγμή που η Ε.Ε. δίνει «σήμα» σε όλα τα κράτη-μέλη να περιορίσουν τη χρήση του φυσικού αερίου όσο το δυνατόν περισσότερο, θα ήταν αντιφατικό στην περίπτωση της χώρας μας να «ποινικοποιήσει» την προσφυγή στο λιγνίτη. Επομένως, υποστηρίζουν ότι είναι περίπου διαδικαστικό θέμα η έγκριση του ελληνικού αιτήματος για πρόωρη απόσυρση της συμφωνίας για το antitrust.
Από την άλλη πλευρά, τα ίδια στελέχη σημειώνουν πως είναι κρίσιμο το «πράσινο φως» των Βρυξελλών να επιτευχθεί όσο το δυνατόν πιο άμεσα, καθώς ήδη οδεύουμε προς την «καρδιά» του χειμώνα και την αύξηση των καταναλώσεων ρεύματος, όπου για την κάλυψή τους ο λιγνίτης θα κληθεί να αυξήσει σημαντικά τη συμμετοχή του στο εγχώριο μίγμα.
Όπως συμπληρώνουν, για την ενίσχυση των λιγνιτών, βασική επίσης προϋπόθεση αποτελεί η οριστικοποίηση της κατά προτεραιότητας εισόδου των λιγνιτικών μονάδων στο σύστημα, καθώς δεν έχουν την ευελιξία αυξομείωσης της ισχύος τους, με συνέπεια να μπορούν να λειτουργήσουν αποκλειστικά ως σταθμοί βάσης.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr, οι μονάδες είναι ήδη έτοιμες να ενισχύσουν ανά πάσα στιγμή την παραγωγή τους, καθώς έχει συγκεντρωθεί επαρκές απόθεμα καυσίμου στις «αυλές» τους. Επίσης, η εξόρυξη λιγνίτη έχει εντατικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό στα ορυχεία της ΔΕΗ, ώστε ακόμη και χωρίς τα ορυχεία της Αχλάδας και της Βεύης, οι μονάδες να μπορούν να ενισχύσουν την παραγωγή τους έως τις 9,5 Τεραβατώρες.
