Την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας αναβάθμισε η Fitch Ratings, φέρνοντας τη χώρα μας μόλις ένα «σκαλοπάτι» μακριά από την επενδυτική βαθμίδα.
Ο οίκος αξιολόγησης αναβάθμισε αυγκεκριμένα στη βαθμίδα «ΒΒ+», από «ΒΒ» προηγουμένως, με το outlook να είναι σταθερό.
Στην έκθεσή της η Fitch σημειώνει ότι αναμένει πλέον καλύτερα στοιχεία και προβλέψεις για το έλλειμμα και το χρέος της Ελλάδας την περίοδο 2022 - 2024, χάρη στην ισχυρότερη ονομαστική ανάπτυξη, την καλύτερη εκτέλεση του προϋπολογισμού και την ευνοϊκή δομή εξυπηρέτησης του χρέους. Η Fitch προβλέπει περαιτέρω μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στο 1,8% του ΑΕΠ το 2024, από 3,8% που εκτιμάται ότι ήταν το 2022, εν μέρει εξαιτίας του εξορθολογισμού των προσωρινών μέτρων στήριξης. Αυτό συνεπάγεται μια βελτίωση του πρωτογενούς ισοζυγίου κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες σε πλεόνασμα της τάξεως του 0,9% το 2024 (και ισοσκελισμένη θέση το 2023). Ο οίκος σημειώνει, ωστόσο, ότι υπάρχει κάποια αβεβαιότητα σχετικά με τις δημοσιονομικές πολιτικές μετά τις επερχόμενες εθνικές εκλογές, αλλά οι κίνδυνοι μετριάζονται από την ευρεία δέσμευση στις μεταρρυθμίσεις, στη βάση και του πρόσφατου ιστορικού δημοσιονομικής σύνεσης.
Σύμφωνα με τη Fitch, το 2022 η Ελλάδα επωφελήθηκε από το πολύ ισχυρό φαινόμενο της «χιονοστιβάδας» (snowball effect»), δεδομένης της υψηλής ονομαστικής ανάπτυξης για δεκαετίες και μιας πολύ μέτριας μόνο αύξησης στο μέσο κόστος των επιτοκίων, που οδήγησε σε εκτιμώμενο ρεκόρ μείωσης 24,5 π.μ. στο δείκτη δημοσίου χρέους στο 170%. Η FItch αναμένει ότι ο δείκτης δημοσίου χρέους θα υποχωρήσει με πιο συγκρατημένο ρυθμό μεσοπρόθεσμα, λόγω των πλεονασμάτων του πρωτογενούς ισοζυγίου. Συγκεκριμένα εκτιμά πως θα φτάσει στο 160,6% το 2024, παραμένοντας ωστόσο μεταξύ των υψηλότερων δεικτών σε χώρες που αξιολογεί η Fitch και πάνω από τρεις φορές σε σχέση με τον μέσο όρο των χωρών που αξιολογούνται με «BB». Παρ'όλα αυτά, υπάρχουν ελαφρυντικοί παράγοντες όπως το χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, η πολύ μεγάλη ωρίμανση (κοντά στα 20 έτη) και τα σημαντικά ρευστά διαθέσιμα (περίπου 15% του ΑΕΠ) που μειώνουν τους κινδύνους γύρω από το δημοσιονομικό σκέλος.
Μειωμένοι κίνδυνοι για τον τραπεζικό κλάδο
Η Fitch όπως και όλοι οι οίκοι αξιολόγησης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην πορεία του εγχώριου τραπεζικού κλάδου. Όπως επισημαίνει, συνεχίζεται να καταγράφεται μια σημαντική πρόοδος στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), με τον εγχώριο δείκτη NPL να υποχωρεί στο 9,7% το τρίτο τρίμηνο του 2022, ήτοι χαμηλότερα από το 10% για πρώτη φορά από το 2009, με οδηγό τις συναλλαγές τιτλοποίησης στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής» (HAPS) και την ευρεία οικονομική ανάκαμψη. Η Fitch αναμένει μια περαιτέρω βελτίωση της θέσης του ενεργητικού του κλάδου, υποστηριζόμενη από τις περιορισμένες νέες εισροές NPEs και καθώς οι τράπεζες ολοκληρώνουν τις εκκρεμείς ανόργανες ενέργειες τους. Οι δείκτες NPL σε μη συστημικές τράπεζες θα συνεχίζουν να αποτελούν πρόκληση, σύμφωνα με τη Fitch, αλλά καθώς αυτές οι τράπεζες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 5% του κλάδου, οι πιθανοί κίνδυνοι κάπως μετριάζονται.
Η ζήτηση για δάνεια από την πλευρά των νοικοκυριών παραμένει ασθενής, αλλά η συνολική πίστωση προς τον ιδιωτικό τομέα επιταχύνθηκε το δεύτερο εξάμηνο του 2022, λόγω των επιχειρήσεων και των εταιρειών. Οι μειωμένοι μακροοικονομικοί κίνδυνοι, η ανθεκτικότητα στην αγορά εργασίας, τα μέτρα κρατικής στήριξης και η συνεχής αύξηση των τιμών των ακινήτων αναμένεται να μετριάσουν την πίεση στους δανειολήπτες.
Άλλοι παράγοντες πίσω από το «ΒΒ+»
Διαρθρωτικά πλεονεκτήματα: Η αξιολόγηση της Ελλάδας στηρίζεται σε κατά κεφαλήν εισόδημα που υπερβαίνει κατά πολύ τη μέση αξιολόγηση χώρών με βαθμίδα «BB» και «BBB». Οι αξιολογήσεις στο σκέλος της διακυβέρνησης και οι δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης είναι από τους υψηλότερους σε σύγκριση με άλλες χώρες που δεν κατέχουν την επενδυτική βαθμίδα. Αυτά τα πλεονεκτήματα βρίσκονται απέναντι στα αρνητικά κληροδοτήματα της κρίσης δημόσιου χρέους, τα οποία περιλαμβάνουν μεγάλα αποθέματα δημόσιου και εξωτερικού χρέους, καθώς και χαμηλές μεσοπρόθεσμες δυνατότητες ανάπτυξης και ευπάθειες στον τραπεζικό κλάδο.
Μακροοικονομικές προοπτικές: Η Fitch προβλέπει πως το ΑΕΠ της Ελλάδας θα «τρέξει» με ρυθμό 0,9% για το 2023 και με ρυθμό 2,3% για το 2024. «Αναθεωρήσαμε τις μακροοικονομικές μας προβλέψεις σε σχέση με τη τελευταία αξιολόγηση, δεδομένης της βελτίωσης στο ισοζύγιο κινδύνων και ειδικότερα δεδομένης της πρόσφατης αποκλιμάκωσης των τιμών ενέργειας και της εξασθένισης του σεναρίου για περιορισμένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στην Ευρώπη. Οι αρχές, παράλληλα, συνεχίζουν να σημειώνουν πρόοδο στην ατζέντα των μεταρρυθμίσεων, εν μέρει συνδεδεμένων με τα ορόσημα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Οι μεταρρυθμίσες αυτές, σε συνδυασμό με την απορρόφηση των πόρων του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020, θα παράσχουν εύρωστο επενδυτικό momentum. Ο βασικός κίνδυνος που εντοπίζει η Fitch είναι οι τυχόν καθυστερήσεις στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης λόγω του εκλογικού κύκλου, αλλά προς το παρόν αναμένεται πως αυτές θα είναι προσωρινές.
Ο πληθωρισμός θα αποκλιμακωθεί, αλλά ο κίνδυνος παραμένει: Στην έκθεση οι αναλυτές της Fitch αναφέρουν πως αναμένουν μια σταθερή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, από το 9,3% του 2022 στο 5% το 2023 και στο μόλις 1,5% για το 2024, γεγονός που συνδέεται με τη μείωση των τιμών της ενέργειας και άλλων εμπορευμάτων καθώς και με τη λεγόμενη επίδραση βάσης (base effect). Ο δομικός πληθωρισμός αναμένεται επίσης να υποχωρήσει, αλλά μια πιο ήπιο ρυθμό. Η Fitch αναφέρει πως «οι εξελίξεις γύρω από τους μισθούς αποτελούν ρίσκο, ιδιαίτερα εάν η αγορά εργασίας συνεχίσει να είναι "σφιχτή" και
εάν οι υψηλότεροι μισθοί σε ορισμένους κλάδους της οικονομίας, όπως οι υπηρεσίες ή οι κατασκευές, συνεχίζουν να επηρεάζουν την υπόλοιπη οικονομία. Για το γ' τρίμηνο του 2022, οι εποχικά προσαρμοσμένοι μισθοί στο σύνολο της οικονομίας αυξήθηκαν 7,3% σε ετήσιο επίπεδο, ήτοι με τον υψηλότερο ρυθμό από το 2010, ενώ οι κενές προς πλήρωση θέσεις εργασίας μεταξύ του α' και του γ' τριμήνου του 2022 ήταν οι υψηλότερες εδώ και μια δεκαετία.
Σταθερό κόστος χρηματοδότησης: Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων σταθεροποιήθηκαν κατά τους τελευταίους μήνες, αφού αυξήθηκαν απότομα το 2022, ακολουθώντας τις παγκόσμιες τάσεις. Τον Ιανουάριο η Ελλάδα εξέδωσε ομόλογο 3,5 δισ. ευρώ με απόδοση 4,27% (οι αποδόσεις τον περασμένο Σεπτέμβριο ήταν 5%), που αντιστοιχεί στο ήμισυ του πλάνου δανεισμού του ΟΔΔΗΧ για φέτος. Η Fitch αναμένει ότι ο λόγος τόκων προς έσοδα θα αυξηθεί μόνο σταδιακά στο 5,5% το 2024 σε σύγκριση με τη διάμεση πρόβλεψη για τις χώρες σε «BB» για 9%.
Παράλληλα, εκτός των μακρινών περιόδων λήξεως, το ελληνικό χρέος είναι εξ ολοκλήρου σταθερό και εξ ολοκλήρου σε τοπικό νόμισμα, μειώνοντας περαιτέρω τους κινδύνους αστάθειας της αγοράς. Μια σημαντική αλλαγή είναι η πιθανή αναταξινόμηση από τη Eurostat των εγγυήσεων για τον «Ηρακλή«, η οποία θα μπορούσε να προσθέσει 18 δισ. ευρώ (ή 8,5% του ΑΕΠ) στο δημόσιο χρέος, αν και δεν θα άλλαζε το έλλειμμα, ούτε θα αύξανε τις πληρωμές τόκων.
«Εξωτερικός» Ισολογισμός: Η Fitch αναμένει μια σταδιακή μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε ευθυγράμμιση με τη βελτίωση των δεδομένων στο εμπόριο και τις συνεχιζόμενες ισχυρές τουριστικές εισροές, τοποθετώντας το από το εκτιμώμενο 8% του ΑΕΠ το 2022, στο 5,5% κατά μέσο όρο το 2023 - 2024. Τα αυξανόμενα επίπεδα άμεσων ξένων επενδύσεων και οι σταθερές ροές των ευρωπαϊκών πόρων θα στηρίξουν το ισοζύγιο πληρωμών. Η προβλεπόμενη μείωση των διεθνών υποχρεώσεων, σε συνδυασμό με την ισχυρή αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ, συνεπάγονται ότι ο λόγος του καθαρού εξωτερικού χρέους θα βελτιωθεί περαιτέρω κατά την περίοδο πρόβλεψης (από περίπου 128% του ΑΕΠ το 2022), αν και θα παραμείνει μεταξύ των υψηλότερων για τις χώρες που παρακολουθεί η Fitch.
Προοπτικές με το βλέμμα στις εκλογές: Η χώρα είναι πιθανό να έχει δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις τους επόμενους μήνες, καθώς προς το παρόν κανένα κόμμα δεν φαίνεται πιθανό να κερδίζει την πλειοψηφία με την απλή αναλογική (αναμένονται το δεύτερο τρίμηνο του 2023). Αυτό σημαίνει ότι ο εκλογικός κύκλος είναι πιθανό να είναι πιο μακρύς, περιορίζοντας τα περιθώρια και το πεδίο εφαρμογής της άσκησης πολιτικής φέτος. Ωστόσο, οι απότομες αλλαγές πολιτικής είναι απίθανες ακόμη και αν υπάρξει αλλαγή κυβέρνησης. Οι σχέσεις με την ΕΕ έχουν σταθεροποιηθεί υπό τις κυβερνήσεις τόσο της κυβερνώσας κεντροδεξιάς Νέας Δημοκρατίας όσο και του αριστερού ΣΥΡΙΖΑ, με τη χώρα να απομακρύνεται σταδιακά από το εποπτικό πλαίσιο μετά την κρίση.
Τι θα μπορούσε να φέρει αναβάθμιση/υποβάθμιση
Η Fitch παραθέτει παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε αναβάθμιση ή υποβάθμιση της αξιολόγησης.
Για υποβάθμιση:
-Δημόσια οικονομικά: Μια παρατεταμένη ανοδική τάση στον λόγο «δημόσιο χρέος/ΑΕΠ», που θα προέλθει, για παράδειγμα, από τη διαρθρωτική δημοσιονομική χαλάρωση, την υποτονική ανάπτυξη ή τη δημιουργία υποχρεώσεων από τον τραπεζικό τομέα.
-Μάκρο: Νέα αρνητικά σοκ στην ελληνική οικονομία που θα επηρεάσουν την οικονομική ανάκαμψη ή τη μεσοπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική της Ελλάδας.
Για αναβάθμιση:
-Δημόσια οικονομικά: Εμπιστοσύνη σε μια συνεχιζόμενη, σταθερή καθοδική πορεία του δημόσιου χρέους ως προς το ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα.
-Μάκρο: Βελτίωση της μεσοπρόθεσμης αναπτυξιακής δυναμικής κι επίδοσης, για παράδειγμα, χάρη στην υψηλότερη επενδυτική δυναμική ή/και την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
