Προς επεξεργασία στις Επιτροπές (Διαρκής Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου) βρίσκεται το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ με θέμα «Μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων και διεύρυνση του αντικειμένου της με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος και της διαχείρισης αστικών αποβλήτων, ενίσχυση της υδατικής πολιτικής - Εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας για τη χρήση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μέσω της ενσωμάτωσης των οδηγιών ΕΕ 2018/2001 και 2019/944 - Ειδικότερες διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος».
Πρόκειται για το γνωστό ν/σ που πρόσφατα ανέδειξε το insider.gr με τη διεύρυνση της γνωστής ΡΑΕ που παίρνει υπό την ομπρέλα της τους τομείς υδάτων και αποβλήτων, τη μεταφορά της ΕΥΔΑΠ στο υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας, την τιμολογιακή πολιτική κ.α.
Πού αποσκοπεί το νομοσχέδιο
Όπως αναφέρεται, σχετικά με το ζήτημα που αντιμετωπίζει η αξιολογούμενη ρύθμιση, αναφέρεται ότι «αποσκοπείται η κάλυψη ενός ουσιώδους κενού στην υφιστάμενη νομοθεσία, καθώς για πρώτη φορά ρυθμίζονται κατά τρόπο συνεκτικό το πεδίο και ο φορέας της ρυθμιστικής και ελεγκτικής εποπτείας των φορέων που διαθέτουν το αποκλειστικό δικαίωμα παροχής υπηρεσιών ύδατος, στην γεωγραφική περιοχή τοπικής τους αρμοδιότητας (Δήμοι Ν.Π.Δ.Δ. – Ο.Τ.Α., Δ.Ε.Υ.Α., Σύνδεσμοι Ύδατος Ο.Τ.Α., ΕΥΔΑΠ, ΕΥΔΑΠ Παγίων, ΕΥΑΘ, ΕΥΑΘ Παγίων, ΟΕΒ), καθώς και της επεξεργασίας αστικών αποβλήτων. Έτσι, ανατίθενται στη σημερινή Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.) οι αρμοδιότητες εποπτείας και ελέγχου, τόσο των παρόχων υπηρεσιών ύδατος (ύδρευσης και αποχέτευσης), όσο και των φορέων διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Η Ρ.Α.Ε. μετονομάζεται πλέον σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων - Ρ.Α.Α.Ε.Υ.. Δεδομένης της ανάθεσης αυτών των αρμοδιοτήτων σε ανεξάρτητη αρχή, είναι αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός του συνολικού πλαισίου διακυβέρνησης των ζητημάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων και των αστικών αποβλήτων, προκειμένου να ανταποκρίνεται στην ανωτέρω νέα προσέγγιση. Η επιλογή της επέκτασης των αρμοδιοτήτων της Ρ.Α.Ε. στους τομείς των υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων γίνεται γιατί έτσι αξιοποιείται η διοικητική και υποστηρικτική δομή μιας υφιστάμενης ανεξάρτητης αρχής, η οποία επιπλέον έχει εμπειρία στην άσκηση ρυθμιστικών και ελεγκτικών αρμοδιοτήτων και μάλιστα σε μονοπώλια (φυσικά και νομικά), όπως είναι τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, κατ’ αντιστοιχία εν προκειμένω, ιδίως, με τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης. Η αξιοποίηση υφιστάμενων δομών είναι κρίσιμη δεδομένου ότι η νέα Αρχή πρέπει να καταστεί πλήρως λειτουργική εντός εξαμήνου από τη σύστασή της, σύμφωνα με σχετικό ορόσημο του Ταμείου Ανάκαμψης».
Γιατί αποτελεί πρόβλημα;
Το σημερινό καθεστώς παροχής και διαχείρισης των υπηρεσιών ύδατος και των αστικών αποβλήτων παρουσιάζει εγγενείς και λειτουργικές αδυναμίες, οφειλόμενες σε πλήθος παραγόντων, όπως ο μεγάλος αριθμός και οι ανισοβαρείς δυνατότητες των παρόχων, η ελλιπής εποπτεία αυτών, η ανεπαρκής λογοδοσία, καθώς και η αποσπασματική εικόνα της ποιότητας του πόσιμου νερού και των απωλειών των δικτύων. Ειδικότερα, υφίσταται μεγάλος κατακερματισμός των υπηρεσιών ύδατος σε πολλούς παρόχους, αρκετοί εκ των οποίων αδυνατούν να παρακολουθήσουν συστηματικά την ποιότητα του πόσιμου νερού, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας, ενώ συχνά η λειτουργία των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων δεν είναι επαρκής λόγω μη συντήρησης, ατυχούς σχεδιασμού («υπερδιαστασιολόγησης») και ελλιπούς στελέχωσης. Επίσης, παρατηρούνται μεγάλα ποσοστά μη μετρήσιμων απωλειών από τα δίκτυα ύδρευσης και πολύ συχνές βλάβες, γεγονός που επιβαρύνει το κόστος του πόσιμου νερού. Η δε εφαρμογή των κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης δεν είναι ενιαία, ενώ δεν προβλέπονται κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με αυτούς. Αντιστοίχως, λόγω της έλλειψης σφαιρικής εικόνας της υφιστάμενης κατάστασης, υπάρχει αδυναμία προτεραιοποίησης των απαιτούμενων έργων από πλευράς κεντρικής διοίκησης.
Αρμοδιότητες της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων
Επικαιροποιούνται οι αρμοδιότητες της πλέον Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων, και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής: «1. Ο έλεγχος, η ρύθμιση και η εποπτεία της αγοράς ενέργειας, καθώς και ο έλεγχος, η ρύθμιση και η εποπτεία θεμάτων σχετικών με την παροχή υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ασκούνται από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων, η οποία αποτελεί την εθνική ρυθμιστική αρχή σε θέματα ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, υπηρεσιών ύδατος και διαχείρισης αστικών αποβλήτων, κατά την έννοια των Οδηγιών 2009/72/ΕΚ και 2009/73/ΕΚ και των ν. 3199/2003 (A΄ 280) και 4819/2021 (Α΄ 129)».
Τα μέλη της νέας Αρχής
Με το προτεινόμενο ν/σ αυξάνεται ο συνολικός αριθμός των μελών της Ρ.Α.Α.Ε.Υ., από επτά (7), σε δεκατρία (13), συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου και των Αντιπροέδρων) και ο αριθμός των Αντιπροέδρων από δυο (2) σε τρεις (3), ενώ προτείνονται και τροποποιήσεις στον τρόπο διορισμού των μελών, ώστε η διαδικασία να είναι ταχύτερη και ενιαία για όλα τα ανωτέρω μέλη. Ειδικότερα, κατόπιν προκηρύξεως και επιλογής των προτεινομένων μελών από τους συναρμοδίους Υπουργούς, ακολουθεί γνώμη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής των Ελλήνων. Ο διορισμός ακολουθεί τη θετική γνώμη της Επιτροπής και γίνεται με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου. Επίσης, προσαρμόζονται στη νέα οργανωτική δομή της Αρχής οι ρυθμίσεις για τον προσδιορισμό των αποδοχών του Συμβούλου του Προέδρου, που θα ορίζονται εφεξής με απόφαση της Ολομέλειας της Αρχής. Οι αλλαγές κρίνονται αναγκαίες, προκειμένου η σύνθεση της ανεξάρτητης αρχής να ανταποκρίνεται στη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της.
Η θητεία των μελών της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. είναι πενταετής. Κανένα μέλος της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. δεν μπορεί να υπηρετήσει για περισσότερες από δύο (2) θητείες. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους τα μέλη της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. δεν ανακαλούνται. Εάν κατά τη διάρκεια της θητείας μέλους της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. εκκενωθεί για οποιονδήποτε λόγο η θέση του, διορίζεται, σύμφωνα με τη διαδικασία της παραγράφου 2, νέο μέλος για πλήρη θητεία, εφόσον μέχρι την κανονική λήξη της θητείας του μέλους του οποίου η θέση κενώθηκε υπολείπεται διάστημα μικρότερο των δύο (2) ετών. Σε κάθε άλλη περίπτωση, το νέο μέλος διορίζεται για το υπόλοιπο της θητείας του μέλους του οποίου η θέση κενώθηκε.
Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.) συνεδριάζει και αποφασίζει, είτε σε Ολομέλεια, είτε σε συνθέσεις των τριών (3) επί μέρους θεματικών κλάδων αυτής, ήτοι των Αποβλήτων, της Ενέργειας και των Υδάτων. Η Ολομέλεια της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. συνέρχεται σε συνεδρίαση κατόπιν πρόσκλησης του Προέδρου της, οι δε συνθέσεις των τριών (3) επί μέρους θεματικών κλάδων της Αρχής, κατόπιν πρόσκλησης του οικείου Αντιπροέδρου, και, σε περίπτωση κωλύματός του, από το αρχαιότερο μέλος του οικείου Κλάδου της Αρχής, όπως ορίζεται ειδικότερα στον Οργανισμό και τον Κανονισμό Εσωτερικής Λειτουργίας και Διαχείρισής της. Η Ολομέλεια της Ρ.Α.Α.Ε.Υ. συνεδριάζει νομίμως εφόσον μετέχουν στη συνεδρίαση ο Πρόεδρος ή τουλάχιστον ένας (1) εκ των Αντιπροέδρων, ως προεδρεύων, κατά σειρά αρχαιότητας, και εννέα (9) τουλάχιστον μέλη, αποφασίζει δε κατά πλειοψηφία.
Αναδιοργάνωση παρόχων υπηρεσιών ύδατος
. Έως την 31η Δεκεμβρίου 2024, η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (Ρ.Α.Α.Ε.Υ.) υποβάλλει στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών πρόταση ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων, συνοδευόμενη από ανάλυση οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών, για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του συνόλου των παρόχων υπηρεσιών ύδατος, συμπεριλαμβανομένου του βέλτιστου προτεινόμενου αριθμού τους και του καταμερισμού του γεωγραφικού πεδίου άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει την αναδιοργάνωση των υφιστάμενων παρόχων υπηρεσιών ύδατος με συνενώσεις ή συγχωνεύσεις, προς ενίσχυση της διαχειριστικής τους ικανότητας.
Ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος – Τιμολόγηση
Για τον καθορισμό των γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος λαμβάνονται υπόψη η αρχή της ανάκτησης του κόστους, συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού και σε επίπεδο φυσικών πόρων, καθώς και η οικονομική ανάλυση που διεξάγεται σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Οι πολιτικές τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος: α) παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους υδάτινους πόρους και, κατά συνέπεια, να συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων του παρόντος, β) εξασφαλίζουν την κατάλληλη συμβολή των διαφόρων χρήσεων ύδατος, διακρινόμενων, ιδίως σε βιομηχανία, νοικοκυριά και γεωργία, στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος, βάσει της οικονομικής ανάλυσης που διενεργείται σύμφωνα με το π.δ. 51/2007 (Α΄ 54), λαμβάνοντας υπόψη την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Η τιμολογιακή πολιτική μπορεί να συνεκτιμά τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά αποτελέσματα της ανάκτησης, καθώς και τις γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες της οικείας περιοχής. Η επίπτωση της τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος στην περιβαλλοντική κατάσταση των υδάτων εκτιμάται με βάση το κόστος της απόκλισης της κατάστασης των υδάτων από την καλή κατάσταση, η οποία απαιτείται για τη βιώσιμη χρήση του υδατικού πόρου. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Οικονομικών και Εσωτερικών, κατόπιν γνώμης της Γνωμοδοτικής Επιτροπής της παρ. 3 του άρθρου 4 και εισήγησης της Ρ.Α.Α.Ε.Υ., προς την Επιτροπή, καθορίζονται οι γενικοί κανόνες κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος, τα μέτρα βελτίωσης αυτών, καθώς και οι διαδικασίες και η μέθοδος ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις.
Υποχρεώσεις παρόχων υπηρεσιών ύδατος
Οι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος, εξαιρουμένων των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων, καταρτίζουν Γενικά Σχέδια Υπηρεσιών Ύδατος (Γ.Σ.Υ.Υ.) πενταετούς διάρκειας. Τα Γ.Σ.Υ.Υ. αποτελούν τη μελέτη και καταγραφή ορθολογικών, αποδοτικών και βιώσιμων τρόπων και μεθοδολογιών διαχείρισης του υδροδοτικού και αποχετευτικού συστήματος των παρόχων. Τα Γ.Σ.Υ.Υ. συμπεριλαμβάνουν μελέτη εξεύρεσης νέων πηγών για την αναβάθμιση του υδατικού δυναμικού ή την κατάλληλη διαχείριση των υφιστάμενων. Τα Γ.Σ.Υ.Υ. περιλαμβάνουν, εφόσον εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του παρόχου υπηρεσιών ύδατος, τουλάχιστον: α) αποτύπωση, συμπεριλαμβανομένων των ζωνών ασφαλείας, ανάλυση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, β) εξεύρεση νέων πηγών κάλυψης αναγκών, αν απαιτείται, σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, γ) προβλέψεις μελλοντικής ζήτησης σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα και σχεδιασμό του υδροδοτικού και αποχετευτικού συστήματος του παρόχου, δ) πρόγραμμα υλοποίησης έργων αναβάθμισης του υδροδοτικού συστήματος, ε) πρόγραμμα υλοποίησης έργων αναβάθμισης του αποχετευτικού συστήματος, στ) κοστολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών ύδατος, διαμόρφωση τιμολογιακής πολιτικής και επίπεδα ανάκτησης κόστους, ζ) αντιμετώπιση ομβρίων υδάτων, η) επαναχρησιμοποίηση νερού και αξιοποίηση ιλύος.
Οι ΦΟ.Δ.Σ.Α.
Καθιερώνεται η αρμοδιότητα της Αρχής προς εποπτεία και έλεγχο (οικονομικό και φυσικό αντικείμενο) της δραστηριότητας των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και των φορέων διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Ακολούθως, η Αρχή υποβάλλει ετήσια αναφορά στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στο πλαίσιο της εποπτείας και παρακολούθησης της Αρχής, προτείνει στη Γνωμοδοτική Επιτροπή Υδάτων και εποπτεύει την εφαρμογή της θεσπιζόμενης, εν τέλει από το Κράτος, μεθόδου τιμολόγησης – κοστολόγησης των σχετικών υπηρεσιών, εγκρίνει τα σχετικά τιμολόγια και ελέγχει γενικότερα τους σχετικούς παρόχους και τους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟ.Δ.Σ.Α.).
Σχέδια συγχώνευσης παρόχων υπηρεσιών ύδατος
Με άλλο άρθρο προστίθεται η δυνατότητα της Αρχής να προτείνει στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας και στον Υπουργό Εσωτερικών, έως το τέλος του 2024, σχέδιο συγχώνευσης παρόχων υπηρεσιών ύδατος, για τη βελτιστοποίηση της βιωσιμότητάς τους και την ενίσχυση της διαχειριστικής τους ικανότητας. Επιπλέον, τίθεται εξουσιοδοτική διάταξη για τη δυνατότητα έκδοσης απόφασης από την Αρχή αναφορικά με τα κριτήρια αξιολόγησης της διαχειριστικής ικανότητας των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και τη συναφή πιστοποίηση της επάρκειάς τους.
Μεταφορά ΕΥΔΑΠ στο ΥΠΕΝ
Χάριν αποτελεσματικού συντονισμού της υδατικής πολιτικής και προς αποφυγήν κατακερματισμού και διασποράς συναρμοδιοτήτων μεταφέρεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας η εποπτεία των μεγαλυτέρων παρόχων υπηρεσιών ύδατος της χώρας, ήτοι της «Ε.ΥΔ.Α.Π. Α.Ε.» και της «Εταιρείας Παγίων Ε.ΥΔ.Α.Π.»
